19 τρόποι συμπεριφοράς που δείχνουν ότι κάποιος έχει κατάθλιψη…

Η κατάθλιψη είναι μία ασθένεια του σώματος και του ψυχισμού. Τα περισσότερα άτομα εμφανίζουν τόσο σωματικά όσο και ψυχικά συμπτώματα.

Γράφει η ψυχολόγος, Μ.Α. Κλινικής Ψυχολογίας Αγγελική Μενεδιάτου

Η ακριβής φύση των συμπτωμάτων, καθώς και τα συμπτώματα που κυριαρχούν διαφέρουν από περίπτωση σε περίπτωση. Παρακάτω, γίνεται μια προσπάθεια ομαδοποίησης των πολυάριθμων συμπτωμάτων και σημείων της κατάθλιψης.

Α) Συναίσθημα

  • Καταθλιπτική – «κακή» διάθεση

Η κακή διάθεση στην κατάθλιψη είναι πολύ πιο έντονη και διαρκής σε σχέση με εκείνη που αισθάνεται κανείς όταν απογοητεύεται ή απλώς λόγω των καθημερινών προβλημάτων. Είναι ένα επίμονο αίσθημα λύπης που συχνά περιγράφεται σαν απελπισία και συνοδεύεται από το αίσθημα της αγωνίας.

Η καταθλιπτική διάθεση κυριαρχεί στη ζωή του ατόμου και μπορεί να συνοδεύεται από συχνότερα ή πιο εύκολα κλάματα (σε ασήμαντες αναστατώσεις). Μπορεί να νιώθετε ότι τίποτα δεν πάει καλά στη ζωή σας και να τα βλέπετε όλα μαύρα. Η διαβεβαίωση των άλλων ότι τα πράγματα θα καλυτερέψουν, δεν βοηθάει καθόλου

Στη μέτρια ή τη σοβαρή κατάθλιψη, η κακή διάθεση είναι συχνά χειρότερη το πρωί και βελτιώνεται ελαφρά στην διάρκεια της ημέρας, χωρίς όμως να φεύγει τελείως. Σε ορισμένες περιπτώσεις ήπιας κατάθλιψης, η κακή διάθεση μπορεί να είναι χειρότερη το βράδυ.

Είναι πολύ σημαντικό να τονιστεί ότι δεν έχουν κακή διάθεση όλοι όσοι πάσχουν από κατάθλιψη. Σε αυτή την περίπτωση, είναι σημαντικό να διερευνηθεί αν υπάρχει ανηδονία ή έλλειψη ενδιαφέροντος.

  • Ανηδονία (έλλειψη ευχαρίστησης)

Αποτελεί βασικό σύμπτωμα της κατάθλιψης και χρειάζεται προσοχή γιατί ενδέχεται το άτομο να μην το έχει συναισθανθεί, τα κοντινά του πρόσωπα όμως μπορεί να το έχουν προσέξει. Δραστηριότητες που παύουν να είναι ευχάριστες (ενώ προηγουμένως ήταν) είναι το φαγητό, το σεξ, τα χόμπι, οι κοινωνικές εκδηλώσεις και έξοδοι, τα σπορ. Αν η κατάθλιψη είναι ήπια ενδέχεται να είστε σε θέση να απολαύσετε την συντροφιά άλλων ατόμων αλλά αυτό δεν διαρκεί πολύ.

  • Άγχος

Το άγχος μπορεί σε ορισμένες περιπτώσεις να υπερκεράσει την κακή διάθεση και αν αποτελεί το κυρίαρχο σύμπτωμα. Ίσως νιώθετε άγχος με τη μορφή εσωτερικής δυσφορίας, αίσθησης επικείμενου (ασαφούς) κινδύνου ή ακόμα και επεισοδίων κρίσεων πανικού (με τα συνοδά σωματικά συμπτώματα όπως ιδρώτας, ταχυπαλμία, αίσθημα ζάλης κλπ).

Μπορεί να ασχολείστε με ασήμαντες ανησυχίες («πνίγεστε σε μια κουταλιά νερό»). Όταν άγχος και κατάθλιψη συνυπάρχουν γίνεται δύσκολη η διάκριση του ποιο από τα δύο αποτελεί την βασική διαταραχή. Επίσης, μπορεί να παρουσιάζετε ευερεθιστότητα, να νευριάζετε δηλαδή εύκολα με πράγματα που παλιότερα δεν σας απασχολούσαν.

