Το κόμπλεξ με το ύψος: Μπορώ να το ξεπεράσω;

30/03/2016
Ομάδα Σύνταξης
Αυτογνωσία

Kείμενο της συγγραφέως και ψυχοθεραπεύτριας ΡΑΦΑΕΛ ΣΑΝΤΑΝΤΡΕΟΥ
Μια μέρα μού τηλεφώνησε κάποιο άτομο και μου είπε: «Πρέπει να σας δω επειγόντως. Είμαι χάλια. Έτσι μου έρχεται να τα παρατήσω όλα και να γυρίσω στο πατρικό μου. Δεν αντέχω άλλο!»
Η Εύα ήταν μια κοπέλα είκοσι πέντε ετών, δασκάλα, και είχε μετακομίσει στη Βαρκελώνη για επαγγελματικούς λόγους δύο χρόνια πριν. Δώσαμε ραντεβού το ταχύτερο δυνατόν. Την επόμενη μέρα καθόταν μπροστά μου και μου εξήγησε το εξής: «Ξέρω πως τα έχω όλα: μια δουλειά που μου αρέσει, έναν σύντροφο που με αγαπάει, είμαι όμορφη, μου αρέσει η μουσική, η μόδα. αλλά αυτό που μου έχει καταστρέψει τη ζωή είναι. το ύψος μου!»
Με δάκρυα στα μάτια μού μίλησε για το ότι θεωρούσε τον εαυτό της πολύ κοντό -ήταν περίπου 1,50- κι αυτό δεν μπορούσε να το αντέξει. Κυρίως γιατί νόμιζε πως έμοιαζε με νάνο, αν και οι αναλογίες της ήταν κανονικές. Και όντως ήταν μια πολύ όμορφη γυναίκα.
«Δεν μπορώ να διαχειριστώ άλλο το άγχος. Διαρκώς αυτό σκέφτομαι. Πες μου πως δεν είμαι τόσο κοντή. Έχω ανάγκη από κάποιον να μου τονώσει την αυτοεκτίμηση!»
Η Εύα μού εξήγησε πως από έφηβη έπασχε από το «σύνδρομο της κοντής» και πως, από τότε, πάντα φορούσε πελώρια τακούνια. Μάλιστα δεν άφηνε κανέναν να τη δει χωρίς αυτά. Ούτε καν τον σύντροφό της! Όταν κοιμόντουσαν μαζί, σηκωνόταν από το κρεβάτι και φορούσε αμέσως τα ψηλοτάκουνά της, που είχε τοποθετήσει με τρόπο δίπλα στο κρεβάτι.
Ήταν τέτοια η φοβία της ότι θα έβλεπαν πόσο κοντή ήταν, που στα δεκαέξι της επινόησε μια αρρώστια για να μην πηγαίνει στην παραλία. Είχε πει σε όλους ότι ήταν αλλεργική στον ήλιο και έκτοτε δεν είχε ξαναπάει στη θάλασσα.
«Όταν περπατάω στον δρόμο, αποφεύγω να κοιτάζομαι στις βι-τρίνες γιατί δεν αντέχω το είδωλό μου και συνειδητοποιώ πόσο μικρόσωμη είμαι. Στο σχολείο που διδάσκω, ντρέπομαι πολύ όταν βάζουμε τα παιδιά στη σειρά: Κάποια είναι πιο ψηλά από μένα! Και το άγχος δε σταματά. Πες μου ότι είμαι φυσιολογική, σε παρακαλώ, πείσε με, διαφορετικά θα μου στρίψει».
Η πρώτη συνεδρία με την Εύα ήταν λίγο δύσκολη, γιατί ήμουν αναγκασμένος να της πω κάτι που δεν της άρεσε. Εκείνη μου έδειχνε τον δρόμο της θεραπείας που έπρεπε να ακολουθήσω, δηλαδή να της πω ότι ήταν «φυσιολογική». Είχε συμβεί το ίδιο με έναν παλιό της ψυχοθεραπευτή και την είχε ανακουφίσει λίγο. Εγώ όμως της απάντησα: «Εγώ δεν πρόκειται να το πω αυτό ποτέ, Εύα, γιατί δεν είσαι φυσιολογική. Είσαι πάρα πολύ κοντή, σχεδόν νάνος».
