Στις 19 Ιουνίου τα εγκαίνια του Mουσείου της Aρχαίας Ελεύθερνας

02/06/2016
Ομάδα Σύνταξης
City life

Το πάθος και το προσωπικό όραμα ενός ανθρώπου, του Kαθηγητή Νικόλαου Σταμπολίδη, το οποίο ενστερνίστηκαν πολλοί από την επιστημονική, πολιτική και επιχειρηματική κοινότητα, γίνεται πραγματικότητα. Έπειτα από 30 χρόνια συστηματικής ανασκαφικής έρευνας του Πανεπιστημίου Κρήτης, που συνεχίζεται έως σήμερα από τον Kαθηγητή, τους συνεργάτες και τις ομάδες του, το Μουσείο Αρχαίας Ελεύθερνας ανοίγει σε λίγες μέρες τις πύλες του και ως μία μοναδική κιβωτός πολιτισμού παρουσιάζει τα σημαντικότερα ευρήματα και τους θησαυρούς από τη νεκρόπολη της Ορθής Πέτρας και την πόλη της αρχαίας Ελεύθερνας.
Το νέο Μουσείο εγκαινιάζεται την Κυριακή 19 Ιουνίου από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Προκόπη Παυλόπουλο, παρουσία κορυφαίων προσωπικοτήτων από την πολιτική, επιστημονική, επιχειρηματική και καλλιτεχνική διεθνή σκηνή. Η πρώτη επίσημη παρουσίασή του έγινε σήμερα στην κατάμεστη από κόσμο αίθουσα διαλέξεων του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, όπου πραγματοποιήθηκε η συνέντευξη Τύπου για το πρώτο μουσείο αρχαιολογικού χώρου στην Κρήτη, αντίστοιχο της Ολυμπίας, των Δελφών και της Βεργίνας.
<img src="/contentfiles_2016/0112abastabolidhs.jpg" alt="" width="640" height="342" />
«Τα νέο Μουσείο της Ελεύθερνας είναι καρπός 30 χρόνων, όχι μόνο δικού μου κόπου, αλλά και φοιτητών από το Πανεπιστήμιο Κρήτης, από τα Πανεπιστήμια της Ελλάδας, της Ευρώπης, των ΗΠΑ, ακόμη και χωρών της Ασίας, όπως η Τουρκία, η Κορέα, η Ιαπωνία, ακόμη και η Αυστραλία. Είναι έργο όλων αυτών των νεαρών ανθρώπων που με ακολούθησαν και στη συνέχεια έχουν γίνει και οι ίδιοι πανεπιστημιακοί δάσκαλοι. Αυτό για μένα είναι το πρώτο, το μεγάλο απότοκο. Τι να τον κάνεις τον Σταμπολίδη όταν δεν θα υπάρχουν συνεχιστές;», δήλωσε ο ίδιος στην αρχή της παρουσίασής του, που περιλάμβανε πληροφορίες και φωτογραφικό υλικό, αλλά κυρίως πάθος, συγκίνηση και ευγνωμοσύνη. Συγχρόνως, δεν παρέλειψε να ευχαριστήσει όλους όσους τον βοήθησαν στην υλοποίηση του οράματός του: πολιτικές ηγεσίες του υπουργείου Πολιτισμού και όχι μόνο, αρχαιολόγους, βοηθούς και φίλους τους, καθώς και τους πολυπληθείς χορηγούς του, που πίστεψαν, όπως είπε, πραγματικά σε αυτό που ήθελε να φτιάξει.
Η αρχαία Ελεύθερνα, στην καρδιά της Κρήτης, περίπου στη μέση απόσταση από την αρχαία Κυδωνία (Χανιά) στα δυτικά και την Κνωσό στα ανατολικά και ακόμη από τη Φαιστό και Γόρτυνα στα νότια, δεν είναι τυχαίο που κατοικήθηκε από νωρίς (τουλάχιστον από την 3η και 2η χιλιετία). Είναι ένας τόπος ευεργετημένος από τη φύση, με άφθονο πόσιμο νερό, πλούσια χλωρίδα και πανίδα, παρουσία λατομικού ασβεστολιθικού πετρώματος, ακόμα και σιδήρου στα γειτονικά Ταλλαία Όρη, αλλά και ιδιαίτερα ασφαλής, λόγω της οχυρωματικής θέσης που προσφέρει. Εκεί, οι έρευνες, ανασκαφικές και άλλες, του Πανεπιστημίου Κρήτης, οι οποίες ξεκίνησαν το 1985 και συνεχίζονται, έφεραν στο φως σημαντικότατα ευρήματα που καλύπτουν όλη τη διαχρονία της περιοχής, από το 3.000 πΧ έως τον 14ο αι. μΧ. Εκείνο, όμως, που «φώτισαν» κυρίως είναι ένα μεγάλο κομμάτι των λεγόμενων «σκοτεινών χρόνων» (9ος ως 6ος αι. πΧ), την αυγή του ελληνικού πολιτισμού, εποχή που διηγείται ο Όμηρος στην Ιλιάδα και την Οδύσσεια.
