<p style="text-align: justify;">Ας δούμε κάποιες πιο υπόγειες μορφές του ανδρικού εγωκεντρισμού. Ένα ενδιαφέρον στοιχείο του εγωκεντρικού άνδρα, και ως κάποιο βαθμό, κά­θε άνδρα, βρίσκουμε στο γεγονός ότι είναι τυφλός μπροστά στο δικό του εγωκεντρισμό. Ο Νάρκισσος, ο πρώτος εγωκεντρικός άνδρας, δεν γνώ­ριζε ότι το όμορφο αγόρι που του ανταπέδιδε το γεμάτο θαυμασμό βλέμμα μέσα απ'το νερό, ήταν απλά η αντανάκλασή του.</p>
<p style="text-align: justify;"> Από τον ψυχοθεραπευτή Aaron Gratch </p>
<p style="text-align: justify;">Παρόμοια, επειδή οι άνδρες δεν έχουν συνήθως συνείδηση της ψυ­χολογίας τους, νομίζουν ότι ο τρόπος που αντιλαμβάνονται τους άλλους ανθρώπους είναι η αντικειμενική αλήθεια, ενώ είναι η δική τους ψυχολο­γία που προβάλλεται πάνω στους άλλους.</p>
<p style="text-align: justify;"> </p>
<p style="text-align: justify;">Σ' αυτό το πλαίσιο δεν θα ξεχάσω ποτέ έναν καθηγητή μου όταν έκα­να μεταπτυχιακά. Ένα λαμπρό, αυταρχικό άνδρα που έμοιαζε με παγώνι, καθώς είχε τη συνήθεια ν' ανοίγει τα πνευματικά του φτερά για να μπορέ­σουν όλοι να τον θαυμάσουν. Φαινόταν να έχει την ανάγκη να επιδεικνύει συνεχώς την ευφυία του, και πάντα προκαλούσε τους μαθητές του στην τάξη για τις επιδόσεις τους, ακόμα και για τις παρατηρήσεις τους.</p>
<p style="text-align: justify;"> </p>
<p style="text-align: justify;">Το απο­τέλεσμα ήταν οι μαθητές του να τον φοβούνται, και πολλοί (κι εγώ μέσα σ' αυτούς) ένιωθαν μπροστά του ηλίθιοι. Η μόνη μου άμυνα ήταν η πεποίθη­σή μου ότι αυτός ο άνδρας θα έπρεπε να έχει μια διαστρεβλωμένη εικόνα της πραγματικότητας. Ήταν ένας καθηγητής σ' ένα απ' τα καλύτερα προ­γράμματα του είδους του στη χώρα, όπου σίγουρα υπήρχαν κάποιοι ευ­φυείς μαθητές, αλλά αυτός αντιδρούσε λες και όλοι γύρω του ήταν ηλίθιοι  χωρίς να συνειδητοποιεί, πιστεύω, ότι αυτός είχε δημιουργήσει εκείνη τη λαοθάλασσα ηλιθίων για να νιώθει ο ίδιος μοναδικός για το πνεύμα του.</p>
<p style="text-align: justify;"> </p>
<p style="text-align: justify;">Ένα πιο περίπλοκο παράδειγμα είναι αυτό με τον θεραπευόμενο που η ναρκισσιστική του τύφλωση αναδύθηκε μετά από δύο χρόνια θεραπεί­ας. Ο πελάτης μου παντρεύτηκε μόλις τελείωσε τη Νομική, με μια γυναί­κα την οποία θεωρούσε ιδανική. Ήταν όμορφη, εργατική, σταθερή και αφοσιωμένη. Και πραγματικά, εκείνη δημιουργούσε μια τέλεια εικόνα σπιτιού και για τους δυο τους. Στην αρχή του άρεσε το περιβάλλον – οι κουρτίνες, τα λινά τραπεζομάντιλα, τα λουλούδια. Όμως, μετά από λίγο άρχισε να  νιώθει ότι δεν υπάρχει μέρος να βάλει τα πόδια του, ν' αφήσει τα ρούχα του, ή να πετάξει την εφημερίδα του. Άρχισε να βαριέται και να νιώθει και σεξουαλικά περιορισμένος – όλα ήταν τόσο ευχάριστα και καθαρά.</p>
