Κάπνισμα – Ευθύνεται για 15 καρκίνους

05/02/2016
Ομάδα Σύνταξης
Ογκολογία

Το κάπνισμα είναι υπεύθυνο για το 30% όλων των καρκίνων του ανθρώπου. Το τσιγάρο είναι σήμερα το πιο σαφώς τεκμηριωμένο και το πιο ευρέως διαδεδομένο καρκινογόνο στον κόσμο.
Αυξάνει μάλιστα δραματικά τις πιθανότητες να εμφανίσει κανείς όχι μόνο καρκίνο στον πνεύμονα, στο στόμα, στον φάρυγγα και στον λάρυγγα, αλλά και στον οισοφάγο, στην ουροδόχο κύστη, στους σιελογόνους αδένες, στο ήπαρ, στο πάγκρεας, στους νεφρούς, στον τράχηλο της μήτρας, στον μαστό και στο παχύ έντερο.
Ο ογκολόγος, καθηγητής Θεραπευτικής του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Μελέτιος Αθανάσιος Δημόπουλος και η αναπληρώτρια καθηγήτρια Υγιεινής και Επιδημιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και των Πανεπιστημίων Χάρβαρντ στις ΗΠΑ και Καρολίνσκα στη Σουηδία κ. Παγώνα Λάγιου, μιλούν για τους καρκίνους του τσιγάρου, προειδοποιούν για το πόσο αυξάνεται ο κίνδυνος καρκινογένεσης στους καπνιστές και επισημαίνουν τα ύποπτα συμπτώματα.
15 μορφές καρκίνου
<a href="http://assets.in.gr/assetservice/Image.ashx?c=6478069&r=0&p=0&t=0&q=100&v=1" rel="lightbox"><img style="float: left;" src="http://assets.in.gr/assetservice/Image.ashx?c=6478069&r=0&p=0&t=0&q=100&v=1&w=200" alt="" width="250" data-lazy-type="image" data-lazy-src="http://assets.in.gr/assetservice/Image.ashx?c=6478069&r=0&p=0&t=0&q=100&v=1&w=200" /></a>
 
 
 
 
Δεκαπέντε τουλάχιστον μορφές καρκίνου συνδέονται με το τσιγάρο και αφορούν ακόμα και τις πιο απομακρυσμένες περιοχές του σώματος, όπως το ήπαρ, την κύστη και τον τράχηλο της μήτρας.
«Εκατοντάδες έρευνες έχουν τεκμηριώσει ότι το κάπνισμα αυξάνει σχεδόν στο δεκαπλάσιο τον κίνδυνο καρκίνου του πνεύμονα και σε μικρότερο, αλλά επίσης δραματικό βαθμό, τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνων της στοματικής κοιλότητας, του φάρυγγα, του λάρυγγα, του οισοφάγου, του ήπατος, της ουροδόχου κύστεως και του παγκρέατος», τονίζει η κυρία Λάγιου. «Σύμφωνα με στοιχεία που δημοσιεύει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, στην Ελλάδα, σημειώνονται κάθε χρόνο περισσότεροι από 20.000 θάνατοι που οφείλονται σε κακοήθεις νεοπλασίες και για το ένα τρίτο από τους θανάτους αυτούς ευθύνεται το κάπνισμα».
Το κάπνισμα έχει χαρακτηριστεί ως υπεύθυνο της τραγικότερης επιδημίας του εικοστού αιώνα, που φαίνεται να συνεχίζεται για πολλές χώρες- μεταξύ των οποίων βέβαια και η Ελλάδακαι στον εικοστό πρώτο αιώνα. «Στοιχεία θνησιμότητας από τις ΗΠΑ καταδεικνύουν τον επιδημικό χαρακτήρα του καρκίνου του πνεύμονα στους άνδρες και στις γυναίκες, μετά την εξάπλωση της συνήθειας του καπνίσματος στα μέσα του εικοστού αιώνα και την τάση ανάκαμψης της επιδημίας μετά την έντονη και συστηματική αντικαπνιστική εκστρατεία στη χώρα αυτή», λέει η κ. Λάγιου. «Δυστυχώς, σε πολλές χώρες, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας, η επιδημία του καπνίσματος δεν έχει τάση υποχώρησης».
