Πώς ένας νάρκισσος γονιός καταστρέφει τον έφηβο;

Ο Γρηγόρης Βασλαματζής καθηγητής Ψυχιατρικής του Παν. Αθηνών απαντά. 

Οι αυτοκτονίες στην εφηβική ηλικία πληθαίνουν αλλά είναι οι αυτοκτονίες η μοναδική πράξη αυτοκαταστροφής των νέων; Το τελευταίο αιματηρό επεισόδιο στο Κονέκτικατ έκανε όλο και περισσότερους γονείς να απορήσουν με τη νεανική βία… Γιατί οι έφηβοι οδηγούνται σε ακραίες συμπεριφορές; Τι συμβαίνει τελικά, στις τρυφερές ψυχές τους;

-Έχουμε αύξηση των εφηβικών αυτοκτονιών στην Ελλάδα;

Γενικά έχουμε αύξηση των αυτοκτονιών, ενώ  παρατηρούμε και πολλές παρα-αυτοκτονικές συμπεριφορές, που δεν είναι ακριβώς αυτοκτονίες, αλλά γίνονται δυνητικά καταστροφικά πράγματα. Παρά-αυτοκτονική συμπεριφορά σημαίνει «δε θέλω να πεθάνω αλλά μπαίνω σε μια κατάσταση επικίνδυνη».

-Ποιες είναι οι παρά-αυτοκτονικές συμπεριφορές των εφήβων;

Παρά-αυτοκτονική συμπεριφορά ενός νέου ενήλικα ή εφήβου μπορεί να είναι το να οδηγεί επικίνδυνα ή ας πούμε, να κάνει σεξ χωρίς προφύλαξη ή να κάνει σεξ με πολλούς συντρόφους ενώ είναι πληροφορημένος για τον κίνδυνο του aids. Στη σημερινή κοινωνία βρισκόμαστε επίσης αντιμέτωποι με νέους  πού έχουν καταστροφική συμπεριφορά πάνω στο ίδιο τους το σώμα, που είναι πολύ βίαιοι και δεν μπορούν να τιθασεύσουν τον θυμό τους και τον διοχετεύουν σε καταστροφικές πράξεις, χωρίς να μπορούν να βρουν ψυχική ισορροπία ή ένα νόημα στην ζωή. Ας μη μιλάμε λοιπόν, μόνο για αυτοκτονίες. Οι αυτοκτονίες είναι η κορυφή του παγόβουνου.

-Υπάρχουν πρώιμα σημάδια στη συμπεριφορά των παιδιών που πρέπει να μας ανησυχήσουν;

Ναι υπάρχουν ενδείξεις. Η αλλαγή στην διάθεση, η προοδευτική αλλαγή στον χαρακτήρα και οι πολύ δραματικές αλλαγές. Ένα παιδί που κλαίει,  που γράφει πολύ απαισιόδοξα ή για παράξενες εμπειρίες του στα ημερολόγιά του ή που αρνείται τις φιλίες, για παράδειγμα.

-Πώς επηρέασε η οικονομική κρίση τη ψυχοσύνθεση των εφήβων και ποιοι έφηβοι είναι πιο ευάλωτοι;

Η οικονομική κρίση, κυρίως όταν τούς αφορά άμεσα, βιώνεται σαν ένα τραύμα από τους νέους ανθρώπους.  Αυτό ευνοεί τις αυτοκαταστροφικές ή επιθετικές συμπεριφορές καί μπορεί να είναι μια εξήγηση για την αύξηση. Οι νέοι το ζούνε πιο έντονα αυτό το τραύμα. Όχι βέβαια όλοι οι νέοι, κυρίως, οι νέοι που είναι ήδη τραυματισμένοι, που έχουν ένα πιο προσωπικό τραύμα στο παρελθόν. Και είναι πολύ πιθανό ότι ο άνθρωπος αυτός, ο πιο ευάλωτος, δε θα μπορεσει να παλέψει, δε θα ψάξει να βρει κάποια δημιουργική λύση. . Οι πιο ευάλωτοι είναι αυτοί που  πληρώνουν το ψυχικό τίμημα.

-Η απουσία της πατρικής φιγούρας οδηγεί στην αυτοκαταστροφή των νέων;

Σωστό ερώτημα. Ένας παράγοντας που κατά την γνώμη μου παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στα προβλήματα πού προανέφερα και δεν είναι μόνο στη τωρινή οικονομική κρίση, είναι η απουσία του πατέρα, του ρόλου του μάλλον. Ή του πραγματικού πατέρα σε μια οικογένεια ή συμβολικά, δηλαδή οι θεσμοί, οι πατρικοί ρόλοι που υπάρχουν σε μία κοινωνία. Οι θεσμοί είναι υποτιμημένοι ή αυτό-υποτιμούνται.   Κι έτσι αντί να μειωθεί το τραύμα από την παρουσία ισχυρών θεσμών το άτομο αισθάνεται ότι είναι έρμαιο των καταστάσεων κι ότι δεν μπορεί να στηριχθεί σε μια δική του εσωτερική βάση.

-Τι κάνουν λάθος οι γονείς σε περιπτώσεις αυτοκαταστροφικών, παρά-αυτοκτονικών συμπεριφορών των νέων;

Είναι βέβαιο ότι στις περιπτώσεις αυτές έχουμε μια δυσκολία στη σχέση γονιών και εφήβων. Η εντύπωσή μου μέσα από την εμπειρία μου είναι ότι σε γενικές γραμμές ο γονιός σήμερα είναι πιο ναρκισσιστικός, κοιτάει περισσότερο να σώσει τον εαυτό του. Και δε μπορεί να καταλάβει τις ανάγκες του παιδιού, δεν τις αντέχει. Η αδυναμία του γονιού να δώσει χρόνο, να δείξει υπομονή, κατανόηση, να αφήσει λίγο κατά μέρος τον εαυτό του. Ακούς γονείς να λένε «θέλω να ζήσω κι εγώ» λες και κανείς τους λέει να μην ζήσουν. Αυτό δεν είναι το σύνηθες αλλά είναι αρκετά συχνό. Στο παρελθόν όμως αυτή η στάση ήταν αδιανόητη.

-Τα προβλήματα της οικογένειας επιβαρύνουν την ψυχολογία του παιδιού; Πώς να μιλώ γι΄ αυτά;

Δεν υπάρχουν εύκολες απαντήσεις. Αλλά ας προσέχουμε  να μιλάμε με τέτοιο τρόπο ώστε να μην φορτώσουμε το πρόβλημα στο παιδί. Να μη γίνεται αυτό πού ακούμε συχνά, που γυρίζει ο γονιός από την δουλειά και πετάει όλα τα άγχη του μέσα στην οικογένεια. Είναι και αυτό ναρκισσιστικό. Είναι σαν να μην νοιάζεται ότι κάποιος γίνεται αποδέκτης αυτών των προβλημάτων. Οι έφηβοι δε θέλουν οι γονείς να τους κρύβουν πράγματα, αλλά  οι γονείς  θα σταθμίσουν τι μπορεί τα παιδιά τους να αντέξουν.

Σχετικά άρθρα