«Στην καθημερινότητα και τις δυσκολίες, που μπορεί να αντιμετωπίζει η υπηρεσία, σε μια χώρα γεμάτη αρχαιότητες, υπάρχουν και στιγμές φωτεινές, στιγμές αγαλλίασης και ευτυχίας, όταν ένα Mουσείο γεννιέται, όπως αυτό της Αρχαίας Ελεύθερνας» υπογράμμισε η Ελένη Κόρκα, Προϊσταμένη της Γενικής Διεύθυνσης Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς του ΥΠΠΟ. Κι εκείνη στάθηκε στο γεγονός ότι δοκιμάστηκε για πρώτη φορά εν τοις πράγμασι η συνεργασία του υπουργείου Πολιτισμού με ένα Πανεπιστήμιο και αυτό «αποτελεί πραγματικά πρωτοπορία».
«Είναι το πρώτο μουσείο αρχαιολογικού χώρου στην Κρήτη. Τέλειο και στην παραμικρή προσεγμένη λεπτομέρεια. Ένα Μουσείο-κιβωτός του πολιτισμού, μιας μεγάλης πόλης, μιας πρωτεύουσας της Κρήτης των τελευταίων προϊστορικών και των πρώιμων ιστορικών χρόνων, ένα Μουσείο του οποίου το κέντρο βάρους είναι η επιστημονική επαλήθευση των στίχων του Ομήρου στην Ιλιάδα και την Οδύσσεια» συμπλήρωσε η κ. Κόρκα.
«Στο μουσείο της Ελεύθερνας εκτίθεται ο πλούτος των ευρημάτων από τα 30 χρόνια ανασκαφικής δραστηριότητας του Πανεπιστημίου Κρήτης στην περιοχή» δήλωσε η προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ρεθύμνου, Αναστασία Τζιγκουνάκη.
«Πάντοτε με γοήτευε ο χώρος της αρχαιολογίας. Η ανάλυση των αρχαιολόγων στα ευρήματά τους ταυτίζεται λίγο με την ανάλυση του γονιδιώματος» ανέφερε από την πλευρά του ο Πρύτανης του Πανεπιστημίου Κρήτης, Καθηγητής Χειρουργικής Ογκολογίας Οδυσσέας Ζώρας.
<img src="/contentfiles_2016/0112abaithousa.jpg" alt="" width="640" height="480" />
"Το εμβληματικό αντικείμενο του Μουσείου, στην είσοδο της Α αίθουσας. Χάλκινη ασπίδα. 830/820-730/720 π.Χ. Από τον τάφο A1Κ1 «των πολεμιστών», στη νεκρόπολη της Ορθής Πέτρας."
Το Μουσείο
Οι τρεις αίθουσες του Μουσείου φιλοξενούν όλη την ιστορία της πόλης από το 3000 π.Χ. έως το 1300 μ.Χ.: τεσσερισήμισι χιλιετίες με αντικείμενα καθημερινής ζωής και έργα τέχνης από την προϊστορία, τα γεωμετρικά, αρχαϊκά, κλασικά, ελληνιστικά, ρωμαϊκά και πρωτοβυζαντινά και βυζαντινά χρόνια.
Η μεγαλύτερη σε μέγεθος Αίθουσα Α περιλαμβάνει εκθέματα που επελέγησαν για μια πρώτη παρουσίαση της διαχρονικής δημόσιας, πολιτικής, θρησκευτικής, κοινωνικής και ιδιωτικής ζωής της Ελεύθερνας, αλλά κυρίως αντικείμενα εισηγμένα από άλλες πόλεις της Κρήτης και περιοχές όπως η Αττική, η Πελοπόννησος, οι Κυκλάδες, τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου, η Μικρά Ασία, η Κύπρος, η Φοινίκη και γενικότερα η συροπαλαιστινιακή ακτή, η Αίγυπτος.
Ξεχωρίζει η χάλκινη ασπίδα που βρέθηκε στον τάφο «των πολεμιστών» και χρονολογείται ανάμεσα στο 830-820 π.Χ. και το 730-720 π.Χ. Δίπλα, αντίγραφα της ασπίδας χρησιμεύουν για εκπαιδευτικούς σκοπούς, επιτρέποντας παράλληλα σε ανθρώπους με προβλήματα όρασης την «ανάγνωσή» της μέσω της ψηλάφησης.
