<p><strong>Ο πατέρας είναι το παιδί μιας μητέρας που συνδέθηκε με έναν πατέρα ο οποίος ήταν το παιδί μιας μητέρας που συνδέθηκε με έναν πατέρα και ούτω καθ'εξής. Με απλά λόγια η έννοια πατέρας είναι μια περίσταση την οποία κάποιος αναλαμβάνει σαν ρόλο απέναντι σε κάποιον που γεννιέται από μια γυναίκα εξ αιτίας του.</strong></p>
<p><strong><img src="/thumbnail?filepath=/contentfiles/photos/eidikoi/katsarosd.jpg&amp;width=248" alt="Δημήτρης Κατσαρός" width="99" /></strong></p>
<p><strong>Από τον ψυχολόγο- ομαδικό θεραπευτή Δημήτρη Κατσαρό.</strong></p>
<p>Η πρώτη αγάπη ενός παιδιού είναι το πρώτο πρόσωπο που ανταποκρίθηκε στις ανάγκες του. Το παιδί συνδέεται σιγά-σιγά με τον κόσμο μέσα από την ικανότητά του να περιμένει το πρόσωπο που ανταποκρίνεται στις ανάγκες του. Το πρόσωπο αυτό συνήθως είναι η μητέρα.</p>
<p>Η ικανότητα του παιδιού να περιμένει αυξάνεται μέσα από την όλο και αυξανόμενη ματαίωση που λαμβάνει από τη μητέρα. Δηλαδή την όλο και αργότερη ικανοποίηση της όποιας ανάγκης εμφανίζεται. Ώσπου στο τέλος το παιδί μαθαίνει πως “κάποια πράγματα πρέπει να τα κάνει μόνο του”. Αυτό δεν είναι μια ευχάριστη διαδικασία για το παιδί και περιλαμβάνει γι'αυτό άγχος, απογοήτευση και θυμό.</p>
<p>Ο θυμός αυτός αποδίδεται πέρα απ' τη μητέρα και στον πατέρα που είτε φαντασιωσικά είτε ρεαλιστικά απασχολεί τη μητέρα και “την αναγκάζει” να μην ασχολείται με το παιδί.</p>
<p>Μεγάλο αλλά αναμενόμενο ναρκισσιστικό τραύμα όπως λέμε στην ψυχολογία εμφανίζεται όταν το παιδί διαπιστώσει πως η μητέρα δεν αναγκάζεται να ασχολείται με τον πατέρα έναντι του παιδιού αλλά το κάνει από επιλογή. Έτσι το παιδί βρίσκεται προ της δυσάρεστης έκπληξης ότι η μητέρα <strong>αγαπά</strong> τον πατέρα και αφιερώνει χρόνο και σ'αυτόν. Έτσι διαπιστώνεται ταυτόχρονα πως οι ανάγκες του παιδιού ικανοποιούνται όχι μόνο επειδή είναι αξιαγάπητο αλλά επειδή η μητέρα επιλέγει να τις ικανοποιεί. Αυτή η διαπίστωση προκαλεί φόβο “μήπως δυσαρεστηθεί η μαμά” ή μήπως “φύγει”.</p>
<p>Σιγά σιγά αποκαλύπτεται πως η μητέρα όχι μόνο αφιερώνει χρόνο στον πατέρα αλλά ότι ο άνδρας αυτός είναι δυνατός και παρέχει ασφάλεια στη μητέρα για να μπορεί να ασχοληθεί έστω και μερικά με το παιδί.</p>
<p>Αυτή η πρώτη ταπείνωση αναγκάζει το θυμό αυτό να γίνει εσωτερικός και να γίνεται αντιληπτός ως ενοχή απέναντι στην πατρική φιγούρα.</p>
<p>Έτσι το παιδί <strong>μαθαίνει </strong>να αγαπά τον πατέρα από φόβο μήπως χάσει τη μητέρα και από φόβο για την οργή που μπορεί να εκφράσει με δύναμη ο πατέρας εναντίον του παιδιού.</p>
