<p>Αυτό το ερωτηματικό είναι δύσκολο να απαντηθεί με βέβαιο και κατηγορηματικό τρόπο, τουλάχιστον όσο η γενετική επιστήμη δεν έχει καταφέρει να εισχωρήσει στα άδυτα του εγκεφάλου και… της ψυχής, όπου κι αν κατοικεί αυτή. Αυτό που μπορούμε όμως να πούμε με σχετική βεβαιότητα είναι ότι, πέρα από την κληρονομιά που κουβαλάει ένα παιδί στα γονίδια του υπάρχει κάτι ακόμα, εξίσου σημαντικό που συντελεί στην διαμόρφωση της προσωπικότητας του κι αυτό δεν είναι άλλο από τις σχέσεις του με τα πιο κοντινά του πρόσωπα και όλα όσα μαθαίνει από αυτά και με αυτά. Aκόμα λοιπόν κι αν αποδειχθεί ότι υπάρχει μια κληρονομική προδιάθεση προς την απαισιοδοξία ή την αισιοδοξία, ο τρόπος που μεγαλώνει ένα παιδί και οι σχέσεις του με τους γονείς του είναι καθοριστικές για το αν θα τα βλέπει όλα μαύρα … ή όλα ροζ.</p>
<p>Από την ψυχολόγο Λουίζα Βογιατζή mypsychologist.gr</p>
<p>Κι αυτή είναι μια σημαντική διασαφήνιση που πρέπει να κάνει κανείς όταν μιλάει για την μετάδοση αισθήματος αισιοδοξίας στα παιδιά. Τι ακριβώς θέλουμε να μεταδώσουμε στα παιδιά: την πεποίθηση ότι όλα στον κόσμο είναι ωραία, ότι η ζωή είναι ενα ατελείωτο παραμύθι και ότι τα ίδια είναι άτρωτα ή ότι η ζωή μπορεί να είναι ωραία παρά το ότι είναι και δύσκολη και ότι έχουμε επιλογές για να την κάνουμε να μας αρέσει; Η διασαφήνιση αυτή είναι απαραίτητη γιατί στην πρώτη περίπτωση, αυτό που συμβαίνει συχνά είναι ότι προσπαθούμε (με τις καλύτερες προθέσεις πάντα) να κρατήσουμε μακριά απ’ τα παιδιά μας αυτά που φοβίζουν εμάς. Η παγίδα σ’ αυτό είναι όμως ότι με την τακτική αυτή κλείνουμε τ’ αυτιά μας και στις αγωνίες των παιδιών, που υπάρχουν και μάλιστα πολλές φορές με εντελώς διαφορετικό τρόπο απ’ τις δικές μας με τον κίνδυνο τελικά να μην τους παρέχουμε καμιά βοήθεια και καμιά στήριξη στο να ανακαλύψουν και τις δυνάμεις τους, τις πηγές δηλαδή της αισιοδοξίας τους.</p>
<p> </p>
<p>Όποιος έχει κάποια σχέση με παιδιά και παρακολουθεί τις σκέψεις, τις αντιδράσεις, τις συμπεριφορές τους μπορεί ίσως να διακρίνει ότι στο παιδί συνυπάρχουν δύο χαρακτηριστικές τάσεις.</p>
<p>Από τη μία μεριά παρατηρώντας τα παιδιά να παίζουν, να κάνουν συλλογισμούς διαπιστώνει αρκετά ξεκάθαρα μια έμφυτη τάση αισιοδοξίας. Κάθε παιχνίδι που αρχίζει και έχει την δυνατότητα να φτάσει ως το τέλος, έχει ένα τέλος αίσιο, ακόμα κι αν έχουν υπάρξει απώλειες. Αυτό είναι σημαντικό γιατί επιβεβαιώνει το ότι τα παιδιά μπορούν να αντιμετωπίσουν και απώλειες και πολλές φορές τις σκηνοθετούν μόνα τους μέσα στο ίδιο τους το παιχνίδι. Ίσως αυτό να οφείλεται στον λεγόμενο «μαγικό» τρόπο σκέψης του παιδιού ο οποίος επιτρέπει να είναι όλα πιθανά. Αυτό δεν είναι, όπως ίσως συνηθίζουμε να σκεφτόμαστε μόνο μια «αφελής και ανώριμη» αντιμετώπιση της ζωής και των καταστάσεων που καμιά σχέση δεν έχει με την πραγματικότητα. Έχει σχέση με την προσωπική, εσωτερική πραγματικότητα του παιδιού, στην οποία τίποτα, ούτε και ο θάνατος δεν είναι οριστικό με τον ίδιο τρόπο που είναι για εμάς τους ενήλικες.</p>
<p> </p>
