<p style="text-align: justify;">Ουσιαστικά, η παθολογική ζήλια θεωρείται σημείο ή σύμπτωμα ψυχιατρικών καταστάσεων ή νόσων, παρά μια νοσολογική οντότητα καθαυτή. Ωστόσο, στο DSM-IV κατατάσσεται ως ξεχωριστή οντότητα στις παραληρητικές διαταραχές. Παρατηρείται πιο συχνά στους άνδρες, αλλά γενικά είναι σπάνια και εμφανίζεται σε ποσοστό μικρότερο από το 0,2% του συνόλου των ψυχιατρικών ασθενών.</p>
<p style="text-align: justify;">Η παθολογική ζήλια εμφανίζεται σε τρεις τύπους καταστάσεων: (α) τοξικές ή οργανικές εγκεφαλικές διαταραχές (συμπεριλαμβανομένων αλκοολισμού, εξαρτήσεων από ουσίες εκτός του αλκοόλ, ψυχιατρικών διαταραχών στο senium και άλλων εγκεφαλικών διαταραχών), (β) λειτουργικές ψυχώσεις (σχιζοφρένεια, παρανοειδείς καταστάσεις, συναισθηματικές διαταραχές) και (γ) νευρωσικές καταστάσεις και διαταραχές της προσωπικότητας. </p>
<p style="text-align: justify;"><strong>Ενασχόληση</strong></p>
<p style="text-align: justify;">ενοχλητικές σκέψεις και υποψίες για την πίστη της/του συντρόφου αποτελούν σαφώς κεντρικά στοιχεία στη διαταραχή. Η ενασχόληση θα μπορούσε επίσης να περιλαμβάνει σκέψεις και φαντασιώσεις για το πού ήταν η/ο σύντροφος, τι έκανε στο παρελθόν και, ακόμα, τι θα ήθελε να κάνει. Η συχνότητα, η ένταση, η διάρκεια και οι ιδιάζουσες συνθήκες των σκέψεων, καθώς και η αδυναμία αποδίωξής τους, φαίνονται να ποικίλλουν από άτομο σε άτομο. Αυτές οι σκέψεις έχουν ομοιότητες με τους ιδεοληπτικούς μηρυκασμούς και τις αυτόματες σκέψεις που συμβαίνουν στην κατάθλιψη.91</p>
<p style="text-align: justify;"><strong>Συμπεριφορά προς επιβεβαίωση των υποψιών</strong></p>
<p style="text-align: justify;">Συμπεριφορές που επιζητούν την επιβεβαίωση αυτών των υποψιών είναι συχνές και ολοφάνερες στους άλλους, ειδικά στην/στο σύντροφο. Αδιάκοπη ανάκριση της/του συντρόφου για τις υποτιθέμενες πράξεις της/του ή ακόμα και για τις προθέσεις, συνοδευόμενες από κατηγορίες για την απιστία και ακολουθούμενες από διαφωνίες, αποτελούν συχνές καταστάσεις. Οι πάσχοντες πολλές φορές εμπλέκονται σε μια τελετουργικόμορφη συμπεριφορά, για να ελέγξουν τους συντρόφους τους. Τηλεφωνήματα στη δουλειά» ξαφνικές επισκέψεις, κρυφές παρακολουθήσεις της/του συντρόφου, έρευνες στα ρούχα και τα κοσμήματά της/του, διάβασμα του ημερολογίου και της αλληλογραφίας, εξετάσεις των εσωρούχων και των σεντονιών προς αναζήτηση ενδείξεων συνουσίας, αποτελουν συχνές συμπεριφορές για την επιβεβαίωση των υποψιών. Μερικοί ασθενείς καταβάλλουν κοπιώδεις προσπάθειες για να επιβεβαιώσουν τις υποψίες τους, μισθώνοντας ντε-τέκτιβς για την παρακολούθηση της/του συντρόφου, απαιτώντας υπερβολικές σεξουαλικές επαφές για να αποδείξει η/ο σύντροφος ότι είναι σεξουαλικά κορε-σμένη/ος, ή εξωθούν τα πράγματα στα άκρα για να αποσπάσουν μια «ομολογία», όπως απαιτώντας από την/το σύντροφο να υποστεί ιατρική εξέταση ή ύπνωση.</p>
