Μια συνοπτική ιστορία της έρευνας για τα όνειρα

04/07/2016
Ομάδα Σύνταξης
Ψυχολογία

Η μελέτη των ονείρων στα επιστημονικά εργαστήρια ξεκίνησε με την ανακάλυψη του REM ύπνου από τους Aserinsky και Kleitman (1953). Εχουν πιστωθεί τη λειτουργία του πρώτου εργαστηρίου έρευνας για τον ύπνο που ανακάλυψε “τις γρήγορες, σπασμωδικές, διόφθαλμες συμμετρικές κινήσεις” χαρακτηριστικές του REM ύπνου. Συνέδεσαν τα όνειρα με αυτές τις κινήσεις των ματιών βρίσκοντας ότι το 74,1% των συμμετεχόντων ανακαλούσαν όνειρα από τον REM ύπνο ενώ μόνο το 17,4% ανακαλούσε όνειρα από τον ΝREM ύπνο. Την ίδια περίοδο ο Calvin Hall εργαζόταν πάνω σε μια νέα γνωστική θεωρία για τα όνειρα και το 1966 οι Hall και Van de Castle δημιούργησαν και δημοσίευσαν ένα διεξοδικό σύστημα βαθμολόγησης περιεχομένου ονείρων. Από κοινού οι δύο αυτές εργασίες έδωσαν ώθηση σε δημοσιεύσεις σχετικές με έρευνα για τα όνειρα και άφησαν περιθώριο για μια συστηματική μέθοδο μελέτης των ονείρων.
Από τότε οι ερευνητές έχουν βρει ότι η σχέση μεταξύ της ανάκλησης ονείρων και του REM ύπνου είναι συστηματικά υψηλή (γύρω στο 80%). Παρ' όλα αυτά έχει υπάρξει μια αύξηση στο ποσοστό ανάκλησης του ΝREM ύπνου διαχρονικά στις έρευνες, όμως τα στοιχεία παραμένουν αντιφατικά. Αυτές οι ασυμφωνίες μπορεί να οφείλονται στους ποικίλους ορισμούς που χρησιμοποιούνται για τα όνειρα. Κάποιοι υιοθέτησαν ένα πιο ανοιχτό ορισμό που περιλαμβάνει οποιαδήποτε γνωστική δραστηριότητα ενώ η αρχική σύλληψη για τα όνειρα αφορούσε παραισθητικές εικόνες. Επιπλέον οι ερωτήσεις που χρησιμοποιεί ένας ερευνητής μπορούν να αλλάξουν τον τρόπο που κατανοεί τα όνειρα ο συμμετέχων.
Για παράδειγμα, η ερώτηση "τι σκεφτόσουν πριν σε πάρω τηλέφωνο;" θα ενθαρρύνει πιο συχνές καταγραφές ονείρων από το "τι έβλεπες στο όνειρο σου;". Αυτό παραμένει ένα μεγάλο πρόβλημα στην έρευνα για τα όνειρα αφού οι διαφορετικές μέθοδοι συλλογής σε μεγάλο βαθμό επηρεάζουν τη συχνότητα και τη διάρκεια των περιγραφών για τα όνειρα.
Επιπρόσθετες ανακολουθίες στις εκτιμήσεις για την ανάκληση ονείρων μπορούν να αποδοθούν στις προσδοκίες του συμμετέχοντα και του πειραματιστή. Οι Herman et al. επέδρασαν στη συλλογή των ονείρων δίνοντας ένα χάπι-placebo στους συμμετέχοντες στους οποίους ειπώθηκε ότι με αυτό θα αυξανόταν η ανάκληση των ονείρων. Αυτό δημιούργησε μεγάλες προσδοκίες τόσο στον συμμετέχοντα όσο και στον πειραματιστή και ως αποτέλεσμα υψηλότερο ποσοστό ανάκλησης ονείρων παρατηρήθηκε όταν συγκρίθηκε με ένα άλλο δείγμα.