<img src="/contentfiles_2016/0112abakuriamouseio.jpg" alt="" width="640" height="298" />
"Το γλυπτό κατωκόρμι της 'Κόρης της Ελεύθερνας' (περ. 650 π.Χ.). Το γλυπτό́ φέρνει αυτόματα στον νου το διάσημο άγαλμα δαιδαλικής τεχνοτροπίας, την 'Κυρία της Ωσέρ' που βρίσκεται σήμερα στο Μουσείο του Λούβρου. Μακροσκοπικές, μικροσκοπικές και κυρίως πετροχημικές αναλύσεις του υλικού́ των δύο αγαλμάτων κατέδειξαν ότι τα γλυπτά́ αυτά́, έχουν κατασκευαστεί από́ ασβεστόλιθο του λατομείου της Ελεύθερνας. Δίπλα στην τηλεόραση προβάλλεται η ταινία 'Η Κυρία της Ωσέρ' που διηγείται την περιπέτεια των δύο γλυπτών."
Στην Αίθουσα Β αναπτύσσεται η θρησκευτική και η λατρευτική ζωή στην Ελεύθερνα, από την Πρώιμη Εποχή του Σιδήρου έως και τα βυζαντινά χρόνια. Παρουσιάζεται, επίσης, το Μνημείο 4Α, ηρώο-ιερό, που ερμηνεύεται ως κενοτάφιο, αποτελώντας ένα από τα πρώτα μνημεία του «αγνώστου» στρατιώτη στην παγκόσμια ιστορία. Στην αίθουσα εκτίθεται και ένα από τα σημαντικότερα ευρήματα της Νεκρόπολης της Ορθής Πέτρας, η «Κόρη της Ελεύθερνας».
Η Αίθουσα Γ είναι αφιερωμένη στις νεκροπόλεις της Ελεύθερνας. Παρουσιάζονται εδώ μόνον ευρήματα από τις ανασκαφές στην νεκρόπολη της Ορθής Πέτρας, καθώς σε αυτήν εικονογραφούνται περιγραφές από τον κόσμο του Ομήρου, όπως π.χ. το τελετουργικό τυπικό των ταφικών πυρών (καύσεων), ανάλογων δηλαδή με την ταφική πυρά του Πατρόκλου που περιγράφεται στη ραψωδία ψ της Ιλιάδας. Εδώ εκτίθεται η μοναδική ταφική πυρά με τον δειροτομηθέντα νεκρό, ένα εύρημα που έθεσε σε άλλη βάση την αλήθεια των στίχων του Ομήρου στη διεθνή επιστημονική κοινότητα.
<img src="/contentfiles_2016/0112abarapswdia.jpg" alt="" width="640" height="256" />
<img src="/contentfiles_2016/0112abaaithousagama.jpg" alt="" width="640" height="359" />
"Λεπτομέρεια από προθήκη της Αίθουσας Γ, η οποία είναι αφιερωμένη στις νεκροπόλεις, με τα ευρήματα του Τάφου Μ (πριν από τα μέσα του 7ου αι. π.Χ.) από την νεκρόπολη της Ορθής Πέτρας, γνωστού ως τάφος με τις «αριστοκράτισσες- ιέρειες»."
Στην ίδια αίθουσα οι επισκέπτες συναντούν της αριστοκράτισσες ιέρειες της Ελεύθερνας με όλον τον κτερισματικό πλούτο τους, λαμπρά, λεπτεπίλεπτης τέχνης κοσμήματα, υάλινα και φαγεντιανά, πήλινα και χάλκινα αγγεία, ειδώλια κ.ά.
Ακόμα ένα στοιχείο που κάνει τις αίθουσες του μουσείου να ξεχωρίζουν είναι οι βιντεοπροβολές που συνοδεύουν τα ευρήματα.
Στη Νότια Πτέρυγα του Μουσείου βρίσκονται το Ερευνητικό Κέντρο και το Κέντρο Μελέτης –οι χώροι δηλαδή όπου γίνεται όλη η έρευνα από Ελληνες και ξένους επιστήμονες πολλών ειδικοτήτων, καθώς και ερευνητές και σπουδαστές διαφόρων ειδικοτήτων από τα Πανεπιστήμια της Ευρώπης, των ΗΠΑ, της Ασίας και της Αυστραλίας. Σε αυτούς τους χώρους σχεδιάζονται, επίσης, τα εκπαιδευτικά προγράμματα του Μουσείου.
Στον ισόγειο χώρο βρίσκονται οι αποθήκες και τα εργαστήρια συντήρησης, ενώ στη μεγάλη αυλή του Μουσείου δημιουργήθηκε ένα μικρό θέατρο για παραστάσεις, συναυλίες και δρώμενα.
