Πώς ξεχωρίζουμε μια κατάσταση άγχους από την κρίση πανικού;

09/01/2014
Ομάδα Σύνταξης
Κρίσεις πανικού

Τι είναι ο πανικός και πως αντιμετωπίζεται;
Το νευρικό μας σύστημα διαθέτει έναν εκπληκτικό μηχανισμό για να μας προστατέψει από έναν υπαρκτό κίνδυνο. Το σώμα μας, από τα πρωτόγονα χρόνια, αντιδρούσε με το μηχανισμό «φυγής ή πάλης» όταν το αντιλαμβανόμασταν ένα άγριο ζώο ή μια επικίνδυνη συνθήκη (π.χ. καταιγίδα). Ο πρωτόγονος άνθρωπος ένιωθε αμέσως τις επιδράσεις της αδρεναλίνης στο σώμα του: ταχυκαρδία, γρήγορη και επιπόλαιη αναπνοή, τέντωμα των μυών, εφίδρωση, ζαλάδα, αίσθημα κόπωσης, ναυτία, κόμπο στο στομάχι, ξηρότητα στο στόμα και άλλα.
Γράφει η ψυχολόγος, Αγγελική Βλασσοπούλου
<img src="/contentfiles/photos/blasopoulou.jpg" alt="" width="80" height="80" />
Το ίδιο ακριβώς παρατηρείται και στο σύγχρονο άνθρωπο, εμάς! Ο μηχανισμός διατηρήθηκε ίδιος… Όταν αντιλαμβανόμαστε κίνδυνο, έχουμε όλες τις παραπάνω φυσιολογικές αντιδράσεις, μέχρι το αγχωτικό ερέθισμα ή η κατάσταση να τελειώσει και να επέλθει πάλι μια αίσθηση χαλαρότητας στο σώμα μας.
Σε τι διαφέρει όμως η φυσιολογική κατάσταση άγχους από την κρίση πανικού; Η τελευταία αναφέρεται σε μια ευδιάκριτη χρονική περίοδο, όπου υπάρχει έντονος φόβος ή δυσφορία και τουλάχιστον τέσσερα από τα παρακάτω συμπτώματα:
<ul style="text-align: justify;">
<li>ταχυκαρδία</li>
<li>εφίδρωση</li>
<li>τρέμουλο</li>
<li>δυσκολία στην αναπνοή</li>
<li>πόνος ή πλάκωμα στο στήθος</li>
<li>ναυτία ή αναστατωμένο στομάχι ή αίσθηση ότι θα έχει διάρροια</li>
<li>ζάλη, αστάθεια</li>
<li>αποπραγματοποίηση (δηλαδή τα πράγματα γύρω του φαίνονται σαν να μην υπάρχουν αληθινά)</li>
<li>αποπροσωποποίηση (αισθάνεται σαν να είναι απόμακρος από τον εαυτό του)</li>
<li>φόβος τρέλας ή απώλειας ελέγχου</li>
<li>φόβος θανάτου</li>
<li>μυρμηγκιάσματα ή τσιμπήματα</li>
<li>εξάψεις ή κρυάδες</li>
</ul>
Με άλλα λόγια, η κρίση πανικού εκδηλώνεται με τα συμπτώματα του άγχους αλλά κατακλυσμιαία! Μια κρίση πανικού δεν κρατάει πάνω από 10 – 15 λεπτά και τα συμπτώματα βιώνονται πάρα πολύ έντονα και ταυτόχρονα.
Οι κρίσεις πανικού συνοδεύονται από καταστροφολογική ερμηνεία των παραπάνω σωματικών ενοχλήσεων. Για παράδειγμα, κάποιοι μεταφράζουν τις ταχυκαρδίες ως ένδειξη καρδιακού επεισοδίου ή ότι τα νεύρα τους θα εξαντληθούν και θα καταρρεύσουν. Κάποιοι άλλοι τα μεταφράζουν ως ένδειξη ότι κάτι πολύ επικίνδυνο πλησιάζει,. Στην πραγματικότητα όμως το άγχος προστατεύει, δεν βλάπτει τον οργανισμό μας.
Οι παραπάνω παρερμηνείες των σωματικών συμπτωμάτων εντάσσονται στη λειτουργία των γνωσιακών λαθών της σκέψης μας. Όταν το άτομο βιώνει επαναλαμβανόμενες και μη αναμενόμενες κρίσεις πανικού, έχοντας άγχος ότι θα ξαναπάθει μια κρίση, τότε αναφερόμαστε στη διαταραχή πανικού. Σε αυτές τις περιπτώσεις λοιπόν, έχει φανεί ότι με αφορμή τα πρώτα συμπτώματα, τα άτομα υπερεκτιμούν την πιθανότητα να πάθουν πανικό, π.χ. «Αν ζαλιστώ, θα πάθω πανικό». Επιπλέον, υπερεκτιμούν τη βαρύτητα των συνεπειών ενός πανικού, όπως «όλοι νομίζουν ότι είμαι τρελός, επειδή παθαίνω κρίσεις πανικού» ή «Αν πάθω πανικό, δεν θα διαχειριστώ ποτέ το άγχος μου».
Πώς όμως ένας τέτοιος μηχανισμός διατηρείται και δυσκολεύει όλο και περισσότερο τη λειτουργικότητα του 3,5% του γενικού πληθυσμού, που θα αναπτύξει κάποια στιγμή στη ζωή του διαταραχή πανικού; Ο πρώτος πανικός εμφανίζεται σε μια στρεσογόνο περίοδο της ζωής του ατόμου. Στη συνέχεια και με αφορμή το παραμικρό σωματικό ερέθισμα (π.χ. ταχυκαρδία), η σκέψη θα τρέξει στο χειρότερο (μη πραγματικό) σενάριο (π.χ. Θα πάθει κάτι η καρδιά μου, θα λιποθυμήσω). Η σκέψη αυτή θα τον/την οδηγήσει σε μια συμπεριφορά, όπως να κάτσει σπίτι και να αποφύγει εξόδους μέχρι να συνέλθει, μια απόφαση όμως που θα φέρει εκ νέου συναισθήματα άγχους, θλίψης και φόβου. Τα συναισθήματα αυτά θα ακολουθηθούν με νέα σωματικά συμπτώματα που και αυτά με τη σειρά τους θα παρερμηνευθούν ως ένδειξη επερχόμενης απειλής ή κινδύνου. Και έτσι δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος από (1) σωματικές ενοχλήσεις, (2) αρνητικές – καταστροφικές σκέψεις και (3) συναισθήματα φόβου και άγχους.
Ψυχολογική θεραπεία πρώτης γραμμής, έχει αναγνωριστεί από τη NICE (National Institute for Clinical Excellence) η Γνωσιακή Συμπεριφοριστική θεραπεία, έχοντας τη μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα. Το άτομο ενημερώνεται για το φυσιολογικό άγχος, αναγνωρίζει και τροποποιεί εκείνες τις σκέψεις που οδηγούν στα συναισθήματα άγχους και πανικού και μαθαίνει να ελέγχει το σώμα του και να χαλαρώνει τους μυς του.
Πηγή: Βιβλίο αυτοβοήθειας: Κατανοώντας τον Πανικό και την Αγοραφοβία. Θοδωρής Χαλιμούρδας & Βιβή Σωτηροπούλου. Εκδόσεις Βήτα.