Μην πανικοβάλεστε με τα μικρόβια γύρω σας!

03/05/2015
Ομάδα Σύνταξης
Παθολογία

Η μικροβιοφοβία είναι μία ανησυχητική ψυχολογική πάθηση της εποχής μας που παρουσιάζεται κυρίως στους κάτοικους των μεγαλουπόλεων, που ζουν μακριά από τη φύση και συνωστίζονται καθημερινά σε μέσα μαζικής μεταφοράς, εμπορικά καταστήματα, ασανσέρ, κτλ. Όπως κάθετί άγνωστο, ο αόρατος κόσμος των μικροβίων τρομοκρατεί πολλούς συνανθρώπους μας που φοβούνται τον κίνδυνο των ασθενειών. Ο φόβος αυτός τροφοδοτείται από την άγνοια βασικών αρχών της βιολογίας των μικροοργανισμών, η οποία κάνει συχνά την φαντασία να οργιάζει.
<ol style="text-align: justify;">
<li>1. Μόνο το 1% των μικροβιακών ειδών του πλανήτη είναι παθογόνα για τον άνθρωπο</li>
</ol>
Δεν είναι ευρέως αντιληπτό ότι από τα χιλιάδες μικροβιακά είδη που υπάρχουν στο περιβάλλον, μόνο μερικές δεκάδες είναι επικίνδυνα για τον άνθρωπο. Και από αυτά, πολύ λίγα μπορούν να προκαλέσουν σοβαρές παθήσεις. Τα υπόλοιπα είδη, είναι όχι μόνο ακίνδυνα αλλά μπορούν να ωφελήσουν τον άνθρωπο, κρατώντας το ανοσοποιητικό του σύστημα σε εγρήγορση. Άρα, η αντίληψη ότι μικρόβιο = κίνδυνος είναι λάθος.
<ol style="text-align: justify;">
<li>2. Τα μικρόβια δεν επιζούν για πολύ σε ξηρές επιφάνειες</li>
</ol>
Όσοι φοβούνται να αγγίξουν πόμολα σε δημόσια κτήρια ή χερούλια λεωφορείων πρέπει να έχουν υπόψη τους ότι τα μικρόβια όπως όλοι οι ζωντανοί οργανισμοί χρειάζονται νερό και θρεπτικά συστατικά για να επιβιώσουν ή να αναπτυχθούν. Επομένως, η συντριπτική πλειοψηφία των μικροβίων σε μία ξηρή και σχετικά καθαρή επιφάνεια πεθαίνουν σε λιγότερο από μία ώρα.
<ol style="text-align: justify;">
<li>3. Η δόση</li>
</ol>
Ο ανθρώπινος οργανισμός μπορεί εύκολα να αντιμετωπίσει μικρούς αριθμούς μικροβίων. Οπότε, ακόμα και αν κάποιοι παθογόνοι μικροοργανισμοί από το περιβάλλον εισέλθουν στο σώμα, είναι πολύ πιθανόν ότι δεν θα προκαλέσουν κάποιο πρόβλημα. Οι περισσότερες λοιμώξεις ξεκινούν όταν μεγάλοι αριθμοί μικροβίων προσβάλουν τον οργανισμό, τους οποίους το ανοσοποιητικό σύστημα δεν προλαβαίνει να αντιμετωπίσει έγκαιρα (π.χ. από κάποιο χαλασμένο τρόφιμο, από ένα μολυσμένο κουνούπι ή από κάποιο σοβαρό τραύμα). Εννοείται πως κάποιοι χώροι πλούσιοι σε θρεπτικά και υγρασία, όπως οι κάδοι σκουπιδιών για παράδειγμα, ευνοούν την ανάπτυξη των μικροοργανισμών σε μεγάλους αριθμούς και φυσικά πρέπει να αποφεύγονται.
<ol style="text-align: justify;">
<li>4. Η οδός</li>
</ol>
