Ο έρωτας στα χρόνια των νέων τεχνολογιών: Επιστρέφουμε στην εποχή των… συνοικεσίων;

<p><strong>Γράφει ο  Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπευτής Δημήτρης Κατσαρός</strong></p>
<p><strong><img src=”/contentfiles_2016b/sxeseis/2017-8/%CE%BA%CE%B1%CF%84%CF%83%CE%B1%CF%81%CE%BF%CF%82.jpg” alt=”” width=”142″ height=”185″ /></strong></p>
<p style=”text-align: justify;”>Το συνοικέσιο είναι μια πατροπαράδοτη πρακτική για να παντρέυονται μεταξύ τους τα ζευγάρια με μεσάζοντα έναν άνθρωπο που <strong>”ξέρει πώς να ταιριάζει ανθρώπους”</strong>. Στα αγγλικά ο ρόλος αυτός αποδίδεται με τη λέξη “matchmaker”. Προκύπτει από το ρήμα match (ταιριάζω)+ making (πράξη)=&gt;κάνω [δύο ανθρώπους] να ταιριάζουν, ή “ταιριάζω δύο ανθρώπους”.</p>
<p>Στα ελληνικά η ετυμολογία της λέξης προκύπτει από το <strong>”συν-“</strong> που σημαίνει “μαζί” και το ρήμα <strong>”οικώ”</strong> που σημαίνει “διαμένω”. Είναι δηλαδή η πράξη της συγκατοίκησης στην ουσία ενώ ο έγγαμος βίος εννοείται μέσα απ’ αυτήν.</p>
<p style=”text-align: justify;”>Στα αγγλικά παρατηρούμε ότι δίνεται βάση στην ιδιότητα του ταιριάσματος ενώ στα ελληνικά της συνοίκησης. Σαν να λένε στην κουλτούρα τους οι Βρετανοί “είναι σημαντικό να ταιριάζουν” ενώ οι Έλληνες “να έχουν ένα κεραμίδι πάνω απ’ το κεφάλι τους”.</p>
<p style=”text-align: justify;”>Στην Ελλάδα η πρακτική αυτή άρχισε να φθίνει ή να χρησιμοποιείται λιγότερο μετά τη δεκαετία του 1960 οπότε και οι άνθρωποι έδωσαν κάποια έμφαση στο συναίσθημα έτσι όπως προτείνεται από το “match making” περισσότερο παρά από το “συνοικέσιο”.</p>
<p>Οι κοπέλες είχαν πια άποψη για τους υποψηφίους γαμπρούς που ερχόντουσαν στο σπίτι να τις ζητήσουν και πολλές φορές έλεγαν “όχι” σε μνηστήρες που μπορεί να ενέκριναν οι γονείς τους. Δηλαδή πέρα από τα κριτήρια που είχαν πια οι γονείς, η μέλλουσα νύφη και κόρη είχε πλέον κι αυτή λόγο μέσα από τον έρωτα.</p>
<p><strong>Τί ήταν λοιπόν ο έρωτας; Πώς διαμορφώθηκε ως τότε και πώς αποτέλεσε κριτήριο επιλογής του γαμπρού;</strong></p>
<p style=”text-align: justify;”>Πριν από κάποιες μέρες έβλεπα ένα επισόδιο της σειράς “The Borgias” όπου πραγματεύεται τη ζωή της οικογένειας Βοργία το 15-16 αιώνα μ.Χ. στην Ιταλία όπου μεσουρανούσε η Ρωμαιοκαθολική εκκλησία. Ο Πάπας Αλέξανδρος έπρεπε να παντρέψει την κόρη του σύντομα για να ενισχύσει τις δυνάμεις του και τις συμμαχίες εναντίον των εχθρών που τον ήθελαν νεκρό και καθαιρεμένο από το Παπικό αξίωμα. Η μικρή Λουκρητία, όπως ήταν το όνομα της κόρης, έπρεπε να διαλέξει ένα γαμπρό κάποιας από τις οικογένειες που ήταν φιλικά διακείμενες απέναντι στον Πάπα και την