Από την Κινηματογραφική Λέσχη της «Τέχνης» στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης

<p><em>Κινούμενη εικόνα του πρωτοπόρου Άγγλου φωτογράφου Eadweard J. Muybridge 1830-1904</em></p>
<p> </p>
<p>Το 1952 ιδρύεται στη Θεσσαλονίκη η «Τέχνη-Μακεδονική Καλλιτεχνική Εταιρεία». Στην πολιτιστικά άνυδρη πόλη του μετεμφυλιακού (παρά)κράτους η προσφορά της ήταν μεγάλη. Οι διάφορες πολιτιστικές εκδηλώσεις που οργάνωσε (εκθέσεις, διαλέξεις, μουσική, κινηματογράφος, θέατρο κλπ.) μαρτυρούν την απήχησή της. Το σωματείο με τις εποικοδομητικές του προτάσεις και διαβήματα βρίσκεται πίσω από την δημιουργία σημαντικών πολιτιστικών φορέων και οργανισμών της Θεσσαλονίκης (Κρατικό Θέατρο, Συμφωνική Ορχήστρα, Σχολή Καλών Τεχνών, Φεστιβάλ Κινηματογράφου κ.ά.). Ψυχή του σωματείου ήταν ο Kαθηγητής του ΑΠΘ Λίνος Πολίτης και ο Μωρίς Σαλτιέλ. Μαζί τους και η αφρόκρεμα της διανόησης και του πολιτισμού της πόλης.</p>
<p>Το βράδυ της Παρασκευής 11 Νοεμβρίου 1955 εγκαινιάζεται η Κινηματογραφική Λέσχη της «Τέχνης» στον κινηματογράφο «Μακεδονικόν» της Θεσσαλονίκης. Πρώτη ταινία που παρουσιάζεται είναι το «Los Olvidados» (Οι λησμονημένοι) του Louis Bunuel. Μια δύσκολη ταινία για ένα κινηματογραφικά ανεκπαίδευτο κοινό γυρισμένη πέντε χρόνια νωρίτερα στο Μεξικό.</p>
<p>Όπως σημειώνει πολύ αργότερα ο Πρόεδρος και εμψυχωτής της Λέσχης, ο εικοσιεξάχρονος τότε Παύλος Ζάννας: «Τότε [στην «Τέχνη»] έγινε λόγος για μια δραστηριότητα σχετική με τον κινηματογράφο. Διευθυντής του Γαλλικού Ινστιτούτου την εποχή εκείνη ήταν ένας θαυμάσιος άνθρωπος, ο Henri Ehret, ο οποίος είχε ήδη εργαστεί στην οργάνωση κινηματογραφικών λεσχών στη Γαλλία. Εκείνος λοιπόν μας πρότεινε να οργανώσουμε οπωσδήποτε μια λέσχη στη Θεσσαλονίκη. (…) Έτσι με τη βοήθεια του Ehret αποφασίσαμε να ξεκινήσουμε την Κινηματογραφική Λέσχη. Τα πρώτα μάλιστα κείμενα τα οποία διαβάστηκαν σαν εισηγήσεις στις ταινίες που παίζαμε ήταν γραμμένα από τον ίδιο. Δεν είχα ακόμα την έφεση, ούτε την δυνατότητα, ούτε τα υλικά που χρειαζόμουν, τα βιβλία ή τα βοηθήματα, για να μπορέσω να προετοιμάσω αυτές τις προβολές. Σιγά-σιγά, αυτές οι προβολές έγιναν τακτικές και συνοδεύονταν πάντα από συζητήσεις πάνω στην ταινία που είχαμε δει.</p>
<p>Θυμάμαι ιδιαίτερα πώς ξεκίνησε η Κινηματογραφική Λέσχη. Ένας κινηματογράφος δεύτερης προβολής μας πρόσφερε τη δυνατότητα να κάνουμε προβολές το βράδυ. Επομένως μπορούσαμε να καλέσουμε κόσμο να παρακολουθήσουν την ταινία στις 10 το βράδυ. Και επειδή ήταν βέβαια ώρα κατάλληλη για τους κοσμικούς αλλά και για τους φοιτητές, το βράδυ των εγκαινίων γέμισε η αίθουσα. Υπήρχαν ανακατεμένοι κοσμικοί και μη, κυρίες που νόμιζαν ότι θα δούνε επιτέλους τα αξιόλογα έργα με τους αστέρες του Χόλιγουντ. Βρέθηκαν όμως μπροστά σε μιαν ασπρόμαυρη ταινία του πους ξάφνιασε: το Los Olvidados του Louis Bunuel. Ίσως μια δυνατή και σκληρή δόση για πρώτη επαφή. Μια κυρία λιποθύμησε και χρειάστηκε να μεταφερθεί έξω. Το κοινό πάντως που είχε γεμίσει την αίθουσα εξασφάλιζε την επιτυχία των εκδηλώσεων. Και οι προβολές συνεχίστηκαν».</p>