<p style="text-align: justify;"><strong>Αποφυγή</strong></p>
<p style="text-align: justify;">Συμπεριφορά αποφυγής των καταστάσεων που πυροδοτούν ζήλια εμφανίζεται συχνά στους πάσχοντες και τις συντρόφους τους. Γυναίκες ασθενείς αποφεύγουν περιοδικά ή εφημερίδες που περιέχουν φωτογραφίες νεαρών και ελκυστικών γυναικών, καθώς και προγράμματα της τηλεόρασης, κινηματογραφικές ταινίες, ακόμα και ονόματα γυναικών. Οι πάσχοντες και οι σύντροφοί τους αποφεύγουν άτομα του ίδιου φύλου με την/τον πάσχοντα ή καταστάσεις όπου μπορούν να συναντήσουν φανταστικούς αντίζηλους. Έντονες αποφυγές, θεωρητικά, θα μπορούσαν να παρατείνουν τη ζήλια, αναστέλλοντας την εξοικείωση της εγρήγορσης που τη συνοδεύει.</p>
<p style="text-align: justify;"><strong>Προσωπική δυσφορία</strong></p>
<p style="text-align: justify;">Οι πάσχοντες συχνά περιγράφουν συναισθήματα κατάθλιψης, άγχους, ανησυχίας, φόβου και μερικές φορές αυτοκτονικές τάσεις.</p>
<p style="text-align: justify;"><strong>Περιορισμός της λειτουργικότητας</strong></p>
<p style="text-align: justify;">Συνεχείς μηρυκασμοί ζήλιας και τα επακόλουθά της μπορεί να περιορίσουν τη λειτουργικότητα του πάσχοντος, ανταγωνιζόμενοι και αναστέλλοντας άλλες συμπεριφορές. Η συμπεριφορά του πάσχοντος και της συντρόφου του επηρεάζεται και η διακοπή των συναισθηματικών και σεξουαλικών σχέσεων είναι τεκμηριωμένη βιβλιογραφικά.</p>
<p style="text-align: justify;"><strong>Βιαιοπραγία</strong></p>
<p style="text-align: justify;">Διαφωνίες και διαπληκτισμοί πολύ συχνά έχουν ως αποτέλεσμα λεκτική και σωματική βία και καμιά φορά φόνο. Οι συμπεριφορικές εκδηλώσεις της ζήλιας ενδιαφέρουν τους ιατροδικαστές σε δύο επίπεδα, στην κακοποίηση της/του συντρόφου και στην ανθρωποκτονία. Οι διάφοροι συγγραφείς συμφωνούν ότι οι βιαιοπραγίες είναι πολύ περισσότερες από αυτές που γίνονται γνωστές. Οι γυναίκες, που αποτελούν τη συντριπτική πλειονότητα των θυμάτων, σπάνια προσέρχονται στα νοσοκομεία με παράπονα για κακοποίηση από το σύζυγο. Έχει αναφερθεί ότι, καθώς η ένταση και η συχνότητα των βίαιων επεισοδίων αυξάνονται, παρουσιάζονται ακατάλληλες προσαρμογές των θυμάτων σ’ αυτή την κατάσταση. Οι σύντροφοι των επιθετικών ζηλότυπων ανδρών αναπτύσσουν μια σειρά συμπτωμάτων, όπως συναισθήματα απελπισίας ή μοναξιάς, παθητικότητα, άγχος, κατάθλιψη και κάνουν κατάχρηση φαρμάτων ή αλκοόλ. Συχνά, η κατάχρηση αλκοόλ ή «τυχαίος» τραυματισμός οδηγεί τις γυναίκες αυτές στο νοσοκομείο. Από εμπειρικές μελέτες, η ζήλια φαίνεται να είναι ο κύριος παράγοντας για τις συγκρούσεις στα ζευγάρια και για την κακοποίηση και βιαιοπραγία κατά της συζύγου.</p>