Η ασθενής χλόμιασε. Δεν μπορούσε να πιστέψει στ’ αυτιά της, αλλά εγώ συνέχισα ακάθεκτος: «Είσαι πολύ κοντή. Έτσι γεννήθηκες. Σίγουρα πρόκειται για ελάττωμα, αλλά δεν είναι και κάτι το τραγικό. Θέλω να καταλάβεις τούτο: Παρά το γεγονός ότι είσαι κοντούλα, μπορείς να ζεις ευτυχισμένη. Δηλαδή οι νάνοι δεν μπορούν να είναι ευτυχισμένοι;»
Η Εύα ξέσπασε σε κλάματα. Δεν μπορούσε να αποδεχτεί ότι έμοιαζε νανάκι και, πολύ περισσότερο, ότι θα μπορούσε να ζει ευ
υχισμένη. Έτσι όμως ξεκινήσαμε να δουλεύουμε και, συνεδρία με τη συνεδρία, άρχισε να ξεπερνά την εμμονή της.
Δύο μήνες αργότερα, η Εύα ένιωθε ήδη πολύ καλύτερα. Δε σκεφτόταν πια όλη μέρα το ύψος της, μόνο ορισμένες φορές. Μια ωραία πρωία όμως ήρθε στο γραφείο και μου είπε: «Ξέρεις, Ραφαέλ; Νομίζω πως θεραπεύτηκα!»
«Αλήθεια; Αυτό είναι καταπληκτικό! Και πώς είσαι τόσο σίγουρη;» ρώτησα απορημένος.
Η Εύα με κοίταξε πονηρά και σήκωσε το ένα της πόδι για να μου δείξει. Φορούσε ένα ζευγάρι ολοκαίνουργια παπούτσια αθλητικά.
«Έλα!» αναφώνησα. «Δε φοράς τακούνια!»
«Ναι, είναι η πρώτη φορά απ’ όταν ήμουν μικρή που φοράω ίσια παπούτσια. Πώς σου φαίνεται; Το προηγούμενο Σάββατο πήγα σε ένα κατάστημα υποδημάτων και αγόρασα αυτά τα αθλητικά κι ένα υπέροχο ζευγάρι καλά παπούτσια με ίσιο τακούνι. Ύστερα πήγα σπίτι, πήρα μια τεράστια σακούλα σκουπιδιών και έβαλα μέσα όλα τα ψηλοτάκουνά μου. Βγήκα έξω και τα πέταξα όλα στον κάδο απορριμμάτων!» είπε συγκινημένη.
«Μπράβο! Και πώς ένιωσες;»
«Φανταστικά! Από το πρωί έχω γυρίσει όλη την πόλη! Το απόλαυσα πραγματικά. Ήταν σαν να έλεγα στον εαυτό μου: “Στον διάο-λο το ύψος! Θα το αποδεχτώ και, σε όποιον δεν αρέσω, δικό του πρόβλημα, όχι δικό μου”».
Χαμογέλασα. Χαιρόμουν τόσο πολύ με όσα έλεγε η Εύα. Απλούστατα, είχε απαλλαγεί από την παράλογη πεποίθησή της, αυτή που της κατέστρεφε τη ζωή: την ιδέα πως το να είσαι πολύ κοντή -σχεδόν νάνος- είναι φρικτό, είναι ντροπή, είναι αληθινή συμφορά.
Η Εύα πρόσθεσε πως εκείνη τη μέρα, τη «μέρα της απελεύθε-ρωσής της», όπως την είχε ονομάσει, είχε ραντεβού με τον σύντροφό της και αυτό την είχε αγχώσει λίγο.
«Συναντηθήκαμε σε ένα μπαρ. Ήμουν αρκετά ταραγμένη, αν και όχι πολύ. Άρχισε να μου μιλά για ένα πρόβλημα που είχε στη δουλειά με τον διευθυντή του. Τότε τον διέκοψα, πήρα θάρρος και σηκώθηκα όρθια. Του έδειξα τα πόδια μου».
«Και.;» ρώτησα, αν και φανταζόμουν την απάντηση.
«Ύστερα από μερικά δευτερόλεπτα που μου φάνηκαν αιώνες, μου είπε: “Τι φοβερά παπούτσια, σου πάνε πολύ· άσε με όμως να σου εξηγήσω το πρόβλημα με τον διευθυντή μου”».
Ιδού λοιπόν! Ο σύντροφός της ούτε που είχε προσέξει την αλλαγή στην εμφάνισή της. Κοντολογίς, δεν τον ένοιαζε το ύψος της. Η Εύα κατέληξε: «Ξέρεις κάτι; Εκείνη τη στιγμή σκέφτηκα: Πόσο ηλίθια ήμουν! Το ύψος μου δεν ήταν ποτέ πρόβλημα. Σε βεβαιώνω λοιπόν πως στο εξής δε θα είναι πρόβλημα ούτε και για μένα!»