  • Συναισθηματική αμβλύτητα

Ορισμένα άτομα με σοβαρή κατάθλιψη παραπονιούνται ότι έχουν «χάσει τα συναισθήματα τους». Αισθάνονται «μουδιασμένοι». Δεν μπορούν να κλάψουν σαν να «έχουν στερέψει» τα δάκρυα και τελικά δεν νιώθουν μέρος του κόσμου. Αισθάνονται απόμακροι και αδιάφοροι απέναντι ακόμη και στα αγαπημένα τους πρόσωπα.

  • Συναισθήματα αδυναμίας

Κάποια άτομα μπορεί να αισθάνονται ότι δεν έχουν πια τον έλεγχο της ζωής τους και ότι εξαρτώνται περισσότερο από τους γύρω τους και τις πιο απλές δουλειές.

Β) Αυτόνομο Νευρικό Σύστημα

  • Διαταραχή ύπνου

Τα περισσότερα άτομα με κατάθλιψη παρουσιάζουν κάποια μορφή διαταραχής του ύπνου, συνήθως αϋπνία, λιγότερο συχνά υπερυπνία. Η αϋπνία μπορεί να συνίσταται σε αφύπνιση νωρίς το πρωί (αϋπνία τύπου πρώιμης αφύπνισης ή τελική αϋπνία), σε αφύπνιση στη διάρκεια της νύχτας και δυσκολία του ατόμου να ξανακοιμηθεί (αϋπνία τύπου διακεκομμένου ύπνου ή μέση αϋπνία) και σε δυσκολία του ατόμου να αποκοιμηθεί (αϋπνία τύπου επελεύσεως ή αρχική αϋπνία).

  • Διαταραχή της όρεξης και αλλαγές στη διατροφή

Πολλά άτομα με κατάθλιψη εμφανίζουν ανορεξία (δεν νιώθουν πεινασμένα) που συνοδεύεται ή όχι από απώλεια βάρους (χωρίς να προσπαθούν να κάνουν δίαιτα). Η απώλεια βάρους μπορεί να είναι μικρή, μεγάλη ή ακόμη και απειλητική για την ζωή. Λιγότερο συχνή είναι η αύξηση της όρεξης που μπορεί να οδηγήσει και στην πρόσληψη βάρους (ιδιαίτερα σε νεαρές γυναίκες).

  • Κόπωση, εξάντληση

Συχνό παράπονο των ατόμων με κατάθλιψη είναι ότι νιώθουν συνεχώς κουρασμένα: τους είναι δύσκολο να εκτελέσουν καθημερινές ασχολίες και τα πάντα μοιάζουν ιδιαίτερα επίπονα, σαν όλη η ζωτικότητα που έχουν μέσα τους να έχει φύγει. Αυτό το αίσθημα μπορεί να παρακολουθεί τις ημερήσιες διακυμάνσεις της συναισθηματικής διάθεσης, οπότε και να υπάρχει πιο έντονη κακή διάθεση και αίσθηση εξάντλησης το πρωί και βελτίωση και των δύο καθώς προχωρά η μέρα.

  • Μείωση σεξουαλικής διάθεσης

Είναι συχνή είναι η απώλεια ενδιαφέροντος για το σεξ. Ορισμένοι δεν αισθάνονται ικανοί να ολοκληρώσουν σωματικά μια ερωτική σχέση όταν είναι συναισθηματικά μουδιασμένοι. Άλλοι κατακλύζονται από αρνητικά συναισθήματα για τον εαυτό τους και το σώμα τους.

Τα ψυχολογικά αυτά προβλήματα μπορεί να οδηγήσουν και σε σωματικά: οι άντρες δυσκολεύονται να έρθουν σε στύση με αποτέλεσμα να τραυματίζεται ακόμη περισσότερο η αυτοεκτίμηση τους και οι γυναίκες δεν εφυγραίνονται με αποτέλεσμα η συνουσία να είναι επώδυνη και ανεπιθύμητη.

