Ψέμα και απιστία: Άραγε θα το ξανακάνει;

Η φύση των ανθρώπων δεν αλλάζει στη βάση τους. Και για να προβλεφθεί η μελλοντική συμπεριφορά κάποιου, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη το παρελθόν του. Ένας σύντροφος που έκανε απιστία, που παραβίασε τη σχέση σας κατά τέτοιον τρόπο, ακόμη και πριν τον γάμο σας, θα το ξανακάνει στα σίγουρα – απλά, είναι θέμα χρόνου. Και αν ο σύντροφος σας έχει απατήσει κάποιον προηγούμενο σύντροφο του, οι πιθανότητες είναι ότι αργά ή γρήγορα θα είστε εσείς ο επόμενος που θα απατήσει. Έτσι τουλάχιστον υποστηρίζουν οι περισσότερες έρευνες ψυχολογίας.

Από την ψυχολόγο Άννα Καλλιέρου

“Κάποιος που σας είπε ψέματα για κάτι σοβαρό, υποσχέθηκε ότι δεν θα το ξανακάνει, κι όμως δεν κράτησε την υπόσχεση του.”

“Ενώ σας είπε ψέματα, προσπάθησε να δικαιολογηθεί, λέγοντας ότι υπήρχε κάποιος σημαντικός λόγος που το έκανε.”

Αυτά τα δύο χαρακτηριστικά είναι φανερό πως σχετίζονται, αλλά, για μένα τουλάχιστον το δεύτερο είναι το χειρότερο. Όταν ήμασταν παιδιά, μας δίδαξαν ότι δεν είναι σωστό να λέμε ψέματα. Όμως καθώς μεγαλώνουμε, λαμβάνουμε πολλά μηνύματα -και συχνά δεν το συνειδητοποιούμε- ότι, το να λέμε ψέματα στην ιδιωτική μας ζωή, κάτω από ορισμένες συνθήκες, δεν είναι τόσο κακό. Ίσως μπλέξουμε σε προβλήματα αν δεν προσέξουμε, αλλά δεν είναι κάτι τόσο κακό, ιδιαίτερα όταν νιώθουμε ότι δεν υπάρχει εναλλακτική λύση.

Αλλά ας σκεφτούμε σοβαρά τι σημαίνει να λέμε ψέματα. Η φιλόσοφος Σισσίλα Μποκ έχει επισημάνει ότι το ψεύδος είναι μια μορφή εξαναγκασμού. Είναι σαν να δένουμε τα χέρια κάποιου πίσω από την πλάτη του, εφόσον, με το ψέμα, του στερούμε τη δυνατότητα να κάνει μια ελεύθερη επιλογή, την οποία θα έκανε αν ήξερε την αλήθεια. Η Μποκ δίνει το παράδειγμα ενός άντρα που πηγαίνει για τις συνηθισμένες ιατρικές εξετάσεις που κάνει κάθε χρόνο, πριν αναχωρήσει για τις διακοπές που ονειρευόταν τόσον καιρό. Τ’ αποτελέσματα των εξετάσεων δείχνουν ότι του μένει μόνο ένας χρόνος ζωής. Ο γιατρός πιστεύοντας ότι είναι για το καλό του, του ανακοινώνει ότι σφύζει από υγεία κι ότι μπορεί να χαρεί ανέμελα τις διακοπές του. Αν, όμως αυτός ο άνθρωπος ήξερε ότι πεθαίνει, ίσως να μην πήγαινε διακοπές και να έκανε κάτι πιο σημαντικό γι’ άυτόν.

Ας πάρουμε υπόψη μας δύο άλλα παραδείγματα. Και πρώτα το παράδειγμα κάποιου που είπε ψέματα, ενώ είχε υποσχεθεί ότι δεν θα ξαναπεί:

Ο Μπράις και η Γιολάντα ήταν, στην αρχή της σχέσης τους, πολύ ερωτευμένοι, και βρίσκονταν στη διαδικασία που λέμε “ν’ αφήσουμε λίγο καιρό για να γνωριστούμε καλύτερα”. Μια μέρα η Γιολάντα είδε στο διαμέρισμα του Μπράις ένα έγγραφο που έμοιαζε να δείχνει ότι εκείνος είχε κάποιο μεγάλο χρέος. Τον ρώτησε γι’ άυτο, κι εκείνος φάνηκε αμήχανος και ταραγμένος. Της είπε ότι πράγματι χρωστούσε κάποια χρήματα, αλλά είχε ήδη αρχίσει να ξεχρεώνει. Μερικούς μήνες αργότερα, όταν είχαν μετακομίσει στο ίδιο σπίτι, ένας φάκελος ήρθε για τον Μπράις, με μια κόκκινη σφραγίδα που έγραφε: “Ειδοποίηση για οικονομικές εκκρεμότητες”. Όταν ο Μπράις γύρισε σπίτι, η Γιολάντα του ζήτησε ν’ ανοίξει το φάκελο μπροστά της και να της πει περί τίνος πρόκειται. Ο Μπράις φάνηκε τρομοκρατημένος, αλλά έκανε αυτό που του ζήτησε. Στα σίγουρα ήταν το ίδιο χρέος, μόνο που τώρα ήταν ακόμη μεγαλύτερο, γιατί ο Μπράις όλους αυτούς τους μήνες, από τότε που το αποκάλυψε δεν είχε πληρώσει δεκάρα. Εκείνος λύγισε, έκλαψε, και ομολόγησε στη Γιολάντα ότι δεν είχε τα χρήματα να το ξεπληρώσει. Δεν ήξερε τι θα έκανε, αλλά θα έβρισκε κάποιον τρόπο.

