Τροφικές αλλεργίες στα παιδιά: Πώς εκδηλώνονται;

18/12/2013
Ομάδα Σύνταξης
Διατροφή

Οποιαδήποτε τροφή μπορεί θεωρητικά να προκαλέσει τροφική αλλεργία, οι τροφές όμως που προκαλούν συνήθως αντιδράσεις στα παιδιά είναι λίγες, όπως η πρωτεΐνη του αγελαδινού γάλακτος, τα δημητριακά, η σόγια, το αυγό, το ψάρι, το πορτοκάλι, οι ξηροί καρποί.
Τροφική αλλεργία χαρακτηρίζεται η ανεπιθύμητη αντίδραση στα αντιγόνα της τροφής, η οποία συμβαίνει μέσω του ανοσιακού συστήματος. Οι ανοσολογικοί μηχανισμοί οι οποίοι εμπλέκονται στην εκδήλωση τροφικής αλλεργίας είναι είτε με την μεσολάβηση της ανοσοσφαιρίνης (τύπου Ι), είτε χωρίς τη μεσολάβηση της ανοσοσφαιρίνης IgE (τύπου ΙΙΙ ή IV). Συχνά εμπλέκονται περισσότεροι του ενός μηχανισμοί. Η εμφάνιση της αλλεργίας σε τρόφιμα αρχίζει συνήθως στη νεογνική ή την βρεφική περίοδο και η συχνότητα της είναι δύσκολο να προσδιοριστεί αλλά υπολογίζεται περίπου 6% για παιδιά ηλικίας μικρότερης των 2 ετών.
Αίτια
Οποιαδήποτε τροφή μπορεί θεωρητικά να προκαλέσει τροφική αλλεργία, οι τροφές όμως που προκαλούν συνήθως αντιδράσεις στα παιδιά είναι λίγες, όπως η πρωτεΐνη του αγελαδινού γάλακτος, τα δημητριακά, η σόγια, το αυγό, το ψάρι, το πορτοκάλι, οι ξηροί καρποί. 
 Η συχνότητα των τροφών αυτών διαφέρει μεταξύ των χωρών ή/και γεωγραφικών περιοχών και σχετίζεται με την κατανάλωση διαφορετικών τροφών στις περιοχές αυτές.
Κλινική εικόνα
Η τροφική αλλεργία περιλαμβάνει ευρύ φάσμα εκδηλώσεων που εξαρτάται από το είδος του αντισώματος και τον μηχανισμό υπερευαισθησίας που την προκαλεί. Οι εκδηλώσεις είναι συχνότερες από το αναπνευστικό, το πεπτικό και το δέρμα, όπως: 
1. Διαρροϊκές κενώσεις, έμετοι, κοιλιακά άλγη ή συνδυασμός τους
2. Κακή θρέψη, στασιμότητα ή καθυστέρηση ανάπτυξης
3. Έκζεμα, κνίδωση αγγειοοίδημα, έξαρση ατοπικής δερματίτιδας
4. Συμπτώματα άσθματος όπως βρογχόσπασμος, βήχας, δύσπνοια
5. Αλλεργική κολίτιδα-δυσκοιλιότητα
6. Ημικρανία
7. Οξεία αναφυλακτική αντίδραση
Ανάλογα με τον τύπο της αλλεργικής αντίδρασης (I, III, IV ή μικτού τύπου), οι εκδηλώσεις μπορεί να είναι άμεσες ή επιβραδυνόμενες. Οι IgE-μεσολαβούμενες αντιδράσεις εμφανίζονται γρήγορα, από λίγα λεπτά μέχρι μία ώρα, από την κατανάλωση της τροφής ενώ σπανιότερα παρατηρούνται καθυστερημένες αντιδράσεις, των οποίων η συμπτωματολογία τείνει να είναι από το γαστρεντερικό σύστημα. Στις περιπτώσεις επιβραδυνόμενης αντίδρασης η διάγνωση είναι δύσκολη.