  • Ψυχοκινητική επιβράδυνση

Πολλά άτομα παρουσιάζουν επιβράδυνση της σκέψης, του λόγου και των κινήσεων: οι απαντήσεις είναι φτωχές ή μονολεκτικές, ο λόγος μονότονος και βραδύς, το βλέμμα απλανές και οι κινήσεις του σώματος αργές. Αν έχετε κατάθλιψη, μπορεί να αισθάνεστε «σαν μια μηχανή που κολλάει».

  • Ψυχοκινητική διέγερση

Ορισμένα άτομα (ιδιαίτερα οι ηλικιωμένοι) παρουσιάζουν εκνευρισμό, ένταση, ανησυχία και διέγερση αντί για επιβράδυνση. Μπορεί να βηματίζουν πάνω κάτω, να στριφογυρνούν τα χέρια τους, να παραπονιούνται έντονα ή να φωνάζουν: μοιάζουν να μην έχουν ησυχία πουθενά.

Γ) Κινητοποίηση

  • Απώλεια ενδιαφέροντος

Εκτός της απώλεια της ικανότητας για ευχαρίστηση, μπορεί να βιώνετε μείωση της κινητοποίησης σε όλες σχεδόν τις εκφάνσεις της ζωής: έχετε χάσει το ενδιαφέρον σας για ό,τι προηγουμένως σας κινητοποιούσε.

  • Ανημποριά

Χαρακτηριστικά το άτομο μπορεί να νιώθει χωρίς ελπίδα για το μέλλον ή για την κατάσταση του.

  • Αμέλεια προσωπικών ευθυνών

Αν γενικά είστε υπεύθυνο άτομο, μπορεί να αρχίσετε να παραμελείτε τις υποχρεώσεις σας (π.χ. πληρωμή λογαριασμών, προθεσμίες στην δουλειά). Μπορεί επίσης να μην προσέχετε όπως πριν την προσωπική σας υγιεινή καθώς και την καθαριότητα του χώρου σας.

  • Σκέψεις ή απόπειρες αυτοκτονίας

Η πιο σοβαρή και επικίνδυνη επιπλοκή της καταθλιπτικής διαταραχής είναι η αυτοκτονία. Οι σκέψεις θανάτου και αυτοκτονίας ποικίλλουν σε σοβαρότητα: μπορεί κάποιος να εύχεται να πεθάνει σε στιγμές έντονης απελπισίας, να καταστρώνει σχέδια αυτοκτονίας αλλά να μην προχωρά σε πράξη, να εξοπλιστεί τα σύνεργα του σχεδίου και τελικά να κάνει απόπειρα αυτοκτονίας. Αν συνειδητοποιήσετε ότι σχεδιάζετε μια αυτοκτονία, ζητήστε αμέσως ιατρική φροντίδα.

Δ) Σκέψη αντίληψη

  • Αισθήματα/ σκέψεις ενοχής

Συχνή είναι η έκφραση αισθημάτων και σκέψεων ενοχής για τρέχουσες ή παρελθούσες αποτυχίες ή λάθη. Ο βαθμός αυτοκατηγορίας είναι υπερβολικός αν και τα γεγονότα είναι μηδαμινά ή το άτομο αποδίδει στον εαυτό του περισσότερη ευθύνη από αυτή που του αναλογεί.

Για παράδειγμα, μπορεί να νιώθετε ενοχές χωρίς συγκεκριμένο λόγο ή κάτι που έγινε πριν πολύ καιρό και δεν σας ενόχλησε, τώρα να γίνει μόνιμη ανησυχία και πηγή ενοχής. Το αίσθημα αναξιότητας κυμαίνεται από αισθήματα ανεπάρκειας μέχρι έντονη αρνητική εκτίμηση της προσωπικής αξίας του ατόμου.

Όταν η ενοχή, η αναξιότητα και η χαμηλή αυτοεκτίμηση φτάσουν στο σημείο να είναι σε σταθερή και ακλόνητη διάσταση με την πραγματικότητα, τότε αποτελούν πια παραληρητικές ιδέες.

  • Δυσκολία στη συγκέντρωση

Η απορρόφηση με τις καταθλιπτικές σκέψεις έχει σαν συνέπεια να δυσκολεύεστε να σκεφτείτε οτιδήποτε άλλο. Μπορεί να αντιμετωπίζετε δυσκολία συγκέντρωσης, η οποία τελικά συνοδεύεται και με προβλήματα μνήμης. Τα προβλήματα συγκέντρωσης οδηγούν επίσης σε αναποφασιστικότητα και απροσεξία, σύγχυση και ατυχήματα. Ακόμα και οι πιο απλές αποφάσεις όπως τι ρούχα να φορέσετε, μοιάζουν πολύπλοκες και καθίστανται χρονοβόρες. Ως αποτέλεσμα, υπάρχει δυσκολία τήρησης του καθημερινού προγράμματος.