<p style="text-align: justify;">Έτσι, μετά από τρία χρόνια γάμου ο πελάτης μου άρχισε μια συναρ­παστική εξωσυζυγική σχέση. Αλλά ήταν ευθύς τύπος, και ένιωθε τόσο ένοχος που σύντομα το ομολόγησε στη γυναίκα του με την πρόθεση ότι θα τελείωνε την εξωσυζυγική σχέση του. Η γυναίκα του όμως δεν το ανέ­χτηκε και του ζήτησε αμέσως να σηκωθεί και να φύγει. Εκείνος μετακό­μισε με την ερωμένη του, που φαινόταν να είναι διαφορετικός τύπος απ' τη γυναίκα του και η σχέση του μαζί της έδειχνε να είναι εντελώς διαφο­ρετική. Η ερωμένη του, σαν ζωγράφος της πόλης που ήταν, ζούσε μια ζωή γεμάτη τέχνη και ποίηση. Στο στούντιό της όλα ήταν στοιβαγμένα τυ­χαία, και υπήρχαν τεράστιοι καμβάδες στους οποίους σχηματίζονταν αό­ριστα κάποια γυμνά σώματα που παρατάσσονταν ή κρέμονταν στους τοί­χους. Στη σχέση της με τον πελάτη μου, ήταν άστατη, προκλητική και κτητική. Τον εισήγαγε σε νέα είδη έντονης σεξουαλικής ευχαρίστησης που εκείνος δεν θεωρούσε ποτέ πιθανά.</p>
<p style="text-align: justify;"> </p>
<p style="text-align: justify;">Όμως, τελικά, αφού ο πελάτης μου διέλυσε τη σχέση του με την ερωμένη επειδή δεν άντεχε τα συναισθηματικά σκαμπανεβάσματα στα οποία τον υπέβαλλε, και αφού χώρισε και με τη γυναίκα του, οι δυο μας βγάλαμε το συμπέρασμα ότι αυτές οι δύο γυναίκες που αγάπησε έμοια­ζαν πολύ σ' ένα συγκεκριμένο σημείο. Η γυναίκα του έβλεπε το γάμο να επικεντρώνεται στο όραμά της για το τέλειο σπίτι – μια αισθητική ιδέα, και όχι μια περίπλοκη και ατελής πραγματικότητα. Η ερωμένη είχε τη δική της εικόνα για τη σχέση – μια εικόνα βασισμένη στην αισθητική της φιληδονίας και του πάθους, και στην ιδέα της ανωτερότητας της τέχνης. Ετσι, και οι δύο αυτές γυναίκες ζούσαν σ' ένα κόσμο εικόνων και ιδεών, πέρα απ' την πραγματικότητα, και δεν έβλεπαν τον πελάτη μου έτσι όπως αυτός ήταν. Δεν έδιναν προσοχή στις συναισθηματικές του ανάγκες,  δικά όταν αυτές δεν συμβάδιζαν με τους ιδανικούς τους κόσμους. Εν ολίγοις, ήταν και οι δύο ναρκισσίστριες και δεν μπορούσαν να συναι­σθανθούν τον πελάτη μου.</p>
<p style="text-align: justify;">Όμως γιατί ο άνθρωπος αυτός απέτυχε να το αντιληφθεί αυτό όταν ξε­κίνησε τη σχέση του μ' αυτές τις γυναίκες;</p>
<p style="text-align: justify;"> </p>
<p style="text-align: justify;">Συλλογιζόμασταν αυτό το ερώ­τημα για αρκετό καιρό, και η απάντηση βρέθηκε αυτόματα όταν χώρισε και με τις δύο, και αποφάσισε να μη μπλέξει σε άλλη σχέση για κάποιο χρονι­κό διάστημα. Ένιωθε άσχημα με τον εαυτό του που δεν ήταν με κάποια γυ­ναίκα, και για αντιπερισπασμό αγόρασε ένα σπορ αυτοκίνητο. Ένιωθε τό­σο άνετος οδηγώντας αυτό το αυτοκίνητο, ώστε αποφάσισε ν' αγοράσει κι ένα δεύτερο. Και μετά άλλο ένα. Πολύ σύντομα ξέχασε τα προβλήματά του με τις γυναίκες, και ήταν ο περήφανος, ή ο γεμάτος εμμονές, ιδιοκτή­της έξι κλασσικών σπορ αμαξιών. Τα αγαπούσε πραγματικά αυτά τα αυτο­κίνητα και έπαιρνε τεράστια χαρά δείχνοντάς μου τις φωτογραφίες τους σαν να ήταν τα παιδιά του, ή, ακόμα πιο σωστά, οι φιλενάδες του.</p>
<p style="text-align: justify;"> </p>
