<p>Το θέμα της αναποφασιστικότητας είναι πολύ κοινό ανάμεσά µας και λίγο-πολύ όλοι µας δυσκολευόμαστε στη λήψη κάποιων αποφάσεων, ακόµα και σε καθηµερινή βάση. Οι αποφάσεις οι οποίες μας δυσκολεύουν είναι οι αποφάσεις στις οποίες εμπλέκεται το συναίσθηµα συνήθως, και όχι αυτές που κρίνουµε ως καθαρά λογικές. Έτσι, αν πρέπει να αποφασίσουµε από ποιον δρόµο θα πάµε σε κάποιο προορισμό, τότε βγάζουμε τον χάρτη (ή βάζουµε το GPS) και επιλέγουμε τη διαδρομή που θέλουμε. Αν όμως πρέπει να αποφασίσουµε µε ποιον άνθρωπο θα σχετιστούμε, για παράδειγµα, τότε δεν υπάρχει σωστή και λάθος απάντηση. Δεν υπάρχει χάρτης που να μας δείξει τον δρόμο που "πρέπει" να ακολουθήσουµε. Ο τρόπος για να πάρουµε τέτοιου είδους αποφάσεις είναι να φτιάξουµε τον δικό μας χάρτη, ακολουθώντας την <strong>εσωτερική μας πυξίδα</strong>, η οποία θα µας οδηγήσει προς το µέρος το οποίο θέλουμε -δηλαδή, το ποια απόφαση θα πάρουµε.</p>
<p>Δυστυχώς οι πυξίδες µας πολλές φορές, δεν μας δείχνουν το προς τα πού να πάµε, αλλά µας δείχνουν το τι να αποφύγουµε µόνο. Κατ' αυτόν τον τρόπο η επιλογή προορισµού (δηλαδή η λήψη της απόφασης) γίνεται πολύ δύσκολη, αφού ουσιαστικά ξέρουµε προς τα πού να <strong>μην</strong> πάμε και όχι προς τα <strong>πού να πάµε</strong>. Η έλλειψη εσωτερικής κατεύθυνσης οδηγεί στην αναποφασιστικότητα, στην αδυναμία λήψης της απόφασης. Για πολλούς από εµάς το δυσκολότερο ερώτηµα που µπορεί κάποιος να µας θέσει είναι: «Τι θέλεις;» Οι <strong>πυξίδες</strong> µας, δηλαδή οι πεποιθήσεις µας, τα βαθυθέλω µας, το λειτουργικό µας, σε κάποιες καταστάσεις δεν µας επιτρέπουν να απαντήσουμε στο ερώτημα αυτό µε καταφατικό τρόπο. Μπλοκάρουµε, επειδή µας λείπει η απαραίτητη οδηγία. Αυτό συμβαίνει επειδή οι περισσότεροι έχουµε µεγαλώσει σε περιβάλλοντα όπου το ζητούμενο ήταν να κάνουµε το "<strong>καλό</strong>", το "<strong>σωστό</strong>", το "άξιο" και όχι αυτό που πραγµατικά τότε θέλαμε, σε περιβάλλοντα όπου το να είσαι "καλός", "σωστός", "άξιος" είχαν πιο μεγάλη αξία από το να είσαι ο εαυτός σου.</p>
<p>Ως παιδιά τότε δεν είχαµε την ικανότητα να πούμε «<em>όχι, εγώ θα κάνω αυτό που µου αρέσει</em>», αφού τότε µαθαίναµε το τι µας αρέσει, τότε διαµορφώναµε τις προτιµήσεις μας και έτσι μάθαμε να µας αρέσει να είμαστε "καλοί", "σωστοί", "άξιοι". Αυτό συµβαίνει διότι το µόνο πράγµα που ζητάει ένα παιδί είναι να το αποδέχονται οι γονείς του. Τίποτε άλλο. Διψάει για την αγάπη των γονιών του. Για να καταφέρει να την πάρει, θα ακολουθήσει το παράδειγµά τους, θα κάνει ό,τι του λένε. Θα γίνει ένα καλό παιδί. Οι περισσότεροι γονείς, όμως, δίνουν μεγάλη έµφαση στο να διδάξουν το παιδί τι είναι το "καλό", το "σωστό", το "άξιο", αντί να το αφήσουν να ανακαλύψει μόνο του τις δικές του προτιμήσεις. Αυτοί ξέρουν… Αυτό µπορεί, σε κάποιες περιπτώσεις, να έχει ως αποτέλεσµα το παιδί να μην µπορέσει ποτέ να µάθει ακριβώς τι θέλει, αφού το µόνο που θέλει σε εκείνη την ηλικία είναι να το αγαπάνε οι γονείς του. Έτσι μαθαίνει να µην του αρέσει το "κακό", το "λάθος", το "ανάξιο", καθώς με αυτόν τον τρόπο εξασφαλίζει ότι δεν θα θυμώνει τους γονείς του. Ταυτόχρονα, όµως, θα αποτύχει να αναπτύξει την πολύτιµη εσωτερική του πυξίδα. Την πυξίδα που θα του δείχνει τι είναι αυτό που απολαμβάνει πραγµατικά.</p>