πολιτική εξουσία του. Πριν απ’ αυτό, ένας νέος αγράμματος και ταπεινός στην καταγωγή και το επάγγελμα τόλμησε να πλησιάσει ερωτικά τη Λουκρητία και βρήκε τραγικό τέλος. Το κορίτσι ήταν δυστυχισμένο καθώς δεν ήταν δυνατό να χαρεί την επιλογή του χωρίς κριτήρια πολιτικής και στρατιωτικής δύναμης, χωρίς να έχει το βάρος ότι η επιλογή της αυτή επιρεάζει την πολιτική και θρησκευτική εικόνα της οικογένειάς της. Ο αυθορμητισμός της να αγαπήσει “ένα αγράμματο χωρικό” εμφανίστηκε επιπόλαιος κι επικίνδυνος. Αναφέρομαι σ΄ αυτή την ιστορία γιατί μου φάνηκε αρχετυπική ως προς την ανάδυση της αίσθησης ότι “ο έρωτας είναι καταδικασμένος”, “οι νέοι που ερωτεύονται καταστρέφονται”. Μια παρόμοια εικόνα για αυτό το συναίσθημα παρατηρεί κανείς εύκολα και στο “Ρωμαίο και την Ιουλιέτα,” έργο που αναφέρεται μάλλον σε μια ταραγμένη περίοδο του δέκατου έκτου αιώνα, δηλαδή περίπου έναν αιώνα μετά την ιστορία των Βοργίων.</p>
<p><strong>Η δυναμική των σχέσεων. Απ’ την εξουσία στην αγάπη: Ένα εκκρεμμές.</strong></p>
<p style=”text-align: justify;”>Το “χωριατόπαιδο” έδωσε ευαισθησία στην κόρη η οποία εισέπραττε μόνο ξύλινες και απρόσωπες συμπεριφορές από τους συζύγους της, που αντιστοιχούσαν κυρίως στην κοινωνική της τάξη παρά στο πρόσωπό της. Κατάφερε να ανταγωνιστεί επαρκώς τους υπόλοιπους κοινωνικά προνομιούχους συζύγους και μνηστήρες και βρήκε τρόπο να κάνει την κόρη να χαμογελάσει και να ονειρευτεί την προσωπική της ευτυχία: Τρυφερότητα από τον άνδρα της και οικογένεια. Το έκανε με σκοπό τον ανταγωνισμό προς τους μνηστήρες; Ο ίδιος ισχυρίστηκε ότι το ‘κανε από αγνή αγάπη. Ο έρωτας εδώ είναι μια αντίθεση που προϋποθέτει την πίστη στο λόγο του ερωτευμένου και που σκοπό έχει να κατακτήσει τη γυναίκα παρά να δείξει ότι “δεν είναι όλοι οι άνδρες προσανατολισμένοι στην εξουσία και το κυνήγι της”. Ωστόσο ένας άνδρας εκείνης της εποχής με εξουσία, εύκολα θα ειρωνευόταν αυτό τον ισχυρισμό, λέγοντας κάτι που μοιάζει με το “όσα δε φτάνει η αλεπού τα κάνει κρεμμαστάρια”: <strong>Αν κάποιος δεν μπορεί να έχει πραγματική εξουσία θα αρκεστεί να μεταχειριστεί τη γοητεία, σύμφωνα με αυτή τη θέση και “θα πείσει μόνο μια γυναίκα”</strong>. <br />Ο έρωτας λοιπόν είναι η πίστη του αμοιβαίου, του κοινού συναισθήματος αγάπης δύο ανθρώπων και είναι καταδικασμένος γιατί η πίστη δεν βασίζεται σε τίποτε άλλο πέρα από έναν τέτοιο ισχυρισμό. Ο ισχυρισμός αυτός μένει να αποδειχτεί ή να καταρριφθεί μέσα στο χρόνο, ο οποίος είναι γεμάτος από αντιπαραθέσεις που κουράζουν το σώμα και την ψυχή των ερωτευμένων. Οι ερωτευμένοι πρέπει, όπως όλοι μας, να τρώνε, να φροντίζουν το σώμα τους και