<p style="text-align: justify;">Μόλις εκείνος κι εγώ συνειδητοποιήσαμε ότι τα αυτοκίνητα υποκαθιστούν τις γυναίκες που αγάπησε και άφησε, κατανοήσαμε γιατί δεν είχε αντιληφθεί το ναρκισσισμό τους νωρίτερα. Ενώ ένιωθε ότι τις είχε αγαπήσει, το ενδιαφέρον του γι’ αυτές δεν ήταν πολύ διαφορετικό απ' το ενδιαφέρον του για τα αυτοκίνητα. Η γυναίκα του αντιπροσώπευε μια ιδανική εικόνα σπιτιού και η ερωμένη του μια ιδανική εικόνα του σεξ. Τα αυτοκίνητα, υπο­θέτω, είχαν κάτι και απ' τις δύο εικόνες. Έτσι, ο πελάτης μου ζούσε κι αυτός σ' ένα κόσμο εικόνων, όπως κι αυτές οι γυναίκες, και αρνιόταν την ατελή φύση της πραγματικότητας – κι όλα αυτά για να ρυθμίζει την αυτοεκτίμησή του και να νιώθει καλύτερα για τον εαυτό του. Με λίγα λόγια, δεν έβλεπε τον ναρκισσισμό αυτών των γυναικών λόγω του δικού του ναρκισσισμού.</p>
<p style="text-align: justify;"> </p>
<p style="text-align: justify;">Εκ των υστέρων, διαπίστωσα ότι ο εγωκεντρισμός αυτού του άνδρα θα έπρεπε να είναι εμφανής απ' την αρχή, μόνο που ήταν τόσο γοητευ­τικός και καλοσυνάτος που δεν το αντιλήφθηκα αμέσως. Σε πολλούς άνδρες ο εγωκεντρισμός δεν είναι καθόλου εμφανής, ακόμα κι όταν δεν έχουν και πολύ γοητεία για να τον κρύψουν.</p>
<p style="text-align: justify;"> </p>
<p style="text-align: justify;"> </p>
<p style="text-align: justify;"> </p>
<p style="text-align: justify;">Αυτό που μου έρχεται στο μυαλό είναι ένας άλλος πελάτης μου που ήταν ανώτερος συνεργάτης σε μια λογιστική εταιρία. Παντρεμένος για πάνω από χρόνια και πατέρας τριών εφήβων  ήρθε στο γραφείο μου γιατί ερωτεύτηκε μια μικρότερη γυναίκα.</p>
<p style="text-align: justify;"> </p>
<p style="text-align: justify;">Η αλήθεια είναι ότι η φράση «ερωτεύτηκε» δεν περιγράφει την πραγματική κατάσταση. Ήταν τέτοια η εμμονή του με αυτή τη γυναίκα  που δεν μιλούσε για τίποτα άλλο στις συνεδρίες μας. «Τίποτα δε συνέβη μεταξύ μας για να ξέρεις», έλεγε και συνέχιζε με την εμμονή <em>του</em> γι' αυτήν. «Κοιτάμε ο ένας τον άλλο τόσα ευγενικά και έντονα, και μπορώ να νιώσω ότι μπαίνει στο δωμάτιο χωρίς ούτε καν να κοιτάξω. Τη σκέφτομαι και τη φαντασιώνομαι συνεχώς. Και δεν μπορώ να σταματήσω να τη σκέφτομαι, Η γυναίκα μου με ρωτάει τι μου συμβαίνει κι εγώ 6εν λέω. Και στη δουλειά κάθομαι μπροστά στον υπολογιστή και την ονειρεύομαι για ώρες – κυριολεκτικά. Νομίζω ότι οι άλλοι έχουν αρχίσει να καταλαβαίνουν ότι δεν λειτουργώ. Μόνο όταν με πλησιάζει γεμίζω και πάλι ζωή – νιώθω τόσο ζωντανός μαζί της, σαν να ήμουν πεθαμένος για χρόνια, Και, εννοείται, είναι πάρα πολύ όμορφη».</p>
<p style="text-align: justify;"> </p>
<p style="text-align: justify;">Στην αρχή, δεν μπορούσα να τον βοηθήσω, επειδή δεν τον ενδιέφερε τίποτα άλλο παρά η εμμονή του – την απολάμβανε παράφορα, και συγχρόνως ήθελε να ξεφύγει το γρηγορότερο απ’ αυτήν. Αρχικά, συμβάδισα μαζί του επειδή ήθελα να καταλάβω τι ακριβώς βιώνει. Αλλά με­τά από μερικές συνεδρίες, συνειδητοποίησα ότι όπως αυτός, έτσι κι εγώ έχω γίνει θύμα της εμμονής του. Αν δεν ήξερα τίποτα για την υπόλοιπη <em>ζωή</em> του —ποιός ήταν και ποιοί ήταν οι ψυχολογικοί του πόροι- πώς θα τον βοηθούσα να πολεμήσει την «αγάπη του»;</p>
<p style="text-align: justify;"> </p>