ΕΙΣΑΙ ΜΙΑ ΜΗΧΑΝΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ
Οι άνθρωποι είμαστε μηχανές αξιολόγησης. Αξιολογούμε ό,τι μας συμβαίνει. Πίνουμε καφέ και, ενώ τον απολαμβάνουμε, μια γωνίτσα του μυαλού μας αναρωτιέται: Είναι νόστιμος; Με ξυπνάει; Απολαμβάνω το διάλειμμα αυτό; Να το επαναλάβω;… Αυτό το κάνουμε συνέχεια. Πράγματι, αξιολογούμε διαρκώς και σε τέτοιο βαθμό που, στην πράξη, δεν το αντιλαμβανόμαστε καν. Αξιολογούμε όπως ανασαίνουμε.
Απίστευτο! Δε σταματάμε στιγμή να αξιολογούμε τα πάντα! Ούτε καν οι βουδιστές μοναχοί που απομονώνονται σε σπηλιές για να διαλογιστούν δεν μπορούν να σταματήσουν να το κάνουν. Το δί
χως άλλο, αξιολογούν καλύτερα από εμάς, αλλά κι αυτοί το κάνουν. Αυτή η αξιολόγηση τελικά επιδιώκει τον προσδιορισμό των γεγονότων ως «καλών» και «κακών» για εμάς, ως «επωφελών» ή «επιζήμιων». Και είναι καθοριστική για την ψυχική μας υγεία. Όπως θα δούμε στη συνέχεια, από την ποιότητα της αξιολόγησης αυτής εξαρτάται η δύναμη ή η αδυναμία μας.
Πολλές φορές, στο γραφείο μου στη Βαρκελώνη, μιλώ στους ασθενείς μου γι’ αυτό που αποκαλώ Γραμμή Αξιολόγησης των Καταστάσεων. Τους εξηγώ πως η αξιολόγηση που μόλις περιέγραψα είναι ένα είδος γραμμής ή συνεχούς στο οποίο σημειώνονται όλα όσα μας συμβαίνουν ή μπορεί να μας συμβούν:
ΚΑΛΟ ΠΟΛΥ ΚΑΛΟ
ΚΑΤΑΠΛΗΚΤΙΚΟ
ΚΑΝΟΝΙΚΟ
 ΚΑΚΟ
ΠΟΛΥ ΚΑΚΟ
ΤΡΑΓΙΚΟ
 Στην πραγματικότητα, οι δυνατότητες αξιολόγησης είναι ανεξάντλητες. Ένα συγκεκριμένο γεγονός μπορεί να είναι «πολύ κακό», «λίγο πιο κακό», «λίγο περισσότερο κακό» και ούτω καθεξής. Αυτό που έχει ενδιαφέρον για εμάς όμως είναι τα άκρα, τα σημεία στα οποία ολοκληρώνεται η αξιολόγηση: το «καταπληκτικό» και το «τραγικό».
Πρέπει να διευκρινιστεί πως οι όροι αυτοί -«καλό», «κακό», «καταπληκτικό», «τραγικό»- είναι απλώς τρόπος έκφρασης, σχηματικές αναπαραστάσεις, και θα μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε οποιουσδήποτε άλλους όρους – «θετικό», «αρνητικό», «υπέροχο», «καταστροφικό».
Ας επιστρέψουμε όμως στους ορισμούς της αρχής και του τέλους της κλίμακας: «καταπληκτικό» και «τραγικό»: Τι σημαίνουν;
Όταν λέμε πως ένα συγκεκριμένο γεγονός είναι «τραγικό» -ή θα ήταν «τραγικό» αν συνέβαινε- εννοούμε πως:
1. Δεν μπορώ να γίνω ευτυχισμένος.
2. Δεν έπρεπε να έχει συμβεί.
3. Δεν μπορώ να το αντέξω.
Στο άλλο άκρο, όταν λέμε πως κάτι είναι «καταπληκτικό» -ή, αν συνέβαινε, θα ήταν «καταπληκτικό»-, αυτό σημαίνει: «Σίγουρα θα είμαι ευτυχισμένος για πάντα!»
 Τα πιο ευάλωτα από συναισθηματική άποψη άτομα τείνουν να αξιολογούν ό,τι τους συμβαίνει -ή μπορεί να τους συμβεί-με το χειρότερο άκρο, ως «τραγικό».
Απόσπασμα από το βιβλίο Η τέχνη της ευτυχισμένης ζωής. Ευχαριστούμε τις εκδόσεις Ψυχογιός για την ευγενική παραχώρηση του υλικού