Για να περιπλακούν ακόμη περισσότερο τα πράγματα, η ανάκληση των ονείρων μπορεί να διαφέρει ακόμα και μέσα στην ίδια κατάσταση ύπνου. Για παράδειγμα η ανάλυση της ανάκλησης ονείρων σαν λειτουργία του χρόνου που περνά ανάμεσα στον NREM και τον REM ύπνο πριν ξυπνήσουμε αποκαλύπτει ένα κυκλικό μοτίβο. Υπάρχει μια αύξηση στην ανάκληση ονείρων στα 45 λεπτά REM ύπνου, ακολουθούμενη από μείωση. Το αντίθετο φαινόμενο βρίσκουμε στον NREM ύπνο, με τον περισσότερο χρόνο που περνάμε στον NREM ύπνο να συνδέεται με μικρότερη ανάκληση ονείρων μέχρι μια μικρή αύξηση που συμβαίνει λίγο πριν τη μετάβαση στον REM ύπνο.
Ενα άλλο παράδειγμα: σε ένα πείραμα που χρησιμοποιεί ένα μικρό πρωτόκολλο ύπνου-ξύπνιου οι συμμετέχοντες κοιμούνταν για 20 λεπτά κάθε ώρα για 78 ώρες καταγράφοντας και βαθμολογώντας όνειρα μετά από κάθε ύπνο. Οι ερευνητές βρήκαν ότι η ένταση των NREM ονείρων κορυφωνόταν τις πρωϊνές ώρες παρά το ότι η διάρκεια του NREM σταδίου ύπνου ήταν η ελάχιστη εκείνες τις στιγμές. Οι διεργασίες που σχετίζονταν με το REM που κορυφώνονταν το πρωί εμφανίζονταν να επηρεάζουν την ένταση των NREM ονείρων με συγκεκαλυμμένο τρόπο.
Οι σχέσεις ανάμεσα στη νευροφυσιολογία του REM ύπνου και τα όνειρα έχουν παρουσιαστεί με μια σειρά άλλων μεθόδων. Οι Herman et al. βρήκαν ότι οι γρήγορες κινήσεις των ματιών που οι συμμετέχοντες παρουσίαζαν πριν ξυπνήσουν ταίριαζαν με τις οπτικές τους περιγραφές των εικόνων στα όνειρα. Για παράδειγμα μια κίνηση του ματιού πάνω και στα αριστερά σχετιζόταν στις εικόνες ονείρων με κοίταγμα πάνω και στα αριστερά. Αυτές οι αποδείξεις στηρίζουν την υπόθεση σκαναρίσματος στα όνειρα που θεωρεί ότι οι κινήσεις των ματιών στον REM ύπνο είναι αποτέλεσμα σκαναρίσματος του ονειρικού πεδίου παρόλο που δεν στηρίζουν όλες οι έρευνες την υπόθεση σκαναρίσματος.
Σε άλλο παράδειγμα η νευροαπεικόνιση ονείρων που έχουν ευκρίνεια παρήγαγε νευρικούς συσχετισμούς ονειρικής δραστηριότητας που ήταν παρόμοιοι με τη δραστηριότητα όταν δεν κοιμόμαστε. Για παράδειγμα fmRI αντιδράσεις παρατηρήθηκαν στις ίδιες αισθητηριοκινητικές περιοχές του φλοιού και όταν δεν κοιμόμαστε και όταν βλέπουμε σαφή όνειρα, όμως η ενεργοποίηση κατά τη διάρκεια του ύπνου ήταν πιο αδύναμη και περισσότερο εντοπισμένη. Η κινητική δραστηριότητα στον εγκέφαλο που ονειρεύεται είναι παρόμοια με τις κινήσεις σε κατάσταση ξύπνιου.
Ο ύπνος REM έχει συστηματικά συνδεθεί με υψηλότερη ανάκληση ονείρων παρόλο που οι διαφορές στη μεθοδολογία και οι προσδοκίες των συμμετεχόντων μπορούν να επηρεάσουν ή να αυξήσουν τη συχνότητα ανάκλησης ονείρων από τον NREM ύπνο.