Η Γιολάντα τον ρώτησε τότε αν είχε άλλα χρέη, και αυτός απάντησε αρνητικά. Τον ρώτησε αν είναι σίγουρος γι’ αυτό, κι αυτός τη διαβεβαίωσε, με κλάματα, ότι δεν είχε κανένα άλλο χρέος. Μέσα σε μερικές βδομάδες, ακόμα ένας τέτοιος φάκελος ήρθε, αλλά από διαφορετικό αποστολέα. Η Γιολάντα ζήτησε στον Μπράις ν’ ανοίξει τον φάκελο μπροστά της, κι αποδείχθηκε ότι είναι μια ειδοποίηση για κάποιο άλλο χρέος. Η εμπιστοσύνη της Γιολάντας κλονίστηκε κι αποτραβήχτηκε από τη σχέση – με το δίκιο της πιστεύω. Ο Μπράις δεν ήταν κάποιος σατανικός ψυχοπαθής. Ήταν απλά ένας άνθρωπος που ένιωσε άσχημα και είπε ψέματα σε κάποιον άλλο – η και στον ίδιο του τον εαυτό. Ντράπηκε και ένιωσε τύψεις για το ψέμα του, και πολλές φορές υποσχέθηκε στον εαυτό του ότι την επόμενη φορά θα είναι ειλικρινής. Αλλά όταν ήρθε η στιγμή, πανικοβλήθηκε και ξαναείπε ψέματα. Παρά τις καλές του προθέσεις και όλα τα προτερήματα του, ο Μπράις ήταν ακατάλληλος για σχέση, και ήταν σοφό που η Γιολάντα ακολούθησε τη διαίσθηση της και τον άφησε.

Η Ρόνα ήταν ακόμα χειρότερη περίπτωση.

Εκείνη κι ο Τζον ήταν πάνω από τριάντα χρονών, επιτυχημένα στελέχη επιχειρήσεων, και μόλις είχαν αρραβωνιαστεί. Η οικογένεια του Τζον ετοίμαζε μια μεγάλη συγκέντρωση για να γιορτάσουν τα ογδοηκοστά – πέμπτα γενέθλια της γιαγιάς του. Ο Τζον ήθελε πολύ να τον συνοδέψει η Ρόνα έτσι ώστε να τη γνωρίσει και στη γιαγιά του. Η Ρόνα του είπε ότι δυστυχώς έχει ένα σοβαρό επαγγελματικό ταξίδι στη Βοστόνη τη μέρα του πάρτι. Εκείνος ένιωσε τρομερά απογοητευμένος, αλλά ήξερε κι από τη δικιά του εμπειρία ότι τα επαγγελματικά ταξίδια δεν μπορούν να αναβληθούν ότι και αν συνέβαινε. Πήγε μόνος του στο πάρτι και ζήτησε συγνώμη εκ μέρους της Ρονα. Μερικές μέρες αργότερα, καθώς κρεμούσε το σακάκι του στην ντουλάπα της Ρόνα, παρατήρησε ένα πολύχρωμο εισιτήριο για τα σκι λιφτ καρφιτσωμένο στο μπουφάν της. Το κοίταξε προσεκτικά και σοκαρίστηκε που ανακάλυψε ότι είχε εκδοθεί την ίδια μέρα που ήταν και το πάρτι της γιαγιάς του. Όταν ο Τζον της ζήτησε εξηγήσεις, εκείνη παραδέχτηκε ήρεμα ότι πράγματι ήταν στο Βέρμοντ με κάποιες φίλες της, κι όχι στη Βοστόνη. Ο Τζον τη ρώτησε γιατί του είχε πει ψέματα. Κι εκείνη του απάντησε: “Αν σου είχα πει ότι θα πάω για σκι, δεν θα με είχες αφήσει”.

Η Ρόνα ένιωθε ότι το ψέμα της ήταν απόλυτα δικαιολογημένο. Οι άνθρωποι σαν τη Ρόνα – που νιώθουν ότι μπορεί να λέει κανείς ψέματα, άμα υπάρχει κάποιος “καλός λόγος”, και που δεν έχουν καμία ενοχή για τα ψέματα τους – είναι οι πλέον ακατάλληλοι άνθρωποι για σχέση. Δεν πιστεύουν ότι κάνουν κάτι κακό με το να εξαπατούν τον άνθρωπο που, υποτίθεται, ότι αγαπούν – και το επαναλαμβάνουν συχνά.

Η εμπιστοσύνη είναι η βάση του γάμου. Όλοι το γνωρίζουμε αυτό. Είτε κάποιος σας έχει πει ψέματα με τρόπο ψυχρό και απαθή, είτε από κεκτημένη ταχύτητα, το αποτέλεσμα είναι το ίδιο. Δεν μπορείτε να τον εμπιστευθείτε. Δεν μπορείτε να τον παντρευτείτε.

Σχετικά άρθρα