<p><strong>Οι έννοιες αυτές είναι όµως σχετικές, όχι απόλυτες</strong>. Οι κοινωνικές συνθήκες κάθε εποχής και κάθε περιοχής καθορίζουν συνήθως τις έννοιες αυτές σε ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων. Η ευρεία συµμετοχή του κράτους στην οικονομική ζωή της χώρας είναι "καλό" σε ένα κοµουνιστικό κράτος, αλλά "κακό" σε ένα καπιταλιστικό. Το δικαίωμα ψήφου των γυναικών είναι "καλό" τώρα, ενώ περίπου 100 χρόνια πιο πριν ήταν "κακό". Το σεξ πριν τον γάμο είναι "καλό" σε κάποιες κοινωνίες, ενώ είναι "κακό" σε άλλες. Ο γάµος μεταξύ οµόφυλων ζευγαριών είναι "σωστό" για κάποιους, ενώ "λάθος" για κάποιους άλλους. Ακόµα και σε πιο καθημερινές δραστηριότητες υπάρχουν διαφωνίες για το τι είναι "καλό" και "κακό". Έτσι, σύμφωνα µε ορισµένους είναι "καλό" να δίνεις χρήματα σε κάποιον που σου ζητάει στον δρόµο, ενώ σύµφωνα με άλλους είναι "κακό". Επίσης, η πράξη η ίδια δεν είναι αυτή η οποία είναι καθεαυτή "καλή" η "κακή", αλλά το πλαίσιο μέσα στο οποίο γίνεται. Για παράδειγμα, είσαι "κακός" όταν σκοτώνεις κάποιον, αλλά είσαι "άξιος" όταν σκοτώνεις κάποιον στον πόλεµο η ακόμα και όντας σε αυτοάµυνα, όπως τόσες ταινίες μας μαθαίνουν. Είναι "κακό" να κλέβεις, αλλά αν είσαι ο Ροµπέν των Δασών είσαι "άξιος". Είναι "καλό" μέσα σε μια παρέα να βάζει γκολ ο Ολυµπιακός, ενώ είναι "κακό" σε µια άλλη παρέα να συμβαίνει το ίδιο. Από όλα αυτά τα παραδείγματα προκύπτει το εύλογο συµπέρασµα ότι το "καλό", το να είσαι "σωστός", "άξιος" είναι έννοιες σχετικές και θα μπορούσαμε να ορίσουμε το "καλό" ως κάτι το οποίο συμφωνεί με κάποιους κανόνες που θέτει η εκάστοτε κοινωνία, η οικογένεια, η θρησκεία, η παρέα.</p>
<p>Όταν, λοιπόν, από μικρά παιδιά μαθαίνουµε να είµαστε "καλοί", "σωστοί", "άξιοι", αυτό έχει σαν λογικό επακόλουθο το να έχουµε συνηθίσει να ψάχνουμε για κανόνες να εφαρμόσουµε, έχουµε συνηθίσει να ψάχνουμε για οδηγίες να ακολουθήσουμε, έχουµε συνηθίσει να ψάχνουµε για κάποιον να µας πει τι να κάνουμε. Και ως γνωστόν, οι περισσότεροι κανόνες είναι απαγορευτικοί κι όχι προτρεπτικοί. Η εσωτερική μας πυξίδα µας λέει «<strong><em>ψάξε τον κανόνα να εφαρμόσεις</em></strong>», η ασυνείδητη σκέψη μας, μας προτρέπει να <strong>βρούµε τι "πρέπει" να γίνει</strong> στην περίπτωση που βρισκόμαστε. Έτσι, <strong>όταν η κατάσταση δεν έχει "σωστό" ή "λάθος" πελαγώνουµε</strong>, αφού δεν µπορούµε να βρούμε κανόνα να εφαρμόσουμε. <strong>Το σύστημα µπλοκάρει!</strong> Σε τέτοιες περιπτώσεις είναι πολύ πιθανό να καταφύγουµε στην τελευταία λύση, που είναι <strong>να ζητήσουμε από κάποιον άλλον να μας πει τι να κάνουµε</strong>, κάποιος άλλος να πάρει την ευθύνη, κάποιος άλλος να γίνει ο κανόνας, ο νόμος. Αν δεν υπάρχει κάποιος τέτοιος ή αν για κάποιον λόγο δεν νιώθουµε αρκετά εφησυχασμένοι να εναποθέσουµε την ευθύνη σε ένα άτοµο μόνο, τότε μια δυνατότητα είναι να ρωτήσουμε πολλά άτοµα, διεξάγοντας µιας μορφής έρευνα για να βρούμε τη λύση που συµφωνούν οι περισσότεροι, ώστε να την υιοθετήσουμε µετά νιώθοντας πως είναι η "καλή"," σωστή", "αποδεκτή" λύση. […]</p>
<p>Ο σκοπός εδώ δεν είναι να χαρακτηριστεί η υπακοή στους κανόνες, που είναι αναπόσπαστο µέρος της αγωγής κάθε παιδιού σε όλα τα κράτη, ως επικίνδυνη. Η µορφή των σηµερινών κοινωνιών ίσως επιβάλλει (δυστυχώς, κατά την άποψή µου) μια τέτοιου είδους αγωγή και σίγουρα τα οφέλη τα οποία αποκομίζουµε εφαρμόζοντάς την είναι ποικίλα και σηµαντικά. Η συνοχή των κοινωνιών καθώς και η προσωπική επαγγελµατική πρόοδος αρκετών ανθρώπων εξαρτάται σε µεγάλο βαθμό από την ικανότητα συμμόρφωσης µε κανόνες. Είναι, όµως, απαραίτητο να γνωρίζουµε τις παρενέργειες, όσον αφορά τον τοµέα των ανθρώπινων σχέσεων, τις οποίες µπορεί να έχει η υπερβολική προσκόλληση στις έννοιες του "καλού" και του "κακού", στις έννοιες του "σωστού" και "λάθους", στις έννοιες του "άξιου" και του "άχρηστου".</p>
<p> </p>
<p><em><strong>Απόσπασμα από το βιβλίο «Ψυχο-λογικές σχέσεις» του Δημήτρη Φλαμούρη. Ευχαριστούμε τις εκδόσεις Πηγή για την ευγενική παραχώρηση του υλικού.</strong></em></p>