<p>Ο S. Freud αναφέρει πως είναι εμπειρικά διαπιστώσιμο το ότι μια μητέρα γεννά ένα παιδί. Δηλαδή αποτελεί ένα αυταπόδεικτο γεγονός. Όμως όσον αφορά στο ρόλο του πατέρα χρειάζεται και μια διαλεκτική για να δεχτεί κανείς ότι “αυτός είναι ο πατέρας του”. Ο ρόλος του αφορά ένα μυστικό που συνέβη πριν τη γέννηση του παιδιού. Το μυστικό αυτό είναι η ένωση του ζεύγους, κάτι που πληγώνει και μπερδεύει το παιδί. Κάτι που στη συνέχεια δημιουργεί το “οιδιπόδειο σύμπλεγμα”.</p>
<p>Ο J. Lacan χρησιμοποίησε αυτή τη σκέψη του Freud  για να μιλήσει για το λόγο. Το παιδί αντιλαμβάνεται το ρόλο του πατέρα μόλις είναι ικανό για λόγο. Γιατί έτσι μπορεί να σκεφτεί και να υποθέσει διαλεκτικά πως “αυτός είναι ο πατέρας του”. Το παιδί μαθαίνει μέσα απ'το λόγο “<strong>το όνομα του πατρός</strong>” που είναι στην ουσία η απάντηση στην όλο θυμό προ-οιδειποδιακή ερώτηση “γιατί δεν έρχεται αμέσως η μάνα; Τί την καθυστερεί;”</p>
<p>Φυσικά στην πραγματικότητα η μητέρα έχει και ένα σωρό άλλες δουλειές να κάνει και δεν είναι πάντα η ερωτική σύνδεση που έχει με τον πατέρα ο λόγος που “καθυστερεί”. Όμως η φαντασιωσική παντοδυναμία που αποδίδεται στον πατέρα εκείνη την περίοδο, και η ασύδωτη-αδιαμόρφωτη φύση της σεξουαλικότητας τον καθιστά “πανταχού παρόντα”: Μια επώδυνη σαδιστική απάντηση για το “που είναι η μητέρα τώρα που την έχω ανάγκη” που όμως είναι πιο εύκολο να γίνει αποδεκτή ως εξήγηση παρά ο φόβος της πλήρους απώλειας της μητέρας.</p>
<p>Η συναισθηματική εκτίμηση για τον πατέρα έρχεται αρκετά αργότερα όταν με διάφορους τρόπους γίνει αντιληπτό ότι “ο πατέρας ήξερε για τον κρυφό θυμό” και παρ'όλα αυτά ήταν εκεί να προστατεύει τη μητέρα ακόμα κι όταν ασχολούταν μόνο με το παιδί.</p>
<p>Το να μάθει να περιμένει το παιδί είναι καίριο στο να μάθει να σκέφτεται και να αναλογίζεται για τον κόσμο γύρω του.</p>
<p>Το να μάθει ότι υπάρχει κάτι που αγαπιέται εκτός από το ίδιο είναι το τραύμα που θα το αναγκάσει να γίνει εξωστρεφές</p>
<p>και τέλος το να μάθει ότι ο θυμός και η απογοήτευσή του συγχωρούνται και γίνονται αντικείμενο ανοχής και αποδοχής από τη δυνατή πατρική φιγούρα είναι που θα το κάνει να έχει ενσυναίσθηση και ευαισθησία για τις αδύναμες στιγμές των άλλων.</p>
<p>Σίγουρα ο πατέρας είναι μια φιγούρα εξ αιτίας της οποίας μαθαίνουμε τα μυστικά της δικής μας ζωής και τα όρια μέσα και έξω απ' τα οποία νιώθουμε χαρά, λύπη, φόβο και θυμό χωρίς να χανόμαστε μέσα σ'αυτά.</p>
<p>Ο πατέρας είναι ο άνθρωπος που εξ αιτίας του δεν τρελαθήκαμε.</p>
<p>Δεν είναι ο φορέας του “καλού” όπως η μάνα, αλλά ο ιερέας που ξορκίζει “το κακό” (την απεριόριστη και συγχωνευτική επιθυμία. Την κατάλυση των ορίων του εαυτού, την ψύχωση).</p>
<p>Ο μεγάλος ιεροφάντης της γνώσης που με τη μαγική δύναμή του όντας παιδιά μας προστατεύει όταν κοιμόμαστε και μας καθοδηγεί όσο είμαστε ξύπνιοι.</p>