να έχουν στέγη. Αυτό γίνεται μελαγχολικά σαφές σε μια πιο σύγχρονη ιστορία έρωτα της ταινίας “Η κάλπικη λίρα” του 1957. Εκεί ένας φτωχός ζωγράφος ερωτεύεται και κλέβει από το πλούσιο σπιτικό της μια νέα κοπέλα, η οποία μαθημένη στην κατά πολύ ανετότερη ζωή, τελικά εγκαταλείπει τον εραστή της και γυρνάει στο πατρικό της. Παντρεύεται τελικά τον εξίσου πλούσιο οικογενειακό φίλο της. Ο έρωτας γι’ αυτήν είναι μια πληγωμένη ανάμνηση την οποία επισκέπτεται με το να διαβάζει στις εφημερίδες για την εξέλιξη του ζωγράφου, ο οποίος γίνεται διάσημος εξ αιτίας του πορτραίτου που έχει ζωγραφίσει: Την έκφραση αυτής της γυναίκας την ώρα που του λέει “σ’αγαπώ”. Μια έκφραση που χανόταν όσο περνούσε ο καιρός λόγω της ανέχειας.</p>
<p style=”text-align: justify;”>Ο σκοπός του συνοικεσίου ήταν και να<strong> εξασφαλιστεί οικονομικά το ζεύγος</strong> -είτε με την προίκα της νύφης, είτε με την καλή δουλειά του γαμπρού-. Πατούσε στη βάση της αυτοσυντηρητικής ικανότητας η οποία ήταν δύσκολο να δημιουργηθεί απ’ το μηδέν και η οποία βασιζόταν παραδοσιακά στο “σπιτικό”. Η “αρχή απ’ το μηδέν” στη συνέχεια της φιλελεύθερης κοινωνίας ονομάστηκε “αυτοδημιουργία” με τα υποκείμενά της να χαρακτηρίζονται “αυτοδημιούργητα” και έγινε εφικτή όχι χωρίς αντίκτυπο στις συζυγικές σχέσεις. Μετά την ικανότητα να φτιάξει ο κάτοικος μιας κοινωνίας την περιουσία του “απ’ το μηδέν” γιατί να μη μπορεί να διαλέξει το ταίρι του;</p>
<p style=”text-align: justify;”><strong>Το συνοικέσιο είναι μια πρακτική που προστατεύει από όλες αυτές τις συναισθηματικές περιπέτειες που δεν καταλήγουν παρά στη μοναξιά και το ξόδεμα χωρίς λόγο και σκοπό.</strong> Όμως απ’ τη στιγμή που οι άνθρωποι αποφάσισαν να ακούν την έλξη που νιώθουν προκειμένου να είναι μαζί με τις-τους συντρόφους τους το συνοικέσιο έπεσε στην αφάνεια. Δεν άργησε να ακουστεί ότι οι άνθρωποι που σχετίζονται μέσα απ’αυτή τη μέθοδο είναι κοινωνικά αδέξιοι, πολύ εσωστρεφείς ή γενικά “έχουν πρόβλημα”.</p>
<p>Η κοινωνία πέρασε από την κατάκριση του έρωτα στην κατάκριση του συνοικεσίου σταδιακά και ενστερνίστηκε την άποψή ότι ο έρωτας πρέπει να είναι το βασικό κριτήριο με το οποίο ενώνονται δυο άνθρωποι με τα δεσμά του γάμου.</p>
<p style=”text-align: justify;”><strong>Ο έρωτας ξεκίνησε στο χρόνο σαν κάτι ζωώδες, έγινε κάτι απαγορευμένο, μετά επικίνδυνο και τέλος υποσχόμενο περιπέτειες.</strong></p>