<p>Η Κινηματογραφική Λέσχη της «Τέχνης» λειτούργησε για 12 χρόνια, ως τις 16 Απριλίου 1967. Ο Παύλος Ζάννας σημειώνει χρόνια αργότερα: «Η τακτική προβολή της Κυριακής 23 Απριλίου 1967 δεν έγινε – δίχως εξηγήσεις, δίχως αποχαιρετισμούς».</p>
<p>Στα 12 αυτά χρόνια προβλήθηκαν πάνω από 300 ταινίες, ορισμένες απ' αυτές ενταγμένες σε ειδικά αφιερώματα. Ο τρόπος λειτουργίας της βασίστηκε σ' αυτό που ακολουθούν ακόμη και σήμερα οι περισσότερες Λέσχες ανά τον κόσμο: προφορική εισήγηση ή/και έντυπο φυλλάδιο για την ταινία, συζήτηση μετά την προβολή. Η Λέσχη της «Τέχνης» ήταν ίσως η καλύτερη Κινηματογραφική Λέσχη της περιόδου στην Ελλάδα.</p>
<p>Η συνεισφορά της «Τέχνης» και της Λέσχης της στην δημιουργία του Φεστιβάλ Κινηματογράφου είναι σημαντική και παράπλευρή της δραστηριότητα. Η «Πρώτη Εβδομάς Ελληνικού Κινηματογράφου» του 1959 ξεκινά από μία εισήγηση της «Τέχνης» προς την Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης για την δημιουργία μιας «κινηματογραφικής επιδείξεως», θέμα που εντάσσεται στο αντικείμενο της. Ας μην ξεχνάμε ότι ο κινηματογράφος υπάγεται διοικητικά στο υπουργείο βιομηχανίας ως το 1980 με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Παρ' όλες γκρίνιες, το πρώτο αυτό φεστιβάλ έχει επιτυχία. Σημειώνουμε και την ύπαρξη παράλληλου αφιερώματος στον ελληνικό κινηματογράφο της περιόδου 1955-60. Παράλληλα αφιερώματα ελληνικών ή/και ξένων ταινιών έχουμε από τότε σε κάθε διοργάνωση από το 1962 και μετά.</p>
<p>Στο Φεστιβάλ του 1966 εμφανίζεται και το διεθνές τμήμα του. Δύο ταινίες ξεχωρίζουν στο τμήμα αυτό: «Ο πόλεμος τελείωσε» του Allain Resnais και «Οι σκιές των λησμονημένων προγόνων» του Σεργκέι Παρατζάνωφ. Η ταινία του Resnais αποσύρθηκε από το Φεστιβάλ των Καννών μετά από διαβήματα της δικτατορικής κυβέρνησης της Ισπανίας. Η συμμετοχή της στο Φεστιβάλ της Θεσσαλονίκης ανακοινώθηκε την τελευταία στιγμή και προβλήθηκε πρώτη για να αποφευχθεί η επανάληψη της ιστορίας των Καννών. Απ' όσο γνωρίζω είναι το πρώτο βραβείο που έλαβε η ταινία αυτή. Πρόεδρος της επιτροπής του διεθνούς τμήματος, αλλά και εμπνευστής του διεθνούς φεστιβάλ παράλληλα με το ελληνικό ήταν ο Παύλος Ζάννας. Και οι οιωνοί είναι καλοί μετά από την παρουσία των δύο ταινιών που βραβεύτηκαν.</p>
<p>Στο ίδιο φεστιβάλ ξεκινά και η "αγορά" ελληνικών και ξένων ταινιών στα πρότυπα των ξένων φεστιβάλ. Ο Παύλος Ζάννας σημειώνει σε ένα άρθρο του της εποχής στο οποίο τάσσεται υπέρ του διαχωρισμού σε ελληνικό και διεθνές φεστιβάλ κινηματογράφου: «μόνον έτσι θα πραγματοποιηθεί ένας βασικός στόχος του ελληνικού φεστιβάλ: η προβολή του ελληνικού κινηματογράφου στο εξωτερικό, η δημιουργία μιας αγοράς και μιας ζωντανής προθήκης. Μόνον έτσι, άλλωστε, θα υπάρξει ένα διπλό ενδιαφέρον για τους ξένους παραγωγούς και κινηματογραφιστές να δείξουν την "πραμάτειά" τους, να γνωρίσουν τη δικιά μας και να συζητήσουν το ενδεχόμενο κάθε είδους μελλοντικής ανταλλαγής ή συνεργασίας».</p>