<p>Φυσικά αυτό το μοτίβο είναι αρκετά αφαιρετικό και η πραγματικότητα του δίνει πληθώρα χρωματισμών.</p>
<p>Ο θυμός της εφηβείας είναι κάτι που κανένας γονιός δε μπορεί να αποφύγει. Όχι επειδή είναι “κακός και τώρα θερίζει ό,τι έσπειρε” αλλά επειδή έτσι είναι η φύση των συναισθημάτων.</p>
<p>Ανάλογα την περίσταση θα έχουμε να αναμένουμε και ανάλογους τρόπους έκφρασης του θυμού και της απογοήτευσης.</p>
<p>Υπάρχουν ζευγάρια που είναι συμβιωτικά, αυτοκόλλητα και πολύ ερωτευμένα. Βρίσκονται σε μια σχέση εξάρτησης και προσκόλλησης όπου βιώνουν την απόλυτη αγάπη της γονεϊκής και ερωτικής στοργής μεταξύ τους.</p>
<p>Όταν αυτοί οι άνθρωποι κάνουν παιδιά είναι δύσκολο γι'αυτά να σπάσουν τη βασική δυάδα γιατί είναι μια σχέση εξαιρετικά δυνατή και “καχύποπτη” που προστατεύεται με παρανοϊκές σκέψεις. (Ζήλια, αγανάκτηση για την εξωτερική “ενόχληση” και άλλα).</p>
<p>Αυτά τα παιδιά βιώνουν από την αρχή της ζωής τους μια υποτακτικότητα και χρειάζεται να ζητάν άδεια για να συμμετέχουν σε ό,τι κοινό. Νιώθουν αφύσικα μεγάλη ευγνωμοσύνη για την κάλυψη των αναγκών τους, δεδομένης της εικόνας που έχουν για τη σχέση μεταξύ των γονιών τους.</p>
<p>Στη δε περίπτωση που ο πατέρας εκδραματίζει το θυμό του με ξύλο και έχει μικρή ανοχή στο θυμό και το φόβο του παιδιού τότε το παιδί βιώνει εξαιρετικά τραυματικά έστω και ένα χαστούκι.</p>
<p>Χάνει την πρωτοβουλία του και νιώθει μια ναρκισσιστική ικανοποίηση από το να είναι “τύπος και υπογραμμός”, από το να ακολουθεί εντολές.</p>
<p>Φυσικά αργότερα που συναναστρέφεται με άλλα παιδιά και βιώνει απόρριψη για την παθητική και αυτιστική συμπεριφορά του (κοροϊδία στο σχολείο, μη συμμετοχή σε κοινές δραστηριότητες, μοναξιά) τότε σιγά – σιγά θα εκφράσει το θυμό του προς τον πατέρα.</p>
<p>Όχι επειδή απαραίτητα φταίει αυτός, αλλά επειδή είναι η φιγούρα ισχύος η οποία διαφαίνεται να “αντέχει το θυμό”.</p>
<p>Ο θυμός θα εκφραστεί ενεργητικά ή παθητικά ανάλογα με το πόσο “έχει χωρέσει” η πατρική φιγούρα στο παρελθόν.</p>
<p>Αν ο πατέρας είναι αμείλικτος και “δεν ανέχεται κανενός είδους φασαρία και ένταση” η αυτοκαταστροφική συμπεριφορά, η μοιρολατρεία και η παθητικότητα είναι οι κύριες μορφές έκφρασης του θυμού.</p>
<p>Αν ο πατέρας έχει κάνει διάλογο με το παιδί και το 'χει αφήσει έστω και λεκτικά να εκφράσει την αντίδρασή του τότε ο θυμός μπορεί να εκφραστεί και πιο ενεργητικά με αντιπαραθέσεις λεκτικές, φωνές, εντάσεις, δυνατά κλεισίματα πόρτας, βρισιές και άλλες εφηβικές εκρήξεις.</p>