<p style=”text-align: justify;”>Όπως λένε τα γραφεία συνοικεσίων ή απλώς “γραφεία” πλέον είναι ταμπού το συνοικέσιο. “Οι περισσότεροι αντιμετωπίζουν τα γραφεία δίσπιστα”, εξηγεί ιδιοκτήτης γραφείου, γιατί όπως λέει υπάρχει καχυποψία όσον αφορά στις κοινωνικές δεξιότητες. Όμως, υποστηρίζει, ο κόσμος πια ψάχνει κατά κόρον το εφήμερο και το γραφείο εγγυάται ότι τα μέλη του θέλουν σχέση σταθερή. Σχέση γάμου. Η εγκύηση γι’αυτό είναι οι απαιτήσεις που έχουν, τις οποίες δηλώνουν με τη συμμετοχή τους σε γραφείο συνοικεσίων και τα χρήματα που καταβάλλουν σε αυτό. Αυτό λειτουργεί στη βάση “Αν μπορεί κάποιος να ψάξει κάτι εφήμερο δε χρειάζεται να δώσει χρήματα”. <strong>Ο έρωτας υποστηρίζουν τα γραφεία δεν αποκλείεται απ’ το συνοικέσιο. Αυτό συνήθως το ονομάζουν “χημεία μεταξύ των ανθρώπων”.</strong></p>
<p><strong>Όμως σήμερα παρατηρούμε μια μεγάλη επιστροφή στο συνοικέσιο.</strong></p>
<p style=”text-align: justify;”>Πολύ μεγάλος αριθμός νέων ανθρώπων στην δυτική Ευρώπη -μαρτυρίες από τη Σουηδία, τη Σκοτία και την Αγγλία- στηρίζονται σε ηλεκτρονικές υπηρεσίες ανεύρεσης συντρόφου. Είτε για κάτι εφήμερο είτε για μόνιμη σχέση. Στην Ελλάδα συμβαίνει μια τέτοια παράλληλη άυξηση των ανθρώπων που αναζητούν σύντροφο μ’αυτό τον τρόπο. Η περιπέτεια του έρωτα αντικαταστάθηκε απ’τις περιπέτειες της οικονομικής κρίσης; Πρόκειται δηλαδή για μια σιωπηλή απάντηση στην εσωστρέφεια που έχει προκύψει τα τελευταία χρόνια λόγω της τεράστιας οικονομικής ύφεσης;</p>
<p style=”text-align: justify;”>”Πώς να ταιριάξουν δύο άνθρωποι που ο ένας δουλεύει όλη μέρα κι ο άλλος ζει από τα ενοίκια των σπιτιών που του άφησε η οικογένειά του; Μπορούν να τα βρουν σε καθημερινά θέματα; Μπορούν να κάνουν ο ένας τον άλλο να χαρεί; Η ανέχεια και η περιφάνεια της μιας μπορεί να φανούν αχαριστία στον άλλον. Γιατί δεν πρόκειται για μια στιγμή, αλλά για μεγάλο χρονικό διάστημα. Μιλάμε για χρόνια.” Σκέφτεται άνθρωπος πρόσφατα χωρισμένος.</p>
<p style=”text-align: justify;”>”Δεν υπάρχει περιθώριο για τέτοιες δολιχοδρομήσεις αν κανείς ξέρει τι θέλει και πως να το ψάξει”. Δηλώνει επαγγελματίας γραφείου συνοικεσίων. Στην εποχή που ζούμε, όπου ο φόβος του αναπάντεχου κυριαρχεί, τα προσωπικά ρίσκα μικραίνουν οπότε η επιστροφή σε αυτό το συντηρητικό μέσο διευκολύνεται γιατί όλοι ψάχνουμε το δίπτυχο “τερπνό και οφέλιμο”. Δεν είναι πιο απλό να συμπληρώσει ένα άτομο μια φόρμα με τα στοιχεία του και τις προτιμήσεις του και να περιμένει να το διαλέξουν άτομα που κυμαίνονται εκεί γύρω; Αφού η περιπέτεια έρχεται από αλλού τουλάχιστον σ’αυτό υπάρχει μια ασφάλεια.</p>
<p>Κι απ’ την άλλη υπάρχουν φωνές που αναρωτιούνται <strong>”πού πήγε το φλερτ;”, “η ψιλή και άχρηστη κουβέντα ως αυτοσκοπός, μόνο και μόνο για να κοιτάμε τα χαμόγελα ο ένας του άλλου”;

Διαβάστε σχετικά άρθρα:

Site γνωριμιών: τα σύγχρονα γραφεία συνοικεσίων;

Σχετικά άρθρα