<p style="text-align: justify;">Έτσι, άρχισα σταδιακά να τον οδηγώ σε άλλες κατευθύνσεις. Μου εί­πε ότι τελευταία είχε αρχίσει να νιώθει κάποιο άγχος – τίποτα σημαντικό. Στο σπίτι ο γιος του είχε ειδοποιηθεί για τις αιτήσεις που είχε κάνει σε κο­λέγια, Τον είχαν απορρίψει απ' τα καλύτερα κολέγια που είχε επιλέξει, και τον είχαν δεχθεί από ένα κρατικό κολέγιο που ήταν καλό αλλά όχι και τοπ, Ο μικρότερος γιος του που πήγαινε ακόμα σχολείο, έπαιρνε μέτριους βαθμους Β και Γ, και σκεφτόταν να μην πάει καθόλου στο κολέγιο.</p>
<p style="text-align: justify;"> </p>
<p style="text-align: justify;">Στη δουλειά, το τμήμα του ελεγχόταν από συμβούλους επιχειρήσεων για πιθανή βελτίωση της παραγωγικότητας του. Ενώ δεν υπήρχε λόγος να σκεφτεί ότι υπήρχε πρόβλημα στο τμήμα του, και ότι η δουλειά του δεν ήταν πια ασφαλής, ανησυχούσε ότι ο έλεγχος μπορούσε να φέρει κάτι αρνητικό.</p>
<p style="text-align: justify;"> </p>
<p style="text-align: justify;">Τέτοιου είδους άγχος δεν φαινόταν σημαντικό, τουλάχιστον όχι ικα­νό για να προκαλέσει την εμμονή του αυτή. Αλλά, αντίθετα με τις πιθα­νότητες, υπέθεσα ότι το άγχος αυτό ήταν αρκετά σοβαρό, τουλάχιστον σ' ένα σημείο – κινδύνευε η αυτοεκτίμησή του. Σε σχέση με τη δουλειά του, ήταν λογικό να υποθέσω ότι αν υπήρχε κάτι που δεν πήγαινε καλά με την απόδοση του τμήματός του, ο πελάτης μου θα το αντιλαμβανόταν σαν αντανάκλαση του εαυτού του. Έτσι επέκτεινα την ίδια λογική και στο περιβάλλον του σπιτιού, υποθέτοντας ότι θα αντιλαμβανόταν σαν δική του αντανάκλαση και τη σχολική "αποτυχία" των παιδιών του. Ετσι, ίσως να ένιωθε ότι ο ίδιος δεν ήταν καλός, ότι ήταν μια αποτυχία. Αλλά σε τέ­τοιο βαθμό, ώστε να εμπλακεί σε μια εμμονή και να βάζει σε κίνδυνο το γάμο του και τη δουλειά του; Δεν μου φαινόταν και τόσο πιθανό. Ώσπου μου είπε περισσότερα γι’ αυτή τη γυναίκα, και για τον εαυτό του.</p>
<p style="text-align: justify;">Η "σχέση" τους άρχισε όταν τού ανάθεσαν να την εκπαιδεύσει. Ήταν ο μέντοράς της και της μάθαινε διάφορα περίπλοκα πράγματα. Σε κάποιο σημείο την ενθάρρυνε να κάνει μια παρουσίαση στους συνεργάτες τους. Δεν ένιωθε έτοιμη για κάτι τέτοιο, αλλά το έκανε και πολύ καλά μάλιστα. Μετά την παρουσίασή της άρχισε να τον κοιτά με δέος και θαυμασμό. «Ήταν σαν να ένιωθε ότι την είχα ευνοήσει με τις δυνάμεις μου», μου είπε. «Τη βοήθησα να έχει μια καλή εικόνα για τον εαυτό της – κι εκείνη με έκα­νε να νιώθω ότι είμαι ο καλύτερος». Αυτό επιβεβαίωσε την υπόθεσή μου ότι η εμμονή του πελάτη μου είναι ένας τρόπος για να «νιώθει καλά», κάτι που έχει ενθαρρυντική απήχηση στη χαμηλή αίσθηση της αυτοεκτίμησής του.</p>
<p style="text-align: justify;"> </p>
<p style="text-align: justify;">Όμως γιατί ήταν τόσο ευάλωτος και ένιωσε να απειλείται με το παραμικρό; Αυτό έγινε ξεκάθαρο όταν μου μίλησε για την πατρική του οικογένεια.</p>
<p style="text-align: justify;">Οι γονείς του ήταν και οι δύο μετανάστες και έμοιαζαν σε πολλά. Ηταν δουλευταράδες και αυστηροί, και είχαν μεγάλες προσδοκίες για τα παιδιά τους, ειδικά σε ό,τι είχε σχέση με την ακαδημαϊκή τους απόδοση.</p>
