Πώς αντιμετωπίζεται η κρίση πανικού με αγοραφοβία;

Διαταραχή Πανικού με Αγοραφοβία: Η περίπτωση της Δώρας

Γράφει η Έφη Ματσούκα, Ψυχολόγος, Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεύτρια

 

 

Η Δώρα είναι 28 ετών, ζει μόνη της και εργάζεται ως καθηγήτρια. Τους τελευταίους έξι μήνες τις περισσότερες φορές που βρίσκεται έξω από το σπίτι παθαίνει κρίσεις πανικού και νιώθει έντονο άγχος: «η καρδιά μου χτυπάει δυνατά και γρήγορα, το στήθος μου σφίγγεται, δε μπορώ να πάρω ανάσα, ιδρώνω, ζαλίζομαι, φοβάμαι ότι θα πάθω έμφραγμα», λέει χαρακτηριστικά. Αποφεύγει να βγαίνει από το σπίτι της μόνη και αν αυτό συμβεί, φροντίζει να κινείται σε διάμετρο ενός χιλιομέτρου το πολύ, έχοντας πάντα μαζί το κινητό της. Η Δώρα έπαθε την πρώτη κρίση πανικού στο μετρό, τρόμαξε πολύ και, προκειμένου να μη της ξανασυμβεί, σταμάτησε να το χρησιμοποιεί. Ωστόσο οι κρίσεις πανικού γρήγορα γενικεύτηκαν και στα υπόλοιπα μέσα μαζικής μεταφοράς (τρένο, λεωφορείο) και κατόπιν σε πολλές καταστάσεις απ’ όπου ήταν δύσκολο να φύγει άμεσα, όπως το σινεμά, οι ουρές σε τράπεζες και σούπερ μάρκετ, η κίνηση στο δρόμο, οι συναυλίες, τα πολυσύχναστα εμπορικά κέντρα.

Αρχικά προσπάθησε να αντιμετωπίσει αυτές τις καταστάσεις χρησιμοποιώντας κάποιες «βοήθειες».

Για παράδειγμα, είχε πάντα μαζί της ένα μπουκαλάκι νερό, προσπαθούσε να αποσπάσει την προσοχή της μιλώντας στο κινητό ή ακούγοντας μουσική στο mp3. Αυτός ο τρόπος διαχείρισης όμως δεν απέδωσε καθώς το άγχος επανερχόταν όλο και πιο έντονο, γι’ αυτό στη συνέχεια κλιμάκωσε τα μέτρα που λάμβανε, μπαίνοντας στο λεωφορείο μόνο με γνωστούς στους οποίους εμπιστεύτηκε το πρόβλημά της. Ωστόσο σύντομα ούτε αυτό ήταν αρκετό, γι’ αυτό άρχισε να αποφεύγει τελείως τους κλειστούς χώρους, υπόγεια parking, σινεμά, θέατρα, ΜΜΜ, με αποτέλεσμα να περιορίζεται σημαντικά η ζωή της. Η Δώρα τον τελευταίο μήνα έφτασε στο σημείο να δυσκολεύεται σοβαρά να πάει στη δουλειά της, γεγονός που αφενός προκάλεσε προβλήματα στο χώρο της εργασίας και αφετέρου την ενεργοποίησε προς την αναζήτηση βοήθειας, καθώς τα οικονομικά της δεν ήταν καλά και δεν μπορούσε να διακινδυνέψει να χάσει τη δουλειά της. Πρώτα πήγε στον οικογενειακό της παθολόγο, ο οποίος απέκλεισε τους οργανικούς παράγοντες, της είπε πως έχει κρίσεις πανικού και την παρότρυνε να αναζητήσει ψυχολογική θεραπεία.

-Πώς αναγνωρίζουμε μια κρίση πανικού; Ποια είναι τα συμπτώματα; 

Η κρίση πανικού είναι μια διακριτή περίοδος με έντονο φόβο ή δυσφορία, κατά την οποία εμφανίζονται αιφνίδια και κορυφώνονται μέσα σε 10 λεπτά τέσσερα  από τα παρακάτω συμπτώματα: έντονος και γρήγορος χτύπος της καρδιάς, εφίδρωση, τρέμουλο, αίσθηση ότι δεν υπάρχει αέρας ή κόβεται η αναπνοή, πόνος ή πλάκωμα στο στήθος, ναυτία ή αναστατωμένο στομάχι, ζάλη, αστάθεια ή επικείμενο αίσθημα λιποθυμίας, μυρμηγκιάσματα ή τσιμπήματα, εξάψεις ή κρυάδες, αποπραγματοποίηση (τα πράγματα γύρω του φαίνονται σαν να μην είναι αληθινά), αποπροσωποίηση (αισθάνεται απόμακρος από τον εαυτό του ή τμήματα του εαυτού του), φόβος τρέλας ή απώλειας ελέγχου και φόβος θανάτου.

Τι είναι η διαταραχή πανικού με αγοραφοβία;

Η διαταραχή πανικού με αγοραφοβία ανήκει στις αγχώδεις διαταραχές, οι οποίες έχουν σαν κοινό χαρακτηριστικό το «παθολογικό» άγχος και φαίνεται πως είναι υπεύθυνες για το 50% περίπου των χαμένων ημερών εργασίας στις δυτικές κοινωνίες.

Η διαταραχή πανικού προσβάλει το 5% του πληθυσμού σε κάποιο σημείο της ζωής  του και χαρακτηρίζεται από επαναλαμβανόμενες και μη αναμενόμενες κρίσεις πανικού.