Το έργο υλοποιήθηκε στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Ανταγωνιστικότητα και Επιχειρηματικότητα 2007-2013» (ΕΣΠΑ) από το Πανεπιστήμιο Κρήτης και το υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, οι οποίοι είναι και οι φορείς λειτουργίας του. Η προσπάθεια ενισχύθηκε και από την ιδιωτική πρωτοβουλία, το Ίδρυμα Ωνάση, την Alpha Bank και τη Grecotel (που αποτελούν Αριστίνδην μέλη της Μεσογειακής Αρχαιολογικής Εταιρείας), καθώς και από άλλους οργανισμούς, ιδρύματα, φορείς και φυσικά πρόσωπα.
<img src="/contentfiles_2016/0112abamelissa.jpg" alt="" width="640" height="532" />
"Το αντικείμενο από το οποίο είναι εμπνευσμένο το λογότυπο του Μουσείο Αρχαίας Ελεύθερνας. Θεά Μέλισσα. 7ος αι. π.Χ. Χρυσό́ κόσμημα από́ τη νεκρόπολη της Ορθής Πέτρας. H μέλισσα παριστάνεται μειξογενής: το πανωκόρμι της ως γυναικεία μορφή́ με τα χέρια στο στήθος και το κατωκόρμι ως έντομο με μεγάλά φτερά́, που κοσμούνται με στιγμωτά άνθη. Κατά́ μια μυθολογική́ εκδοχή́, οι μέλισσες έθρεψαν μαζί́ με την Αμάλθεια τον νήπιο Δία στο ιδαίον Άντρον."
Η αρχαία Ελεύθερνα
Η αρχαία πόλη έλαβε το όνομά της από τον μεγάλο Κουρήτη Ελευθήρα, και η ιστορία της ξεκινά χιλιάδες χρόνια πριν. Σε υψόμετρο περίπου 380 μέτρων, στους πρόποδες του Ψηλορείτη, η πόλη ευνοήθηκε πολλαπλά λόγω της γεωγραφικής της θέσης στην καρδιά της Κρήτης, καθώς και της σχέσης της με τη θάλασσα, παράγοντες που αποτέλεσαν τις αιτίες της δομής μιας ανοιχτής κοινωνίας που ήκμασε κατά την αρχαιότητα.
Οι έρευνες στην περιοχή, ανασκαφικές και άλλες, ξεκίνησαν από το Πανεπιστήμιο Κρήτης πριν τρεις δεκαετίες και συνεχίζονται μέχρι σήμερα από τον καθηγητή Ν.Σταμπολίδη, τους συνεργάτες και τις ομάδες του.
Η ανασκαφή αποκαλύπτει τα μυστικά της πόλης από το 3000 π.Χ. έως τον 14ο αι. μ.Χ. Σπίτια, βίλες, δρόμοι, δημόσια οικοδομήματα και λουτρά, δεξαμενές και στέρνες, αναλήμματα και τοίχοι, ιερά και εκκλησίες, κλίβανοι και εργαστήρια, και πάνω απ’ όλα η νεκρόπολη των πολεμιστών και των συγγενών τους στην αυγή της ελληνικής ιστορίας, ξεθάβονται μεθοδικά και συστηματικά.
Από την ανασκαφή της νεκρόπολης στην Ορθή Πέτρα φαίνεται ότι η Πρώιμη Εποχή του Σιδήρου, κυρίως από το 900 έως και τα τέλη του 6ου ή τις αρχές του 5ου αι. π.Χ., είναι η πιο σημαντική περίοδος της πόλης, που συνδέεται άμεσα με την αυγή του ελληνικού πολιτισμού και τον Όμηρο («Ιλιάδα» και «Οδύσσεια»).
Στον ευρύτερο χώρο της αρχαίας πόλης, το «Άλσος Ελευθερναίων» δημιουργήθηκε ένα αρχαιολογικό πάρκο με μονοπάτια, γεφύρι, σταθμούς-καθιστικά, επεξηγηματικές πινακίδες και δύο μεγάλα στέγαστρα για την προστασία της νεκρόπολης και της Βασιλικής του Μιχαήλ Αρχαγγέλου, όπου ο επισκέπτης μπορεί να απολαύσει συνδυαστικά τη φύση, τη χλωρίδα και την πανίδα, καθώς και τις αρχαιότητες, σε ένα μαγευτικό τοπίο.
 <img src="/contentfiles_2016/0112abafahed.jpg" alt="" width="640" height="702" />
"Περίαπτο της αιγυπτιακής θεότητας Sekhmet από φαγεντιανή 790-710 π.Χ. Από τον τάφο A1Κ1 «των πολεμιστών», στη νεκρόπολη της Ορθής Πέτρας."
Πηγή: amna.gr, in.gr