Πώς δρουν τα καρκινογόνα του καπνού Ο καπνός έχει διαπιστωθεί ότι μπορεί να περιέχει πάνω από εξήντα γνωστά έως σήμερα χημικά καρκινογόνα (carcinogens). «Υπάρχει, ανάλογα με το είδος του τσιγάρου ή τον τρόπο του εισερχόμενου καπνού, μεγάλο εύρος δυναμικότητας και περιεκτικότητας των καρκινογόνων αυτών», εξηγεί ο κ. Δημόπουλος. «Γενικά, τα ισχυρότερα καρκινογόνα είναι οι πολυκυκλικοί αρωματικοί υδρογονάνθρακες (hydrocarbons), οι γλυκοζαμίνες και οι αρωματικές αμίνες».
Με ποιον μηχανισμό, όμως, δρουν αυτές οι ουσίες στα ανθρώπινα κύτταρα; «Οι ουσίες αυτές δημιουργούν τα “DΝΑ adducts”, που είναι μεταβολίτες των καρκινογόνων, που στη συνέχεια ΄΄δένονται΄΄ στο γονιδίωμα του οργανισμού», περιγράφει ο κ. Δημόπουλος. «Αν ο οργανισμός δεν μπορέσει να επιδιορθώσει σε κυτταρικό επίπεδο τη βλάβη αυτή, τότε μπορούν να γίνουν μόνιμες μεταλλάξεις, δηλαδή μόνιμες βλάβες σε κάποιο κύτταρό μας».
Αν αυτές οι βλάβες σχετίζονται με την ενεργοποίηση κάποιου ογκογονιδίου ή την καταστολή κάποιου γονιδίου που προστατεύει το κύτταρο, τότε μπορεί να χαθεί από το κύτταρο η ικανότητα να αναπτύσσεται με φυσιολογικό ρυθμό και τελικά το κύτταρο αυτό μετατρέπεται σε καρκινικό.
Μεγαλύτερο κίνδυνο διατρέχουν όσοι καπνίζουν επί πολλά χρόνια και όχι όσοι καπνίζουν πολύ για μικρό διάστημα. «Από κλασικές μελέτες που έγιναν με Βρετανούς γιατρούς, διαπιστώθηκε ότι το χρονικό διάστημα κατά το οποίο είναι κάποιος καπνιστής έχει μεγαλύτερη σημασία από τον αριθμό των τσιγάρων που καπνίζονται κάθε ημέρα», προειδοποιεί η κ. Λάγιου. «Από αυτό προκύπτει και η μεγάλη σημασία της αποφυγής του καπνίσματος στις νεαρές ηλικίες».
Απειλητικοί καρκίνοι Οι καρκίνοι του τσιγάρου απειλούν την ίδια τη ζωή- πόσω μάλλον αφού διαγιγνώσκονται συνήθως πολύ αργά. «Εάν οι κατ΄ εξοχήν καρκίνοι του τσιγάρου (πνεύμονα, λάρυγγα, φάρυγγα, στόματος, γλώσσας κ.ά.) διαγνωσθούν στα αρχικά στάδια και είναι δυνατόν να αντιμετωπισθούν χειρουργικά, πάνω από το 50%-60% των ασθενών ξεπερνούν την πενταετία, χάρη στις προόδους της Ιατρικής», λέει ο κ. Δημόπουλος. «Δυστυχώς, όμως, οι περισσότεροι δεν διαγιγνώσκονται εγκαίρως».
Ειδικά για τον καρκίνο του πνεύμονα, επισημαίνει χαρακτηριστικά: «Μόνο το 10% των περιπτώσεων καρκίνου του πνεύμοναο οποίος οφείλεται κατά 80% περίπου άμεσα στο κάπνισμαδιαγιγνώσκονται εγκαίρως και έχουν πιθανότητες πενταετούς επιβίωσης πάνω από το 50%». Φυσικά, συνιστάται σε κάθε περίπτωση καρκινοπαθούς η αποχή από το κάπνισμα, γιατί μπορεί να προκληθούν περαιτέρω βλάβες. «Πιθανόν μάλιστα να είναι αρνητική η επίδραση του καπνού και στη χημειοθεραπεία, στην ακτινοθεραπεία και τη χειρουργική αντιμετώπιση του ασθενούς», προσθέτει ο κ. Δημόπουλος.
