Τύποι κατάθλιψης
Η κατάθλιψη μπορεί να εμφανιστεί με διάφορες μορφές όπως συμβαίνει και με τις περισσότερες σωματικές ασθένειες. Εδώ αναφέρουμε τους τρεις συχνότερους τύπους καταθλιπτικών διαταραχών. Ωστόσο, και σε αυτούς τους τύπους υπάρχουν αρκετές παραλλαγές ως προς τον αριθμό των συμπτωμάτων και τη βαρύτητά τους.
Από το Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγιεινής και το Πρόγραμμα κατά του Στίγματος των Ψυχικών Διαταραχών, “ΑΝΤΙ-ΣΤΙΓΜΑ”. Mε την επιστημονική ευθύνη της Mαρίνας Οικονόµου-Λαλιώτη. Επικ. Καθηγήτρια Ψυχιατρικής.
1. Το μείζον καταθλιπτικό επεισόδιο εκδηλώνεται με ένα συνδυασμό συμπτωμάτων και επηρεάζει σημαντικά τη λειτουργικότητα του ατόμου. Ένα τέτοιο επεισόδιο μπορεί να συμβεί μια φορά ή, συχνότερα, περισσότερες φορές στη διάρκεια της ζωής του ατόμου. Συνήθως διαρκεί 6-8 μήνες.
2. Μια λιγότερο σοβαρή μορφή κατάθλιψης, η δυσθυμία, είναι μια ηπιότερη από πλευράς συμπτωμάτων, αλλά πιο χρόνια διαταραχή και σ’ αυτήν το άτομο γενικά διατηρεί το μεγαλύτερο μέρος της λειτουργικότητάς του. Υπάρχει πάντως ο κίνδυνος να μεταπέσει σε ένα μείζον καταθλιπτικό επεισόδιο.
3. Η διπολική διαταραχή ή αλλιώς μανιοκατάθλιψη είναι μια σοβαρή ψυχική διαταραχή που χαρακτηρίζεται από κυκλικές εναλλαγές του συναισθήματος, όπου δηλαδή περίοδοι έντονης υπερθυμίας (μανία) εναλλάσσονται με περιόδους καταθλιπτικών επεισοδίων. Το άτομο στο μανιακό επεισόδιο παρουσιάζει υπερδραστηριότητα, λογόρροια, δείχνει χαρούμενο, με μεγάλα αποθέματα ενέργειας, έχει όμως μειωμένη κρίση, ενώ η διαταραγμένη κοινωνική του συμπεριφορά μπορεί να δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα.
Ποια είναι τα αίτια της κατάθλιψης
Δεν υπάρχει ένα και μοναδικό αίτιο που να εξηγεί την εμφάνιση της κατάθλιψης. Φαίνεται ότι προκαλείται από ένα συνδυασμό παραγόντων, που συμβάλλουν σε διαφορετικό βαθμό κάθε φορά στην εμφάνισή της. Οι παράγοντες αυτοί είναι γενετικοί, βιολογικοί και ψυχοκοινωνικοί.
1. Γενετικοί παράγοντες
Μερικοί τύποι κατάθλιψης «μεταβιβάζονται» από γενιά σε γενιά υποδεικνύοντας ότι μια βιολογική ευαισθησία μπορεί να κληρονομηθεί. Έρευνες έδειξαν ότι για ένα άτομο που έχει ένα συγγενή πρώτου βαθμού που πάσχει από κατάθλιψη, η πιθανότητα εμφάνισης της νόσου είναι 1,5%-3% μεγαλύτερη από ό,τι για το γενικό πληθυσμό.
Η πιο γνωστή μορφή κατάθλιψης όπου υπάρχει γενετική σύνδεση είναι η διπολική διαταραχή.
Το πιο παραδεκτό μοντέλο σήμερα είναι ότι διάφορα γονίδια μεταβιβάζουν χαρακτηριστικά που αυξάνουν την ευαλωτότητα στη νόσο, η οποία θα εκδηλωθεί εάν επιδράσουν και άλλοι παράγοντες (βιολογικοί, ψυχολογικοί, κοινωνικοί).
2. Βιολογικοί παράγοντες
Συγκεκριμένες σωματικές ασθένειες (π.χ. νόσος Parkinson, ρευματοειδής αρθρίτιδα), φάρμακα (π.χ. κορτιζόνη, αντιυπερτασικά) ή ουσίες (αλκοόλ, ναρκωτικά) αποτελούν την αιτία για πάνω από το 10%-15% των καταθλίψεων. Το χαρακτηριστικό τους είναι ότι δρουν στο Κεντρικό Νευρικό Σύστημα και επηρεάζουν τη λειτουργία εκείνων των περιοχών του εγκεφάλου οι οποίες ρυθμίζουν το συναίσθημα. Τα τελευταία χρόνια η έρευνα έχει στραφεί στους νευροδιαβιβαστές, ουσίες με τις οποίες «επικοινωνούν» τα νευρικά κύτταρα μεταξύ τους. Δύο νευροδιαβιβαστές κυρίως, η σεροτονίνη και η νοραδρεναλίνη θεωρείται ότι παίζουν σημαντικό ρόλο στην αιτιοπαθογένεια της κατάθλιψης, μια και βρέθηκε ότι στην κατάθλιψη αυτά τα νευροδιαβιβαστικά συστήματα υπολειτουργούν. Η υπόθεση αυτή ενισχύεται από το γεγονός ότι ο μηχανισμός δράσης των περισσότερων αντικαταθλιπτικών φαρμάκων αποσκοπεί στο να ενισχύσει τη συγκέντρωση των ουσιών αυτών στον εγκέφαλο.
3. Ψυχοκοινωνικοί παράγοντες
Σημαντικά γεγονότα που συμβαίνουν νωρίς στη ζωή ενός ατόμου παίζουν επίσης ρόλο στην εμφάνιση της κατάθλιψης. Έρευνες έχουν δείξει ότι πρώϊμες απώλειες όπως ο θάνατος ενός γονιού ή η έλλειψη στοργής καθώς και η έκθεση σε σωματική ή φυσική βία, μπορούν να εκφραστούν αργότερα σαν κατάθλιψη.
Ακόμη, στρεσογόνα γεγονότα της ζωής όπως ένα διαζύγιο, οι συνθήκες ή η αλλαγή του τόπου διαμονής, η οικονομική δυσχέρεια και η απώλεια της εργασίας αποτελούν εκλυτικούς παράγοντες για την εμφάνιση της κατάθλιψης.
Τέλος, ο τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι σκέφτονται και αντιλαμβάνονται τη ζωή τους και την πραγματικότητα μπορεί να ευνοήσει την εμφάνιση της κατάθλιψης. Έτσι, άνθρωποι που έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση, που βλέπουν τον κόσμο με απαισιοδοξία και τους έχει καταλάβει το άγχος είναι περισσότερο επιρρεπείς στην κατάθλιψη.