<p>Με την δικτατορία των συνταγματαρχών, το Φεστιβάλ περνά σε παρακμή με την κυριαρχία του αλήστου μνήμης Τζέιμς Πάρις, κυριαρχία που έχει αρχίσει λίγα χρόνια νωρίτερα. Το 1972 εμφανίζεται το 1ο Διεθνές Φεστιβάλ. Από τότε και ως το 1981 που ο θεσμός αυτός υφίσταται, η αρίθμηση γίνεται πάντα ξεχνώντας το πραγματικό πρώτο Διεθνές Φεστιβάλ στο οποίο αναφερθήκαμε παραπάνω.</p>
<p>Σε όλα τα «προχουντικά» Φεστιβάλ ο Παύλος Ζάννας εμπλέκεται ως μέλος της κριτικής επιτροπής (1961 και 1963) και της οργανωτικής επιτροπής (1965 και 1966). Είναι Πρόεδρος της κριτικής επιτροπής του διεθνούς φεστιβάλ του 1966, του «μεταχουντικού» φεστιβάλ του 1974 και Πρόεδρος της οργανωτικής επιτροπής του Αντιφεστιβάλ του 1977.</p>
<p>Ως Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου (1981-1986), ο Παύλος Ζάννας ανεβαίνει κάθε χρόνο στο Φεστιβάλ. Η ετήσια αυτή επίσκεψη στην γενέθλιο πόλη με αυτή την αφορμή συνεχίζεται ως τον πρόωρο θάνατο του το 1989. Στην τελευταία ίσως συνέντευξή του, στο τοπικό ραδιόφωνο της ΕΡΤ λίγους μήνες νωρίτερα, εκφράζει την αισιοδοξία του για το μέλλον του Φεστιβάλ. Οι παράλληλες εκδηλώσεις, τα αφιερώματα, οι πρώτες προβολές ξένων ταινιών, το φεστιβάλ ντοκιμαντέρ, τα συνέδρια και οι συναντήσεις των διαφόρων οργανώσεων των σχετικών με τον κινηματογράφο και τους ανθρώπους του, τα masterclass των διαφόρων σκηνοθετών και κυρίως η απόκτηση μόνιμης στέγης στο «Ολύμπιον» και τις αίθουσες στο λιμάνι της πόλης είναι πράγματα που οραματίστηκε ο Ζάννας και δεν πρόλαβε να δει.</p>
<p>Το Φεστιβάλ τίμησε την «Τέχνη» εκδίδοντας έναν τόμο με τα κείμενα που δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό της από το 1956 ως το 1967 (έκδοση 2002) και με παρουσίαση της δραστηριότητάς της το 2005. Τίμησε τον Παύλο Ζάννα με την έκδοση ενός τόμου γι' αυτόν το 1993 και την μετονομασία του «Ολύμπιον ΙΙ» σε «Παύλος Ζάννας» το 1999.</p>
<p>Τους επόμενους μήνες ετοιμάζεται μια έκδοση με όλες τις έντυπες εισηγήσεις της Κινηματογραφικής Λέσχης της «Τέχνης» στα δώδεκα χρόνια λειτουργίας της.</p>
<p> </p>
<p><strong>του Αλέκου Π. Ζάννα, κοινωνιολόγου – άνεργου αρχειονόμου</strong></p>
<p><strong><em>Διαδρομές Πολιτισμού</em> – Επιμέλεια: Νατάσσα Δομνάκη για το ΑΠΕ, ΜΠΕ </strong></p>
<p><strong><br /></strong></p>
<p>Διαβάστε ακόμη: </p>
<p><strong><br /></strong></p>
<p><a href="/147565/o-sfygmos-twn-sygxronwn-valkaniwn-sto-57o-festival-kinhmatografoy-theskhs">https://boro.gr/147565/o-sfygmos-twn-sygxronwn-valkaniwn-sto-57o-festival-kinhmatografoy-theskhs</a></p>
<p><strong><br /></strong></p>
<p><strong><br /></strong></p>

Σχετικά άρθρα