  • Ψυχωτικά συμπτώματα

Αν η κατάθλιψη είναι πολύ σοβαρή, μπορεί να περιλαμβάνει ψυχωτικά συμπτώματα, κυρίως ψευδαισθήσεις και παραληρητικές ιδέες: η σκέψη έχει διαστρεβλωθεί σε τέτοιο βαθμό, ώστε να πληγεί η επαφή με την πραγματικότητα.

Οι ψευδαισθήσεις είναι αντιλήψεις τις οποίες το άτομο πιστεύει σαν πραγματικότητα, παρά τα στοιχεία για το αντίθετο, δηλαδή το άτομο αντιλαμβάνεται κάτι που δεν υπάρχει. Οι ψευδαισθήσεις μπορούν να αφορούν οποιαδήποτε από τις πέντε αισθήσεις: ακουστικές, οπτικές, οσφρητικές, απτικές, γευστικές (πιο συχνές είναι οι ακουστικές).

Η παραληρητική ιδέα είναι μια εξωπραγματική ιδέα, μια λανθασμένη πεποίθηση η οποία κρατιέται επίμονα από το άτομο παρά την αναμφισβήτητη ή προφανή απόδειξη του αντιθέτου. Στο 10% των καταθλιπτικών ασθενών εμφανίζονται παραληρητικές ιδέες και ψευδαισθήσεις με περιεχόμενο που προσδιορίζεται και χρωματίζεται, συνήθως, από το καταθλιπτικό συναίσθημα.

Ο ασθενής, δηλαδή, μπορεί να πιστεύει ότι είναι ένοχος, αμαρτωλός, ότι αξίζει να τιμωρηθεί και ότι σύντομα θα οδηγηθεί σε ανυπόφορες συνθήκες εξαθλίωσης, ακόμη και στο θάνατο. Μπορεί να θεωρεί τον εαυτό του υπεύθυνο για μελλοντικές καταστροφές, που προβλέπει ότι θα συμβούν στον ίδιο, στην οικογένειά του και στην ανθρωπότητα ολόκληρη.

Ε) Σωματικές ενοχλήσεις

Υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός σωματικών συμπτωμάτων που μπορεί να αποτελούν έκφραση της καταθλιπτικής διαταραχής: πονοκέφαλοι, πόνοι στην μέση, ναυτία, δυσκοιλιότητα, έμετος, κράμπες, δυσκολία στην αναπνοή, πόνοι στο στήθος, διαταραχές έμμηνου ρύσεως κ.ά. Συχνά, αυτά είναι τα συμπτώματα που οδηγούν το άτομο στο γιατρό και σε μεγάλο αριθμό εξετάσεων από τις οποίες δεν προκύπτει οργανικό πρόβλημα.

Αρκετά συχνή είναι επίσης η αυξημένη κατανάλωση αλκοόλ ή φαρμάκων σε μια προσπάθεια ανακούφισης από τα συμπτώματα της κατάθλιψης. Σε ορισμένες περιπτώσεις παρατηρείται και χρήση παράνομων ουσιών. Δυστυχώς, το αποτέλεσμα είναι το αντίθετο από το επιδιωκόμενο, δηλαδή η επιδείνωση της κατάθλιψης.

Αγγελική Μενεδιάτου
Ψυχολόγος, Μ.Α. Κλινικής Ψυχολογίας
Ιδρυτικό μέλος και πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Μελέτης των Διαταραχών της διάθεσης «ΜΑΖΙ»

Διαβάστε σχετικά άρθρα:

Ψυχιατρική: Τα σημάδια ότι κάποιος πάσχει από ψύχωση

«Πώς θα καταλάβω ότι έχω κατάθλιψη;» Τα 5 σημάδια που ΔΕΝ πρέπει να αγνοήσεις!

Εφηβική κατάθλιψη. «Φάση είναι και θα περάσει;» – Πώς μπορεί να βοηθήσει ο γονιός;

Σχετικά άρθρα