Ο κουρκουμάς, ένα λαμπερό κίτρινο μπαχαρικό, που προέρχεται από την ρίζα του φυτού Curcuma longa Linn. Η κουρκουμίνη είναι το ενεργό συστατικό του κουρκουμά που χρησιμοποιείται στη θεραπεία με τη χρήση φυτικών μέσων και βοτάνων, όσο και μέσω της διατροφής.
Γράφει ο Κωνσταντίνος Ζερβός, διατροφολόγος με ειδίκευση στην τροποποίηση της γευματικής συμπεριφοράς, την διαχείριση βάρους και τις διατροφικές διαταραχές
Ο κουρκουμάς είναι γνωστός και ως το Ινδικό σαφράν και αποτελεί βασικό συστατικό της σκόνης του μπαχαρικού κάρυ. Η σκόνη του κουρκουμά χρησιμοποιείται στην μαγειρική, την ιατρική, τον χρωματισμό υφασμάτων και στα καλλυντικά, εδώ και πολλούς αιώνες.
Η κουρκουμίνη έχει μακρά ιστορία και έχει αποτελέσει θεραπευτικό στοιχείο στην παραδοσιακή ιατρική της Κίνας, της Ινδίας και του Ιράν. Έχει χρησιμοποιηθεί σε διάφορους λαούς για τη θεραπεία από πολλές ασθένειες όπως ο διαβήτης, η ηπατική νόσος, οι ρευματοειδείς ασθένειες, την αθηροσκλήρωση, διάφορες μολυσματικές ασθένειες και στην θεραπεία του καρκίνου.
Στην αρχαία ινδική ιατρική, Αγιουρβέδα, ο κουρκουμάς έχει χρησιμοποιηθεί για τη θεραπεία από οφθαλμικές λοιμώξεις και φλεγμονές καθώς επίσης έχει χρησιμοποιηθεί και στην επούλωση πληγών.
Η σκόνη κουρκουμά μαζί με ζεστό γάλα βοηθά στην θεραπεία αναπνευστικών προβλημάτων. Αυτό το αρχαίο φάρμακο, έχει χρησιμοποιηθεί επίσης για τη θεραπεία πεπτικών διαταραχών, όπως δυσπεψία, μετεωρισμός, γαστρικά και γαστροδωδεκαδακτυλικά έλκη.
Αυτό το σημαντικό μπαχαρικό που εισήχθη στον δυτικό κόσμο τον 14ο αιώνα και χρησιμοποιείται μέχρι και σήμερα, ενώ οι θεραπευτικές του ιδιότητες επιβεβαιώνονται μέσα από διάφορες κλινικές μελέτες. Οι θεραπευτικές ιδιότητες του κουρκουμά, εκτείνονται σε ένα ευρύ φάσμα με βασικό και κοινό χαρακτηριστικό την αντιφλεγμονώδη του δράση τόσο σε οξείς φλεγμονές, όσο και σε χρόνιες φλεγμονές:
Κουρκουμίνη και αντιοξειδωτική δράση
Το οξειδωτικό στρες παίζει σημαντικό ρόλο στην παθογένεση ασθενειών όπως διάφορες μορφές καρκίνου, διαβήτης, καρδιαγγειακά νοσήματα, υποξία, αλλά και διάφορες παθήσεις του νευρικού συστήματος. Η κουρκουμίνη λειτουργεί τόσο ως προ-οξειδωτικό συστατικό, παρέχοντας προστασία στον οργανισμό , αλλά και ως αντιοξειδωτικό αναστέλλοντας την περεταίρω την καταστροφή των κυτταρικών δομών
Κουρκουμίνη και νευρικό σύστημα
Ενισχυτικά είναι τα αποτελέσματα για την προστατευτική δράση της κουρκουμίνης σε διάφορες παθήσεις του νευρικού συστήματος ιδιαίτερα αυτών που σχετίζονται με την εγκεφαλική λειτουργία, όπως το Alzheimer το Parkinson, διάφορες φλεγμονές ή όγκους.
Κουρκουμίνη και αναπνευστικό σύστημα
Κουρκουμίνη, σε κλινικά κατάλληλες συγκεντρώσεις έχει ισχυρό αντιβακτηριδιακή δράση, που καλύπτει ιδιαίτερα την ανώτερη αναπνευστική οδό (μύτη, ρινοφάρυγγα, λάρυγγα) εμποδίζοντας την ανάπτυξη των βακτηρίων, προσκόλληση, εισβολή και προφλεγμονώδη, ενεργοποίηση των επιθηλιακών κυττάρων της ανώτερης αναπνευστικής οδού. Επιπλέον σε περιπτώσεις καρκίνου, επιδρά στην προστασία και ενίσχυση των κυτταρικών δομών μειώνοντας την καταστροφή τους.