<p>Για τα παιδιά είναι πολύ πιο ζωντανά και ουσιαστικά τα πράγματα που υπάρχουν μέσα τους, οι προσωπικοί τους συμβολισμοί για τα πράγματα και τους ανθρώπους γύρω τους. Όσον αφορά π.χ. τον θάνατο (αλλά και κάθε είδους μικρότερη ή μεγαλύτερη απώλεια), όσο τους επιτρέπεται και τους δίνεται η δυνατότητα να διατηρούν ζωντανούς αυτούς τους συμβολισμούς, θα βιώνουν τον πόνο της απώλειας χωρίς όμως αυτή να γίνεται απειλητική και να τα κάνει να χάνουν τον εαυτό τους μέσα σ’ αυτή.</p>
<p>Από την άλλη μεριά παρατηρούμε ταυτόχρονα στα παιδιά ότι εύκολα χάνουν την πίστη τους. Ο γνωστός παιδοψυχίατρος και ψυχαναλυτής D. Winnicott λέει ότι τα παιδιά ενώ μας εμπιστεύονται, η εμπιστοσύνη τους είναι στην διαδικασία της οικοδόμησης. Όταν λοιπόν η πίστη τους κλονίζεται, έχουν μεγάλη ανάγκη να το εκφράσουν με κάποιο τρόπο ώστε να πάρουν την βεβαιότητα που χρειάζεται για να την ξαναστήσουν. Ίσως δεν διαφέρει πολύ ποιοτικά η αγωνία που νιώθουμε κι εμείς όταν κλονίζεται η πίστη μας από την αγωνία των παιδιών, μόνο που σ΄αυτά είναι επιτακτική η ανάγκη για «επανατροφοδότηση» απ’ έξω.</p>
<p>Όταν νιώθει ότι οι γονείς δεν το καταλαβαίνουν ή δεν το αγαπούν αρκετά, ότι οι φίλοι το προδίδουν, ότι δεν είναι αρκετά ικανό να καταφέρει κάτι, το παιδί καταρχήν βιώνει άγχος και απειλή και το εκφράζει, άμεσα ή έμμεσα.</p>
<p>Η επβεβαίωση ξανά και ξανά ότι μπορεί να έχει εμπιστοσύνη είναι άμεσα συνδεδεμένη με την ενεργοποίηση της αισιοδοξίας για την οποία μιλήσαμε πριν.</p>
<p>Βασισμένοι πάνω σ’ αυτά πώς μπορούμε να βοηθήσουμε τα παιδιά μας να διατηρήσουν το αίσθημα αισιοδοξίας που βλέπουμε να εκδηλώνεται στο παιχνίδι τους ακόμα κι όταν τα πράγματα ξεφεύγουν απ’ την σφαίρα της φαντασίας και γίνονται πραγματικότητα; Το ένα μέσο που διαθέτουμε είναι ο σεβασμός στα δικά τους συναισθήματα κι ο άλλος ο εαυτός μας, η συμπεριφορά κι οι επιλογές μας στη ζωή που αποτελούν για τα παιδιά παράδειγμα προς μίμηση. Ας δούμε πώς μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τα μέσα αυτά στην πράξη με τα παιδιά για να ενισχύσουμε την αισιοδοξία τους.</p>
<p> </p>
<ul>
<li>Ο Μιχάλης, 11 ετών, περνάει κατά καιρούς φάσεις μεγαλύτερης «ανησυχίας», που σ’ αυτή την ηλικία συνήθως έχουν να κάνουν με τους φίλους του, τις μικρές ή μεγάλες διαφορές τους και δείχνει να αποκαρδιώνεται εύκολα. Οι γονείς του του λένε να μην σκάει για όλα αυτά και ότι σε λίγες μέρες θα έχουν ξεχαστεί.</li>
</ul>
<p>Αυτο μπορεί να μοιάζει με παρηγοριά κι αισιόδοξη πρόβλεψη, αλλά μάλλον</p>
<p> </p>
<p> </p>
<p> </p>
<p> </p>
<p> </p>
<p> </p>
<p> </p>
<p> </p>
<p>«ξεπέταγμα» είναι. Για να μπορέσει ο Μιχάλης να αισθανθεί πραγματικά το μήνυμα αισιοδοξίας είναι καταρχήν σημαντικό οι γονείς του κάποια στιγμή να αφιερώσουν χρόνο και να ακούσουν τις ανησυχίες του. Στην συνέχεια μπορούν να του πουν ότι αν και πολλά πράγματα στη ζωή μας θλίβουν και μας απογοητεύουν συμβαίνουν κι άλλα τόσα που μας εγκαρδιώνουν και μας χαροποιούν.</p>
<p> </p>
<ul>
<li>Η Ματίνα, 6 χρονών έχει εδώ και μερικούς μήνες πολλές φορές το απόγευμα νευρικότητα, κλάματα, δείχνει μελαγχολική. Η μητέρα ης για να την αποσπάσει την προσοχή με τον πιο διασκεδαστικό τρόπο της βάζει να δει ένα έργο στο βίντεο, με αποτέλεσμα πολλές φορές να κλαίει ή να είναι νευρική μετά.</li>
</ul>