Η αλλεργία στο γάλα αγελάδας αν δεν διαγνωστεί έγκαιρα μπορεί να προκαλέσει σύνδρομο δυσαπορρόφησης με σωματική καθυστέρηση και σιδηροπενική αναιμία και σπάνια πνευμονική αιμοσιδήρωση (σύνδρομο Heiner).
Αλλεργία στις τροφές (κυρίως στο γάλα αγελάδας) έχουν συχνότερα τα βρέφη με IgA ανεπάρκεια ή με ιστορικό αλλεργίας στην οικογένεια.
Διάγνωση
Η χρονική συσχέτιση του πιθανού αιτίου με την έκλυση των συμπτωμάτων και η επαναληψιμότητα είναι τα δύο βασικά στοιχεία που βοηθούν την διάγνωση. Μη ειδικές εργαστηριακές εξετάσεις είναι η γενική αίματος, ο απόλυτος αριθμός ηωσινοφίλων αίματος, ο προσδιορισμός των IgE αντισωμάτων και των κυκλοφορούντων ανοσοσυμπλεγμάτων, ο έλεγχος των κοπράνων για την παρουσία αίματος. Η επιβεβαίωση της IgE μεσολαβούμενης αντίδρασης γίνεται πάντα με ανίχνευση ειδικών αντισωμάτων σε τροφικά αντιγόνα είτε in vitro (RAST-test) είτε in vivo (δερματικές δοκιμασίες νυγμού). Ο έλεγχος μπορεί να συμπληρωθεί με βιοψία λεπτού εντέρου επί συγκεκριμένων ενδείξεων (στασιμότητα βάρους). Η τελική διάγνωση επιβεβαιώνεται με δοκιμασία στέρησης-πρόκλησης, όπου ακολουθεί αυστηρή δίαιτα αποφυγής της ύποπτης τροφής για 3-4 εβδομάδες με την οποία αναμένεται να υποχωρήσουν τα συμπτώματα και στη συνέχεια επανεισάγεται η ύποπτη τροφή με δοκιμασία πρόκλησης.
Θεραπεία
Για την αντιμετώπιση της τροφικής αλλεργίας η μοναδική δυνατότητα που υπάρχει σήμερα είναι η αποφυγή του αιτιολογικού παράγοντα. Στα βρέφη με αλλεργία στο γάλα αγελάδας συστήνεται αποκλειστικός θηλασμός, ενώ η μητέρα υποβάλλεται σε δίαιτα χωρίς γάλα και γαλακτερά. Εάν ο θηλασμός δεν είναι εφικτός χορηγούνται ειδικά αντιαλλεργικά γάλατα με υδρολυμένη πρωτεΐνη.
 Γάλατα σόγιας δεν συστήνονται επειδή σε ποσοστό 30% είναι δυνατόν να συνυπάρχει ή να αναπτυχθεί αλλεργία και στην πρωτεΐνη της σόγιας. Η διάρκεια της θεραπείας είναι περίπου 2 έτη. Η επαναχορήγηση της υπεύθυνης τροφής γίνεται στο νοσοκομείο σταδιακά, επειδή ο κίνδυνος οξείας αναφυλακτικής αντίδρασης, αν και σπάνιος, δεν είναι δυνατόν να αποκλειστεί.
 Σε κάθε ασθενή με ιστορικό τροφικής αλλεργίας ή συστηματικής αναφυλακτικής αντίδρασης πρέπει να παρέχεται συσκευή αυτοενιεμένης αδρεναλίνης.
Πρόγνωση
Η συχνότερη τροφική αλλεργία της νηπιακής ηλικίας, η αλλεργία στο γάλα αγελάδας, υποχωρεί χωρίς παρέμβαση μέχρι την ηλικία των 5 ετών. Αντίστοιχα καλή είναι η πρόγνωση της αλλεργίας στο αυγό και στα δημητριακά. Παιδιά μεγαλύτερες ηλικίας και ενήλικοι τείνουν να διατηρούν για μεγάλο χρονικό διάστημα την αλλεργία, συχνά ακόμη και διά βίου.
ΠΗΓΗ: ΔΙΜΗΝΙΑΙΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ "Ευεξία & Διατροφή"