Υποδιπλασιασμός του κινδύνου 
Μπορεί να αναστρέψει κανείς τον κίνδυνο καρκινογένεσης που διατρέχει, διακόπτοντας το κάπνισμα; «Γενικά, για όλους τους καρκίνους που σχετίζονται με το κάπνισμα, μελέτες σε πολλούς πληθυσμούς έχουν δείξει ότι η διακοπή του καπνίσματος συνδυάζεται με μείωση του κινδύνου καρκινογένεσης, με τάση υποδιπλασιασμού ανά πέντε ως επτά έτη», υπογραμμίζει η κ. Λάγιου. «Εν τούτοις, ο κίνδυνος ποτέ δεν επανέρχεται στα επίπεδα των ουδέποτε καπνιστών».
Τα όργανα που προσβάλλονται από το κάπνισμα 
* Πνεύμονας Κίνδυνος ανάπτυξης καρκίνου τουλάχιστον 10 φορές μεγαλύτερος μεταξύ των καπνιστών, σε σχέση με τους μη καπνιστές. Ειδικά για τον καρκίνο του πνεύμονα, έχει αποδειχθεί ότι και η έκθεση μη καπνιστών στον καπνό καπνιστών αυξάνει τον κίνδυνο κατά περίπου 30% (η πρώτη σχετική έρευνα δημοσιεύθηκε το 1981 από τον καθηγητή Δημήτρη Τριχόπουλο). Η αύξηση του κινδύνου είναι συγκρίσιμη με αυτή που παρατηρείται σε εκείνους οι οποίοι εκτίθενται σε ραδιενεργό ραδόνιο.
* Στοματική κοιλότητα (και φάρυγγας) Κίνδυνος σχεδόν 10 φορές μεγαλύτερος μεταξύ των καπνιστών, σε σχέση με τους μη καπνιστές. Περίπου το 80% των καρκίνων της στοματικής κοιλότητας αποδίδονται στο κάπνισμα.
* Λάρυγγας Κίνδυνος 5 φορές μεγαλύτερος μεταξύ των καπνιστών, σε σχέση με τους μη καπνιστές. Στις δυτικές χώρες, οι περισσότερες περιπτώσεις καρκίνου του λάρυγγα οφείλονται στο κάπνισμα, το αλκοόλ ή τη συνεργική επίδραση των δύο αυτών παραγόντων.
* Οισοφάγος Κίνδυνος περίπου 5 φορές μεγαλύτερος μεταξύ των καπνιστών, σε σχέση με τους μη καπνιστές (η σχέση είναι λιγότερο εκσεσημασμένη στη σχετικά σπανιότερη μορφή του καρκίνου του οισοφάγου, το αδενοκαρκίνωμα). Έχει διαπιστωθεί επίσης ότι η ταυτόχρονη έκθεση στο κάπνισμα και το αλκοόλ έχει συνεργική δράση και αυξάνει δυσανάλογα τον κίνδυνο ανάπτυξης του καρκίνου του οισοφάγου.
* Ουροδόχος κύστη Κίνδυνος περίπου 2 φορές μεγαλύτερος μεταξύ των καπνιστών, σε σχέση με τους μη καπνιστές.
* Ήπαρ Υπολογίζεται ότι ο κίνδυνος ανάπτυξης καρκίνου είναι περίπου 2 φορές μεγαλύτερος μεταξύ των καπνιστών, σε σχέση με τους μη καπνιστές. Το κάπνισμα θεωρείται τεκμηριωμένη αιτία καρκίνου του ήπατος. Έχει αναφερθεί επίσης ότι η ταυτόχρονη έκθεση στο κάπνισμα και το αλκοόλ έχει συνεργική δράση και αυξάνει δυσανάλογα τον κίνδυνο ανάπτυξης του καρκίνου του ήπατος.