Το δέρμα είναι η πρώτη γραμμή της άμυνας του οργανισμού. Ό,τι μικρόβια έρθουν σε επαφή με αυτό, δεν μπορούν να το διαπεράσουν, εκτός αν υπάρχει ανοιχτή αμυχή ή αν βάλουμε τα δάχτυλα στο στόμα. Οι δύο κυριότερες πύλες εισόδου των μικροβίων στο σώμα είναι οι αναπνευστικοί οδοί και η κυκλοφορία του αίματος. Όσο προστατεύουμε τις εισόδους αυτές τόσο μειώνουμε τις πιθανότητες κάποιας ασθένειας. Επίσης, είναι καλό να γνωρίζουμε μέσω ποιών οδών μεταδίδονται τα σοβαρά παθογόνα. Για παράδειγμα, ούτε το AIDS, ούτε η ηπατίτιδα μεταδίδονται μέσω της απλής επαφής. 
<ol style="text-align: justify;">
<li>5. Η ηλικία και η κατάσταση υγείας</li>
</ol>
Τα νεαρά υγιή άτομα έχουν συνήθως ένα ανοσοποιητικό σύστημα ικανό να αντιμετωπίσει μικρούς αριθμούς μικροβίων από το περιβάλλον, οπότε η πιθανότητα να προκύψει κάποια σοβαρή λοίμωξη είναι μικρή. Επίσης, η άμυνα του οργανισμού μπορεί να ενισχυθεί με μία σωστή διατροφή ή τη χρήση βιταμινών και άλλων σχετικών συμπληρωμάτων. Φυσικά εξαιρούνται οι ευπαθείς ομάδες όπως τα μικρά παιδιά, οι ηλικιωμένοι ή άτομα σε ανοσοκαταστολή. Τα άτομα αυτά πρέπει να ακολουθούν τις οδηγίες προστασίας των γιατρών τους, αφού το ανοσοποιητικό τους σύστημα είναι συχνά αδύναμο και δυσκολεύεται να αποκρούσει τις απειλές. 
<ol style="text-align: justify;">
<li>6. The “hygiene paradox”</li>
</ol>
Πολλοί επιστήμονες υποστηρίζουν σήμερα ότι τα παιδιά που μεγαλώνουν με κατοικίδια ή παίζοντας στο ύπαιθρο, διαμορφώνουν ένα ισχυρότερο ανοσοποιητικό από τα παιδιά που μεγαλώνουν σε ένα σχετικά αποστειρωμένο περιβάλλον, όπου οι γονείς καθαρίζουν μανιωδώς για να τα προστατέψουν από τα μικρόβια. Αυτό το φαινόμενο είναι γνωστό ως “hygiene paradox” ή “hygiene hypothesis” και κερδίζει συνεχώς έδαφος στους ιατρικούς κύκλους. Τα παιδιά της πρώτης κατηγορίας βρέθηκαν να έχουν μία πιο υγιή σύσταση εντερικής χλωρίδας η οποία είναι σημαντική για την άμυνα του οργανισμού και εμφάνισαν λιγότερες αλλεργίες ή ασθένειες.
Όλα αυτά, δεν σημαίνουν ότι δεν πρέπει να τηρούμε τους βασικούς κανόνες υγιεινής και καθαριότητας, αφού είναι πάντα καλό να εμποδίζουμε την ανάπτυξη των μικροβίων σε μεγάλους αριθμούς, ιδιαίτερα σε χώρους όπως η κουζίνα, το μπάνιο ή το παιδικό δωμάτιο. Όμως, δεν πρέπει να μας πιάνει υστερία και να βομβαρδίζουμε καθημερινά το σπίτι με βαριά καθαριστικά. Πρέπει να κατανοήσουμε ότι η συμβίωσή μας με τα μικρόβια είναι αναπόφευχτη και ότι ποτέ δεν θα απαλλαγούμε από αυτά ό,τι και να κάνουμε. Απλά, πρέπει να διατηρούμε μία στοχειώδη ισορροπία και να προφυλασσόμαστε με λογική και ψυχραιμία!
 
Γράφει ο Δρ. Γιώργος Ευθυμίου, μοριακός βιολόγος και επιστημονικός συνεργάτης στο Τμήμα Βιολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.