Για να διαγνωστεί κάποιος χρειάζεται για ένα μήνα τουλάχιστον, είτε να ανησυχεί υπερβολικά μήπως του ξανασυμβεί (δηλ. να έχει άγχος αναμονής), είτε να φοβάται πως θα πεθάνει ή θα τρελαθεί, είτε να έχει διαμορφώσει τη συμπεριφορά του λόγω αυτών των κρίσεων όπως π.χ. να έχει σταματήσει το γυμναστήριο. Επιπλέον μπορεί να λαμβάνει μέτρα που του παρέχουν ασφάλεια, όπως να έχει πάντα μαζί του νερό, κινητό, φάρμακα, χρήματα ή να αποσπά την προσοχή του από τα σωματικά του συμπτώματα ακούγοντας μουσική ή ανοίγοντας την τηλεόραση.

Η αγοραφοβία είναι η κατάσταση κατά την οποία το άτομο, για έξι μήνες τουλάχιστον, νιώθει έντονο φόβο ή άγχος και αποφεύγει καταστάσεις, στις οποίες εκτιμά πως η διαφυγή θα είναι δύσκολη ή δε θα υπάρχει διαθέσιμη βοήθεια από άλλους αν νιώσει συμπτώματα που μοιάζουν με κρίση πανικού. Οι συνήθεις καταστάσεις που αποφεύγονται είναι μέρη με πολύ κόσμο (π.χ. σούπερ μάρκετ, πολυκαταστήματα, σινεμά, γήπεδα), η οδήγηση σε δρόμους ταχείας κυκλοφορίας ή σε μποτιλιάρισμα, να βρίσκεται σε κλειστούς χώρους που νιώθει περιορισμένος (π.χ. κομμωτήριο, οδοντίατρος)  και, όπως ειπώθηκε προηγουμένως, μέρη από τα οποία η διαφυγή είναι δύσκολη (π.χ. μέσα μαζικής μεταφοράς, τούνελ, μικρά δωμάτια, αεροπλάνα, υπόγειες διαβάσεις). Είναι πιθανόν το άτομο να αποφεύγει εντελώς αυτές τις καταστάσεις ή να πηγαίνει με κάποιον που νιώθει ασφάλεια (φοβικός σύντροφος).

Τόσο η διαταραχή πανικού όσο και η αγοραφοβία μπορεί να υφίστανται μόνες τους, τις περισσότερες φορές όμως συνυπάρχουν στην κλινική εικόνα ενός ατόμου.

Η περίπτωση της Δώρας πληρούσε τα κριτήρια για διαταραχή πανικού με αγοραφοβία.

Πως μπορεί να επηρεάσει τη ζωή του ατόμου;

Όταν η διαταραχή δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα, οι επιπτώσεις που προκύπτουν συγκρίνονται με εκείνες που προκαλούνται από σοβαρές σωματικές ασθένειες. Τα άτομα δυσλειτουργούν σημαντικά στην εργασία τους ή δεν μπορούν να εργαστούν και δυσκολεύονται να απολαύσουν την οικογενειακή και κοινωνική τους ζωή. Τέλος είναι πιθανόν να επιβαρύνονται οικονομικά (οι ίδιοι και τα ασφαλιστικά ταμεία τους), καθώς φαίνεται πως επισκέπτονται το γιατρό και κάνουν ιατρικές εξετάσεις κατά 7 φορές περισσότερο από ότι οι υγιείς, λόγω του φόβου τους για τα σωματικά συμπτώματα ή του καταστροφικού τρόπου με τον οποίο τα ερμηνεύουν.

Που οφείλεται;

Η βιβλιογραφία δείχνει πως ο συνδυασμός βιολογικών, μαθησιακών – περιβαλλοντικών και ψυχολογικών παραγόντων συμβάλλει στην ανάπτυξη της διαταραχής.

Πως αντιμετωπίζεται;

Όταν το άτομο αρχίσει να δυσλειτουργεί στη ζωή του, χρειάζεται να ζητήσει τη βοήθεια κάποιου ειδικού. Σύμφωνα με τη βιβλιογραφία οι ενδεικνυόμενες θεραπευτικές επιλογές είναι η ψυχοθεραπευτική αντιμετώπιση με Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία (ΓΣΘ), η φαρμακοθεραπεία και η μικτή θεραπεία (ΓΣΘ και φαρμακοθεραπεία).

Για όσους ενδιαφέρονται να αντλήσουν περισσότερες πληροφορίες για τη Διαταραχή Πανικού και την Αγοραφοβία, θα πρότεινα τρία βιβλία:

Χαλιμούρδας, Θ., Σωτηροπούλου, Β. Κατανοώντας τον Πανικό και την Αγοραφοβία. Επιμ.: Βαϊδάκης Ν. Ιατρικές Εκδόσεις ΒΗΤΑ, Αθήνα, 2012.

Θεραπεία Ασθενών με Διαταραχή Πανικού, Κατευθυντήριες Οδηγίες Αμερικάνικης Ψυχιατρικής Εταιρείας. Μετάφρ.: Μασδράκης Β., Βαϊδάκης Ν. Επιμ.: Παπαδημητρίου Γ. Ν., Βαϊδάκης Ν. Ιατρικές εκδόσεις Λιτσας, Αθήνα, 2011.

Μπουλουγούρης Γ. Φοβίες και η αντιμετώπισή τους. Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 1996.

Σχετικά άρθρα