Σήμερα με την πολύτιμη συμβολή του ψυχιάτρου κυρίου Πέτρου Σκαπινάκη θα διευρευνήσουμε τις ενδείξεις αλλά και τα αίτια της ανορεξίας στην εφηβεία. Ένας πλήρης οδηγός για εφήβους που βοηθά στο να αναγνωρίζουμε τα διατροφικά προβλήματα και τις διατροφικές διαταραχές.
Πέτρος Σκαπινάκης, Επίκουρος Καθηγητής Ψυχιατρικής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.
Τι είναι τα διατροφικά προβλήματα και οι διατροφικές διαταραχές;
Η τροφή είναι απαραίτητη για την επιβίωσή μας και παίζει σημαντικό ρόλο στη ζωή μας. Κάθε άνθρωπος προτιμά διαφορετικά φαγητά και χρειάζεται διαφορετική ποσότητα τροφής. Όπως ακριβώς οι άνθρωποι έχουν διαφορετικό χρώμα μαλλιών, έτσι έχουν και διαφορετικό σωματότυπο, ύψος και σκελετό. Με τον ίδιο τρόπο, το λίπος συσσωρεύεται σε διαφορετικά σημεία του σώματος κάθε ανθρώπου, εξαιτίας των γονιδίων του. Είναι πολύ σημαντικό να διατηρούμε ένα φυσιολογικό βάρος (και μια συγκεκριμένη ποσότητα λίπους στο σώμα μας), προκειμένου να λειτουργεί σωστά ο οργανισμός μας.
Είμαι χονδρός;
Πολλοί άνθρωποι προσπαθούν να χάσουν βάρος ακολουθώντας διάφορες δίαιτες – αυτό συνήθως δεν αποτελεί πρόβλημα. Ωστόσο, ορισμένες διατροφικές συμπεριφορές είναι εξαιρετικά ανθυγιεινές – αυτό ισχύει, για παράδειγμα, όταν τρως πάρα πολύ ή ελάχιστα επειδή είσαι στενοχωρημένος ή αγχωμένος. Με το πέρασμα του χρόνου, αυτή η διατροφική συμπεριφορά μπορεί να θέσει σε κίνδυνο την ψυχική και σωματική σου υγεία.
Υπάρχουν διάφορα είδη διατροφικών διαταραχών – ορισμένες απ’ αυτές είναι σοβαρότερες από άλλες.
Ωστόσο, όλα τα προβλήματα που σχετίζονται με την πρόσληψη της τροφής είναι ανησυχητικά. Όταν τα παιδιά ασχολούνται σε μεγάλο βαθμό με τη σωματική τους εμφάνιση και οι γονείς αρχίζουν να ανησυχούν για τις διατροφικές συνήθειες και την απώλεια βάρους των παιδιών τους, τότε έχουμε συνήθως τα λεγόμενα διατροφικά προβλήματα. Στις περισσότερες περιπτώσεις, αυτά τα προβλήματα δεν είναι πολύ σοβαρά και αντιμετωπίζονται με τη βοήθεια και τη στήριξη των γονιών, των φίλων, των καθηγητών και των οικογενειακών γιατρών.
Πότε τα διατροφικά προβλήματα γίνονται σοβαρά;
Ωστόσο, σε ορισμένες περιπτώσεις τα διατροφικά προβλήματα αποκτούν πολύ πιο σοβαρές διαστάσεις. Κάποιοι έφηβοι τρώνε τόσο πολύ ή τόσο λίγο επί σειρά μηνών, ώστε απειλείται η υγεία τους ή ακόμα και η ζωή τους.
Αρχίζουν να αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα στην καθημερινή τους ζωή στο σπίτι και στο σχολείο. Αυτά τα παιδιά δεν νιώθουν καλά, ούτε ψυχικά ούτε σωματικά. Όταν τα διατροφικά προβλήματα φτάνουν σ’ ένα τόσο ανησυχητικό επίπεδο, οι ειδικοί τα περιγράφουν με τον όρο «διατροφικές διαταραχές». Οι πιο σοβαρές διατροφικές διαταραχές είναι η νευρική ανορεξία και η νευρική βουλιμία.
Ορισμένες φορές, οι άνθρωποι χρησιμοποιούν αυτούς τους όρους για να χαρακτηρίσουν όλα τα είδη διατροφικών προβλημάτων. Οι συντομότεροι όροι ανορεξία και βουλιμία (ή ανορεξικός και βουλιμικός) είναι πιο σωστό να χρησιμοποιούνται για τα λιγότερο σοβαρά, αλλά, παρόλα αυτά, ανησυχητικά διατροφικά προβλήματα – για παράδειγμα, απώλεια της όρεξης που μπορεί να οφείλεται σε σωματικά αίτια.
Ανορεξία
- Έχεις χάσει πολλά κιλά σε μικρό διάστημα.
- Καταναλώνεις ολοένα και λιγότερη τροφή.
- Πανικοβάλλεσαι όταν πρέπει να φας ένα πλούσιο γεύμα.