<p style="text-align: justify;"> </p>
<p style="text-align: justify;">Όταν ο πελάτης μου ήταν έντεκα χρονών, ο δεκαεξάχρονος αδελφός του εφεύρε κάποιο μηχανικό εξάρτημα που θα μπορούσε (και πράγματι έτσι έγινε) να παίξει σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη της καλωδιακής τηλεόρα­σης. Από εκείνη τη μέρα όλα άλλαξαν στη ζωή της οικογένειας. Οι γονείς πρώτα έψαξαν για επενδυτή, εκθέτοντας τον αδελφό και την οικογένεια στα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Μετά "έπεσαν με τα μούτρα" στη διαδι­κασία αιτήσεων για κολέγια του μεγάλου τους γιου. Τελικά, ενώ ο αδελ­φός του πελάτη μου ήταν πια στο κολέγιο -στο πανεπιστήμιο του Στάντφορντ- οι γονείς αποφάσισαν ν' ανοίξουν μια επιχείρηση μαζί του στην Καλιφόρνια. Πεπεισμένοι ότι αυτό ήταν το εισιτήριό τους για το αμε­ρικάνικο όνειρο, πήραν το εφάπαξ τους, μετακόμισαν στην Καλιφόρνια και επένδυσαν όλα τους τα χρήματα στην επιχείρηση. Σαν να μην έφτα­νε αυτό για να νιώσει ο πελάτης μου παραμελημένος και γεμάτος ζήλια, ήρθε κι άλλο χτύπημα: Ο αδελφός του που ήταν στο κολέγιο, γνώρισε και αργότερα παντρεύτηκε μια σταρ του κινηματογράφου.</p>
<p style="text-align: justify;">Αυτή η ιστορία εξηγεί:</p>
<p style="text-align: justify;"> </p>
<p style="text-align: justify;">1) Γιατί ο πελάτης μου είχε χαμηλή αυτοεκτί­μηση (ένιωθε ότι οι γονείς του δεν τον εκτιμούσαν όσο τον αδελφό του),</p>
<p style="text-align: justify;">2) Γιατί η ακαδημαϊκή και εργασιακή απόδοση ήταν τόσο ευαίσθητα σημεία γι' αυτόν τον ίδιο, 3) γιατί η αποτυχία του γιου του να μπει σ' ένα κα­λύτερο κολέγιο ήταν γι' αυτόν κάτι πολύ σημαντικό – αυτή η «αποτυχία» του υπενθύμιζε μια οδυνηρή περίοδο της ζωής του, όταν είχε νιώσει εγκαταλειμμένος απ' τους γονείς του, που είχαν σταματήσει να είναι και δικοί του γονείς, αφού ασχολούνταν με τον ευφυή αδερφό, και 4) γιατί, επιθυμώντας ένα όμορφο κορίτσι ήταν η καλύτερη οδός για να θεραπεύσει τη χαμηλή του αυτοεκτίμηση – ήταν μια ασυνείδητη προσπάθεια ν' ανταγωνιστεί, ή να μοιάσει με τον αξιοσέβαστο αδελφό του.</p>
<p style="text-align: justify;">Αυτή η ιστορία δείχνει επίσης πώς ο ναρκισσισμός είναι αναπαραγόμενος. Οι γονείς, νιώθοντας ότι το παιδί τους είναι η καλύτερή τους ευκαιρία για να γιατρέψουν την κακή εικόνα του εαυτού τους, απαιτούν και προσδοκούν τη μέγιστη απόδοση.</p>
<p style="text-align: justify;">Το παιδί, νιώθοντας ότι δεν το αποδέχονται, απωθεί αυτά τα συναισθήματα και προσπαθεί να προσφέρει ό,τι μπορεί στους γονείς του.</p>
<p style="text-align: justify;">Όταν  ασυνείδητα  όμως αυτά τα συναισθήματα χαμηλής αυτοπεποίθησης παραμένουν και σαν ενήλικες αρχίζει ένας νέος κύκλος ναρκισσιστικός με το δικό του παιδί. Στην περίπτωση του πελάτη you, οι γονείς του ζούσαν μέσω των παιδιών τους. Και κάνοντας  ο ίδιος ότι έκαναν και εκείνοι άρχισε να ζει μέσα από το δικό του παιδί, τη δουλειά, τη νεαρή γυναίκα… </p>