Ο κ. Κωνσταντίνος Γεμενετζής, ψυχαναλυτής, εξηγεί τις υπόγειες διαδρομές που συνδέουν το πένθος της απώλειας με την πρωτόγνωρη εμπειρία της πτώχευσης που βιώνουμε ως λαός και ως χώρα.
Τι συνδέει το πένθος της απώλειας με την πτώχευση;
Η λέξη “πτωχός” συγγενεύει με το “πίπτω”. Η εμπειρία της πτώχευσης είναι εμπειρία μιας πτώσης. Αυτή μπορεί να φτάνει από τον ξεπεσμό στα μάτια του κόσμου, της οικογένειας, του ίδιου του εαυτού, μέχρι το πέσιμο από το μπαλκόνι, ή στη θηλιά γύρω από τον λαιμό.
Η πτώχευση έρχεται μετά από μια απώλεια. Η απώλεια μπορεί να αφορά πράγματα του παρόντος: Δεν μπορώ να αγοράζω στο σούπερ μάρκετ αυτά που αγόραζα, δεν μπορώ να προσφέρω στα παιδιά μου το ιδιωτικό σχολείο που πρόσφερα, δεν μπορώ να πληρώσω το δάνειο για το σπίτι ή το αυτοκίνητο, δεν μπορώ να κάνω τα ταξίδια που έκανα κ.ο.κ. Η απώλεια μπορεί όμως να αφορά και μελλοντικά πράγματα: Γίνονται ανέφικτα τα σχέδια και τα όνειρα που είχα για μια καλύτερη ζωή, τη δική μου, της οικογένειας, των παιδιών μου, για τις προοπτικές μιας γενικότερης ευημερίας, στην οποία θα συμμετείχα μαζί με τους περισσότερους.
Απώλειες τέτοιου είδους δεν οδηγούν αναγκαστικά στην πτώση της πτώχευσης. Στην απώλεια κάτι δικό μου, κάτι που βρίσκονταν στην περιοχή του δικού μου μικρόκοσμου, απομακρύνεται και χάνεται. Εγώ στέκω εκεί, το χάνω από τα μάτια μου, βλέπω τον ορίζοντα του κόσμου μου να στενεύει, πενθώ. Πενθώ θα πει: ό,τι χάθηκε εξακολουθεί να είναι παρόν, δια της απουσίας του όμως. Και γι’ αυτό πονάει, όπως το ακρωτηριασμένο “μέλος φάντασμα”. Το πένθος είναι η σύγκρουση ανάμεσα στο αυγό του “Κι άλλο!” με την πέτρα του “Όχι πια!”.
Εκεί που την απώλεια ακολουθεί η πτώση του ξεπεσμού, της κατάπτωσης και της βουτιάς στο κενό, δεν στέκω πλέον. Πέφτω ο ίδιος. Πότε συμβαίνει τούτο; Πότε μια απώλεια με “ρίχνει”; Όταν τα πράγματα που χάνονται αποτελούν συνέχεια του εαυτού μου. Όταν ένας τρόπος ζωής, τα όνειρά μου για μένα και για τα παιδιά μου έχουν γίνει αναπόσπαστο μέρος της εικόνας που έχω για τον εαυτό μου. Τότε δεν χάνεται απλά το ένα και το άλλο. Χάνεται το ίδιο το έδαφος κάτω από τα πόδια μου. Όσο ριζικότερα αυτή η εικόνα με καθορίζει, τόσο εμφατικότερα η συντριβή της ισοδυναμεί με πτώση, με μια λιγότερο ή περισσότερο ελεύθερη πτώση στο κενό.
Στην εμπειρία της πτώχευσης, ό,τι με στήριζε χάνεται. Η εικόνα του εαυτού μου γίνεται συντρίμμια. Χάνομαι ο ίδιος, χάνομαι μέσα σε μια βουβαμάρα, γίνομαι βουβαμάρα ο ίδιος. Δεν υπάρχει καν πένθος, καθώς το πένθος προϋποθέτει ένα Εγώ που στέκει, ίσταται και υφ-ίσταται την απώλεια. Τώρα έχει σιγάσει όπως ένα τοπίο που το σκέπασε χιόνι.