<p>Η εφηβεία είναι μια περίοδος όπου η σύγκριση δημιουργεί μεγάλο θαυμασμό και φόβο. Σύγκριση με τον εαυτό παλιά και τώρα, σύγκριση με τους συνομιλήκους, σύγκριση με τους γονείς. Όλα είναι μια εύθραυστη συναισθηματική ισορροπία που απορρέει απ'τις συγκρίσεις και την ανάγκη να είναι επαρκής ο έφηβος ή και “καλύτερος από…”. Το “επαρκής” δηλώνει μια εσωτερική ηρεμία και μια αίσθηση ατομικότητας που απορρέει από την αποδοχή εκ μέρους του πατέρα και την ισορροπία στη σχέση μ'αυτόν. Το “καλύτερος από…” μπορεί να απορρέει σαν ανάγκη από την ανισορροπία μες τη σχέση με τον πατέρα, ανάμεσα σε άλλους λόγους. Από τη μη πλήρη αποδοχή του “κατώτερου και κακού εαυτού” του παιδιού που τον κρύβει καλά μέσα από μια προσπάθεια για ανταγωνισμό.</p>
<p>Τελικά ο καθένας μας όμως είναι αυτός που είναι και φτάνει εκεί που μπορεί με βάση το πόσο προσπάθησε και ποιές είναι οι δυνατότητές του. Οπότε η κακή σχέση με τον πατέρα μπορεί να οδηγήσει στην κακή ποιότητα χαρακτήρα. Και μιλάμε για “χαρακτήρα” γιατί η σχέση με τον πατέρα αποτυπώνεται στο μυαλό σαν ομάδα χαρακτηριστικών μιας προσωπικότητας.</p>
<p>Ο φθόνος, το κουτσομπολιό, η αντικοινωνική συμπεριφορά, η μικρή ανοχή και διαχείρηση της ευθύνης μπορούν να είναι ενδείξεις ότι ένας άνθρωπος είχε κακή σχέση με την πατρική φιγούρα. Ότι βιώνει με πολύ επώδυνο τρόπο την απόρριψη και πολλές φορές την πολεμά με εκδίκηση ή άρνησή της.</p>
<p>Παράλληλα η αδιάλλακτη στάση του πατέρα σαν άτομο μπορεί να διαιωνίσει τέτοιου είδους συμπεριφορές στο παιδί και αργότερα στον νέο και τον ενήλικα.</p>
<p>Ένας πατέρας είναι ένας άνθρωπος και σίγουρα ως τέτοιος θα κάνει λάθη. Τα λάθη του αυτά στη συνέχεια αναπόφευκτα “ανακαλύπτονται” από το παιδί του και η στάση του παιδιού απέναντι σ'αυτά και προς τον εαυτό του ως φορέα τους θα είναι επηρεασμένη από το πόσο σκληρός ή χωρητικός (συγχωρητικός) είναι ο πατέρας αυτός.</p>
<p>Μια παλιά εβραϊκή παροιμία λέει “όσοι από μας αξίζουμε κάτι, ξοδεύουμε την ενήλικη ζωή μας για να ξεμάθουμε τις τρέλες της νιότης μας”.</p>
<p>Με απλά λόγια ο καθένας από μας βιώνει μια δική του προσωπική αποκάλυψη όπου “το απόλυτο”, το “αλάθητο”, “το παντοδύναμο” υπόκειται στην εξέταση και την αμφιβολία που μας θέτουν οι περιστάσεις της ζωής μας.</p>
<p>Ως παιδιά είχαμε ανάγκη να πιστέψουμε στην απολυτότητα της πρώτης μας αγάπης και αυτού που την τροφοδοτούσε: Του πατέρα. (Κάποιες φορές αυτά τα δύο μπορεί να ταυτίζονται).</p>
<p>Ο πατέρας είναι πάροχος και κάτοχος της εξουσίας. Αν είναι ελεήμονας παρ'όλη τη σκληρότητά του, την οποία αναγκάζεται να διαχειριστεί ως ρόλο για να μας προστατεύσει από τις ματαιώσεις που θα δεχτούμε αργότερα στη ζωή τότε κι εμείς θα δούμε τη ζωή ως διαπραγματεύσιμη, ως ευχάριστη και ως ενδιαφέρουσα, δεδομένου ότι έχουμε λάβει τη μητρική στοργή.</p>