<p>Ο καλύτερος τρόπος για να αντιμετωπίσιε ένα παιδί το άγχος και την νευρικότητα που δεν μπορεί να εκφράσει αλλιώς, είναι το παιχνίδι ή κάποιος παρεμφερής τρόπος έκφρασης, π.χ. η ζωγραφική. Δίνοντας του την ευκαιρία να παίξει (είτε με ένα άλλο παιδί είτε μαζί μας) του επιτρέπουμε να δώσει διέξοδο στα δύσκολα συνασισθήματα και να ενεργοποιήσει την δική του αισιοδοξία. Έτσι κι αλλιώς όσο πιο πολύ παίζει ένα παιδί τόσο πιο ικανό αισθάνεται και γίνεται να αντιμετωπίζει όσα το δυσκολεύουν και να νιώθει αισιόδοξο. Μπροστά σε ένα βίντεο, ακόμα και το πιο ωραίο είναι αδρανοποιημένο και πολλές φορές δέχεται ακόμα περισσότερη ένταση που εκείνη τη στιγμή που νιώθει έτσι δεν μπορεί να εκτονώσει.</p>
<p> </p>
<p>Η μητέρα του Γιάννη, 9 ετών, πριν 6 μήνες έχασε τον αδελφό της και την δουλειά της ταυτόχρονα. Από τότε νιώθει συχνά θλιμμένη, καμιά φορά κλαίει ή δεν έχει διάθεση. Από έννοια για το παιδί φροντίζει να ασχολούνται μαζί του περισσότερο ο άντρας και η μητέρα της και να δείχνει χαρούμενη ακόμα κι όταν δεν έιναι.</p>
<p>Τα παιδιά είναι οι άμεσοι αποδέκτες των συναισθημάτων μας είτε το θέλουμε είτε όχι, ειδικά μάλιστα όταν είναι κάτι που διαρκεί, όπως σε ένα πένθος ή μια απογοήτευση που δεν ξεπερνιέται αμέσως. Φυσικά είναι καλό να υπάρχουν άνθρωποι που βρίσκοται σε καλύτερη διάθεση και μπορούν να ασχοληθούν μαζί του, αλλά το παιδί θα πρέπει να ξέρει το γιατί. Η μητέρα είναι καλό να του εξηγήσει ότι είναι θλιμμένη, ότι αυτό συμβαίνει πότε-πότε στους ανθρώπους αλλά ότι σιγά-σιγά και με την βοήθεια των άλλων μπορούν να το ξεπεράσουν. Το να ξέρει βοηθάει το παιδί να καταλάβει καλύτερα τι συμβαίνει και να μην φοβάται αλλά του δείχνει επίσης ότι και οι μεγάλοι είναι φυσικό να έχουν «τις μαύρες τους».</p>
<p> </p>
<p>Η Κατερίνα, 13 ετών έχει πότε-πότε κρίσεις απαισιοδοξίας. Πότε την ανησυχούν οι εξετάσεις που θα πρέπει κάποτε να δώσει, το μέλλον της μετά το σχολείο, φοβάται ότι δεν θα τα καταφέρει, πότε έχει ανησυχίες για πολέμους ή καταστροφή του περιβάλλοντος. Η μητέρα της τότε εκνευρίζεται και της κάνει κήρυγμα για τα παιδιά σε άλλες χώρες που δεν έχουν στον ήλιο μοίρα, κι ότι είναι στο χέρι της και μόνο να έχει ένα καλό μέλλον.</p>
<p> </p>
<p>Είναι βέβαια απαραίτητο να επισημαίνουμε στα παιδιά ότι δεν κάνουν καλά να δραματοποιούν τα πράγματα, αλλά πρέπει να έχουμε τον σωστό τρόπο. Το ότι σε μια άλλη χώρα υπάρχουν άνθρωποι πιο δυστυχισμένοι μάλλον δεν έχει βοηθήσει κανέναν να νιώσει καλύτερα. Μπορεί όμως να είναι βοηθητικό, αφού προσπαθήσουμε να καταλάβουμε τι είναι αυτά που φοβίζουν το παιδί και τα αναγνωρίσουμε σαν πραγματικά προβλήματα που μπορεί να πρέπει να αντιμετωπίσει, να του θυμίσουμε π.χ. πόσο καλά έγραψε στο τελευταίο διαγώνισμα που είχε προετοιμαστεί καλύτερα ή πως π.χ. ο ξαδερφος του δεν πήγε καλά στις εξετάσεις αλλά τελικά κατάφερε να βρει το δρόμο του και να κάνει μαι δουλειά που του αρέσει πολύ. Ή ακόμα να πάμε μια βόλτα στην εξοχή και να παρατηρήσουμε πόσο υγιής φαίνεται η φύση γύρω και πόσο όμορφη είναι.</p>
<p>Προσπαθώντας να καθησυχάσουμε ένα παιδί δείχνοντας του τα πράγματα από την ζαχαρένια τους πλευρά δεν το βοηθάμε να γίνει αισιόδοξο. Η αισιοδοξία γεννιέται και μέσα από τις πραγματικές δυσκολίες, αρκεί να είμαστε εκεί ακούγοντας, ενθαρρύνοντας και δίνοντας παράδειγμα αισιοδοξίας με τα λόγια, τα πιστεύω και τις πρέξεις μας. Πρώτη δημοσίευση vita.gr</p>
<p> </p>
<div> </div>