* Πάγκρεας Ο κίνδυνος ανάπτυξης καρκίνου είναι περίπου 2 φορές μεγαλύτερος μεταξύ των καπνιστών, σε σχέση με τους μη καπνιστές.
Η «επιδημία» του καρκίνου της κύστης στους άνδρες
Oι συχνότεροι καρκίνοι στον άνδρα είναι – όπως επισημαίνει ο κ. Δημόπουλος – ο καρκίνος του πνεύμονα, ο καρκίνος του παχέος εντέρου, ο καρκίνος του προστάτη και μετά ο καρκίνος της ουροδόχου κύστης. Τρεις από αυτούς συνδέονται με το τσιγάρο.
Ο καρκίνος της ουροδόχου κύστης, που εμφανίζει συνεχή αυξητική τάση, διακρίνεται – ανάλογα με το στάδιο στο οποίο διαγιγνώσκεται – σε δύο τύπους:
1) Τον επιφανειακό καρκίνο, ο οποίος δεν διηθεί τον μυϊκό χιτώνα της κύστης, εμφανίζεται με αιματουρία, δεν δίνει συνήθως μεταστάσεις και αντιμετωπίζεται με διουρηθρική εκτομή και ενδοκυστικές εγχύσεις φαρμάκων (χημειοθεραπευτικά, εμβόλιο φυματίωσης κ.λπ.).
2) Τον διηθητικό καρκίνο της ουροδόχου κύστης, που διηθεί τον μυϊκό χιτώνα, έχει τάση να δίνει μεταστάσεις και αντιμετωπίζεται με ριζική κυστεκτομή. Σε ασθενείς υψηλού κινδύνου μπορεί εναλλακτικά να χρησιμοποιηθεί ακτινοθεραπεία αντί για κυστεκτομή.
Τα τελευταία χρόνια έχει αποδειχθεί ότι η προεγχειρητική ή η μετεγχειρητική χημειοθεραπεία ωφελούν υποομάδες ασθενών με διηθητικό καρκίνο της κύστης. «Στο θέμα της πρόληψης του καρκίνου της κύστης, εκτός από τη διακοπή του καπνίσματος, συστήνεται η λήψη άφθονων υγρών, ούτως ώστε να υπάρχει άφθονη διούρηση και να περιορίζεται το διάστημα παραμονής τοξικών ουσιών στην ουροδόχο κύστη», συμβουλεύει ο κ. Δημόπουλος. Συμπτώματα – SΟS Να πάτε αμέσως στον γιατρό, εάν εμφανίσετε κάποιο από τα ακόλουθα συμπτώματα:
* Μη ηθελημένη απώλεια κιλών (που μπορεί να φτάσει έως το 10% του σωματικού βάρους).
* Πυρετός
* Ανεξήγητη κόπωση
* Επίμονο πόνο
* Έλκη στο στόμα, στη γλώσσα ή στα χείλη, που δεν θεραπεύονται
* Αλλαγές στις εντερικές συνήθειες
* Αλλαγές στη λειτουργία της ουροδόχου κύστης
* Επίμονος βήχας
* Δυσκολία στην κατάποση
* Ανεξήγητη αιμορραγία ή αίμα σε κάποιο έκκριμα του σώματος (σάλιο, ούρα)
Συνεργικοί παράγοντες εκτός του τσιγάρου 
«Ένας καπνιστής μπορεί να εμφανίσει καρκίνο σε μικρότερη ηλικία από έναν μη καπνιστή», επισημαίνει ο κ. Δημόπουλος. Σημαντικό ρόλο στην εμφάνισή του παίζουν και άλλοι παράγοντες, δρώντας συνεργικά ή αποτρεπτικά.
Συνεργούν: * Η γενετική προδιάθεση (οικογενειακό ιστορικό καρκίνου)
* Η παχυσαρκία
* Η κακή διατροφή (π.χ. μεγάλη κατανάλωση αλκοόλ)
* Η ακτινοβολία
Αποτρέπει:
* Η σωματική άσκηση
iator.gr