- Σκέφτεσαι διαρκώς το φαγητό κι ίσως νιώθεις την επιθυμία να μαγειρεύεις για άλλους.
- Συγκρίνεις το σώμα σου με το σώμα άλλων ατόμων.
- (Για τα κορίτσια) Δεν έχει ξεκινήσει ακόμα η περίοδός σου ή δεν αδιαθετείς κάποιους μήνες.
- Κυριεύεσαι από μελαγχολία ή εκνευρισμό.
- Ζυγίζεσαι συχνά.
- Προσπαθείς να είσαι τέλειος.
- Κρυώνεις.
- Δεν έχεις διάθεση να κάνεις παρέα με άλλα άτομα.
- Πιστεύεις ότι είσαι πιο παχύς απ’ όσο είσαι πραγματικά.
- Δεν κοιμάσαι καλά.
- Αυξάνεται η τριχοφυΐα.
- Αντιμετωπίζεις προβλήματα με τα δόντια σου επειδή αρρωσταίνεις συχνά.
Τι μπορείς να κάνεις για να βοηθήσεις αν πιστεύεις ότι κάποιος φίλος σου αντιμετωπίζει διατροφικό πρόβλημα ή διατροφική διαταραχή:
- Αφιέρωσε όσο χρόνο χρειάζεται για να τον ακούσεις με προσοχή και κατανόηση.
- Προσπάθησε να τον πείσεις να ζητήσει βοήθεια – είναι πολύ σημαντικό να επισκεφτεί ένα γιατρό.
- Πες του ότι ανησυχείς και ότι θέλεις να τον βοηθήσεις.
- Φρόντισε να του υπενθυμίζεις συχνά για ποιους λόγους τον αγαπάς και τον εκτιμάς.
- Προσπάθησε να τον συμπεριλαμβάνεις σε διάφορες δραστηριότητες, ακόμα κι αν δεν τον ενδιέφεραν παλιότερα.
- Αναζήτησε πληροφορίες για τα διατροφικά προβλήματα και τις διατροφικές διαταραχές.
- Αν ανησυχείς ή δυσκολεύεσαι να αντιμετωπίσεις μόνος σου το πρόβλημα, μίλησε σε κάποιον ενήλικο που εμπιστεύεσαι.
- Μην ξεχνάς να φροντίζεις και τον εαυτό σου!
Είναι πολύ δύσκολο να αντιμετωπίσει κανείς μόνος ένα διατροφικό πρόβλημα ή μια διατροφική διαταραχή. Αν μοιραστείς με κάποιον τις σκέψεις σου, θα μπορέσεις να ξεπεράσεις ευκολότερα τις δυσκολίες. Προσπάθησε να μιλήσεις σε κάποιον που συμπαθείς και εμπιστεύεσαι: Το άτομο που θα εμπιστευθείς μπορεί να έρθει μαζί σου όταν αποφασίσεις να επισκεφτείς έναν ειδικό ή ακόμα και να τηλεφωνήσει σε κάποιον για να ζητήσει συμβουλές, αν δεν θέλεις να το κάνεις εσύ. Θα μπορούσες, επίσης, να επισκεφτείς τον οικογενειακό γιατρό σας, που σίγουρα θα σε ακούσει με κατανόηση. Ο οικογενειακός γιατρός μπορεί να σου συστήσει να πάρεις κάποια φάρμακα ή να σε παραπέμψει σε έναν ειδικό, δηλαδή σε έναν ψυχίατρο, ψυχολόγο ή ψυχοθεραπευτή. Οι συζητήσεις με το γιατρό σου θα είναι εμπιστευτικές – δηλαδή ο γιατρός σου δεν πρόκειται να μοιραστεί με κανέναν όσα συζητήσατε. Ωστόσο, αν κρίνει ότι κινδυνεύει σοβαρά η ασφάλεια ή η υγεία σου, ίσως χρειαστεί να ενημερώσει τους γονείς σου. Προτού ξεκινήσεις να μιλάς με το γιατρό, μπορείς να του εξηγήσεις ότι θα προτιμούσες οι συζητήσεις σας να παραμείνουν εμπιστευτικές. Αν επισκεφτείς ένα ψυχολόγο ή ένα ψυχίατρο, μπορείς να είσαι σίγουρος ότι θα αντιμετωπίσει με μεγάλη κατανόηση τις δυσκολίες σου. Θα σου αφιερώσει όσο χρόνο χρειάζεσαι για να ξεδιαλύνεις τα συναισθήματά σου και να σκεφτείς τα προβλήματά σου. Οι άνθρωποι αυτοί έχουν λάβει ειδική εκπαίδευση και ενδιαφέρονται πραγματικά να μάθουν τι αισθάνεσαι και τι γνώμη έχεις για τον εαυτό σου. Οι συζητήσεις σας θα είναι εμπιστευτικές, αλλά, αν το επιθυμείς, μπορείς να επισκεφτείς το θεραπευτή σου με κάποιο κοντινό σου πρόσωπο.