Κουρκουμίνη και καρδιαγγειακό σύστημα
Επιδρά στην πρόληψη της καρδιακής υπερτροφίας και της καρδιακής ανεπάρκειας.
Κουρκουμίνη και σακχαρώδης διαβήτης
Μελέτες έδειξαν πως η κουρκουμίνη έχει αντιυπεργλυκεμική δράση και υποχοληστερολική δράση σε περιπτώσεις σακχαρώδους διαβήτη, ενώ προστατεύει το πάκρεας , ιδιαίτερα εκείνα τα κύτταρα που εκκρίνουν ινσουλίνη, από τυχόν βλάβες χάρις στην αντιοξειδωτική και αντιφλεγμονώδη δράση του
Κουρκουμίνη και επιδερμίδα
Η θεραπεία των τραυμάτων και η ψωρίαση είναι κάποιες από τις περιπτώσεις στις οποίες η κουρκουμίνη έχει θεραπευτική δράση των ασθενειών που αποδείχθηκαν ότι έλαβαν θεραπευτικά αποτελέσματα από την κουρκουμίνη.
Από τους κύριους μηχανισμούς που εμπλέκονται στην δραστηριότητα επούλωσης των πληγών που έχουν προκληθεί από διαφόρους παράγοντες, είναι οι αντιοξειδωτικές και οι αντιφλεγμονώδεις δράσεις, η ενίσχυση της σύνθεσης του κολλαγόνου και η καλύτερη αιμάτωση της επίδερμίδας. Η κουρκουμίνη επίσης αποδείχθηκε ότι έχει επουλωτική δράση σε δερματικές πληγές που προκαλούνται από ακτινοβολία ή μετά την εφαρμογή λέιζερ.
Κουρκουμίνη για την θεραπεία του καρκίνου
Πολλές εργαστηριακές έρευνες έχουν αποδείξει την αντικαρκινική δράση της κουρκουμίνη. Σκοτώνει τα καρκινικά κύτταρα και προλαμβάνει την δημιουργία νέων. Δρα προφυλακτικά στον καρκίνο του μαστού, του εντέρου, του στομάχου και του δέρματος.
Ωστόσο μην σας ξεγελά το χρυσοκίτρινο χρώμα του κουρκουμά. Ότι λάμπει δεν είναι χρυσός. Όλα τα παραπάνω στοιχεία για τις θεραπευτικές ιδιότητες του κουρκουμά αποτελούν ισχυρές ενδείξεις, αλλά όχι αδιάψευτες αποδείξεις . Θα χρειαστεί να γίνουν περισσότερες μελέτες και σε μεγαλύτερη κλίμακα για το θέμα αυτό. Για την ώρα θα σας συμβούλευα να φλερτάρετε διατροφικά με την ανατολή, χρωματίζοντας γευστικά τα πιάτα σας, αλλά θα σας παρότρυνα να μην ξεχνάτε τον μεσογειακή σας καταγωγή και την παραδοσιακή μεσογειακή διατροφή που αποτελεί ένα από υγιεινότερα μοντέλα διατροφής παγκοσμίως.
Συνοψίζοντας θα λέγαμε πως η ιστορία του κουρκουμά και του θεραπευτικού του χαρακτήρα που βασιζόταν στη σοφία και τις παραδόσεις του παρελθόντος , συναντά την επιστημονική γνώση. Πολυάριθμες έρευνες , ειδικά της τελευταίας δεκαετίας, επιβεβαιώνουν τις προστατευτικές, αντί-φλεγμονώδεις, αντί-οξειδωτικές, αντι-νεοπλασματικές, χημειοπροληπτικές και ρυθμιστικές σε μοριακό επίπεδο ιδιότητες του κουρκουμά.
Αυτό το ευρύ φάσμα των ευεργετικών του ιδιοτήτων σε συνδυασμό με το πόσο ασφαλές είναι (ελάχιστες παρενέργειες) μπορεί να αποτελέσει την θεραπευτική ουσία νέα γενιάς στην πρόληψη και θεραπεία πολλών ασθενειών.
Το μόνο σίγουρο είναι πως η γνώση και η σοφία, πάντα αποτελούν ένα αχτύπητο δίδυμο για όλα τα πεδία της ζωής μας.
Πηγές:
Noorafshan, Ali & Ashkani Esfahani, Soheil. (2012). A Review of Therapeutic Effects of Curcumin. Current pharmaceutical design. 19. . 10.2174/1381612811319110006.
www.cancerresearchuk.org
https://www.health.harvard.edu/staying-healthy/can-everyday-spices-make-you-healthier
Κωνσταντίνος Ζερβός
MSc Προαγωγή και Αγωγή Υγείας, Ιατρικής Σχολής Αθηνών
Διατροφολόγος με Ειδίκευση στην Τροποποίηση της Γευματικής Συμπεριφοράς, την Διαχείριση Βάρους και τις Διατροφικές Διαταραχές