<p style="text-align: justify;">Οι επιθέσεις λόγω ζήλιας τυπικά συμβαίνουν σε ένα κλίμα λεκτικών απαιτήσεων, εκφοβισμού, αντιπαραθέσεων, διαφωνιών και απαίτησης περιορισμού των κοινωνικών και εργασιακών δραστηριοτήτων της συζύγου. Οι καταστάσεις αυτές προκαλούν τρόμο, υποβοηθούν στη διαμόρφωση των συμπεριφορών των συζύγων και συμβάλλουν στην ανάπτυξη άγχους και κατάθλιψης, που συχνά αναφέρονται από τις κακοποιημένες συζύγους.</p>
<p style="text-align: justify;">Εκτός από την κακοποίηση της συζύγου, η ζήλια εμφανίζεται ως ένας σημαντικός παράγοντας ανθρωποκτονίας, όπως διαπιστώνεται από αναλύσεις αστυνομικών αναφορών που αναζητούν τα αντικειμενικά αίτια των ανθρωποκτονιών.</p>
<p style="text-align: justify;"><strong>Επιθετικότητα σε τρίτα πρόσωπα</strong></p>
<p style="text-align: justify;">Αναφέρεται σε κατηγορίες, διαφωνίες και βιαιοπραγίες προς τρίτους, οι οποίοι, χωρίς να υπάρχουν ενδείξεις, θεωρούνται εραστές της συντρόφου και -στην καλύτερη περίπτωση- υποψήφιοι αντίζηλοι. Σε αυτόν τον τομέα υπάρχουν λίγα συστηματικά δεδομένα, αλλά σύντροφοι ατόμων με παθολογική ζήλια αναφέρουν ότι οι καταστάσεις αυτές είναι συχνές.</p>
<p style="text-align: justify;"><strong>Παραλήρημα</strong></p>
<p style="text-align: justify;">Η ψυχιατρική βιβλιογραφία αναφέρει αρκετά για το ζηλοτυπικό παραλήρημα και μερικοί συγγραφείς εξισώνουν την παθολογική ζήλια με παρανοειδείς καταστάσεις.93 είναι πιθανόν ότι ο μη παραληρητικός πάσχων σπάνια προσέρχεται στις ψυχιατρικές υπηρεσίες, γεγονός που εξηγεί την έλλειψη σχετικών δεδομένων.</p>
<p style="text-align: justify;"><strong>Ανασφάλεια, έλλειψη εμπιστοσύνης και χαμηλή αυτοεκτίμηση</strong></p>
<p style="text-align: justify;">Χαμηλή αυτοεκτίμηση, συναισθήματα ανασφάλειας και κατωτερότητας, κακή εικόνα του εαυτού και χαμηλή διεκδικητικότητα αποτελούν χαρακτηριστικά των πασχόντων από παθολογική ζήλια, τα οποία συχνά και σταθερά περιγράφονται στη βιβλιογραφία. Κατά την κλινική εκτίμηση, οι ασθενείς συχνά αναφέρουν δυσμενή άποψη για την αξία τους, συναισθήματα μειωμένης ελκυστικότητάς τους και χαμηλά επίπεδα εμπιστοσύνης στον εαυτό τους, αναφορικά με τις συναισθηματικές και σεξουαλικές σχέσεις, ακόμα και αν τα αντίθετα συναισθήματα ισχύουν για άλλους τομείς της ζωής.</p>
<p style="text-align: justify;">Βιβλιογραφία: Η ανθρώπινη Σεξουαλικότητα- Νίκος Βαιδάκης Ιατρικές Εκδόσεις Βήτα</p>