<p style="text-align: justify;"><strong>Πολλά από τα ερωτήματα των γονέων είναι αρκετά κοινά και μας επιτρέπουν να δώσουμε κάποιες γενικές απαντήσεις.</strong></p>
<p style="text-align: justify;"><strong>Σε καμία περίπτωση βέβαια δεν ξεχνούμε ότι κάθε περίπτωση είναι διαφορετική και ότι οι όποιες συμβουλές ή την όποια γνώμη μπορούμε να δώσουμε, εξαρτάται από την περίπτωση και τις ειδικές τις συνθήκες.</strong></p>
<p style="text-align: justify;"><strong>Ένα ερώτημα που μας θέτουν πολύ συχνά οι γονείς με αγωνία, είναι ότι ακούν από τα ΜΜΕ ότι η χρήση ναρκωτικών είναι μεγάλη στη χώρα μας. Συχνά ακούνε για περιστατικά θανάτων, γίνονται συζητήσεις όπου αυτοχριζόμενοι ειδικοί παρουσιάζουν διάφορες πτυχές του προβλήματος με αποτέλεσμα πολλοί γονείς να  αρχίζουν να πιστεύουν ότι είναι αναπόφευκτο τα παιδιά τους να κάνουν χρήση ναρκωτικών στο μέλλον.</strong></p>
<p style="text-align: justify;"><strong>Από <em> την Μάρω Βασσάρα, ψυχολόγο- σύμβουλο τοξικοεξάρτησης, επιστημονική διευθύντρια του κέντρουΠρόληψης της Εξάρτησης από τα ναρκωτικά ΠΥΞΙΔΑ</em></strong></p>
<p style="text-align: justify;"><strong>Και τελικά το ερώτημα είναι: πόσο διαδομένη είναι στα ελληνόπουλα – στους μαθητές η χρήση ψυχοδραστικών ουσιών;</strong></p>
<p style="text-align: justify;">Ας δούμε μερικά στοιχεία έρευνας το ΕΠΙΨΥ  για έφηβους 14-18 χρονών (ΕΠΙΨΥ, Η υγεία των εφήβων)</p>
<p style="text-align: justify;"><span style="text-decoration: underline;">Παράνομες ουσίες:</span></p>
<p style="text-align: justify;">1 στους 10 έχει δοκιμάσει οποιασδήποτε παράνομη ουσία</p>
<p style="text-align: justify;">(αυξάνεται γεωμετρικά 14χρ:3,6%, 15-16χρ.: 7,5%, 17-18 χρ.:19,8%)</p>
<p style="text-align: justify;">Ο αριθμός των αγοριών είναι διπλάσιος σε σχέση με τα κορίτσια </p>
<p style="text-align: justify;">Η πιο διαδομένη παράνομη ουσία είναι η κάνναβη (9,5%)</p>
<p style="text-align: justify;">- Στην ηλικία των 18 ετών,  2  στους 10 έφηβους αναφέρουν εμπειρία χρήσης κάνναβης.</p>
<p style="text-align: justify;"><span style="text-decoration: underline;">Λόγοι αποφυγής ουσιών</span>: οι περισσότεροι έφηβοι (53,7%) δηλώνουν ότι ο κύριος λόγος για τον οποίο δε θα έπαιρναν ναρκωτικά είναι οι αρνητικές συνέπειες για την υγεία τους και ο φόβος της εξάρτησης.</p>
<p style="text-align: justify;">Ο αμέσως επόμενος λόγος είναι ότι δε βρίσκουν ευχαρίστηση ή δεν τους έλκει η ιδέα – και ένα σημαντικό μέρος των εφήβων δηλώνει ότι είναι ενάντια στις αρχές τους.</p>
<p style="text-align: justify;"> </p>
<p style="text-align: justify;">Σημαντικό είναι:</p>
<p style="text-align: justify;">διαπιστώνεται <span style="text-decoration: underline;">τάση για μείωση της χρήσης</span> την τελευταία 5 ετία (από 12,5% στα 9,5%)</p>
<p style="text-align: justify;">και επίσης ότι οι έφηβοι που πιστεύουν ότι η χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών είναι ακίνδυνη ή ελαφρά επικίνδυνη μειώθηκαν σημαντικά.</p>
<p style="text-align: justify;"> </p>
<p style="text-align: justify;"> </p>
<p style="text-align: justify;"><span style="text-decoration: underline;">Κατάχρηση νόμιμων ουσιών:</span></p>
<p style="text-align: justify;">Πρόθεση αλλαγής της διάθεσης με τη χρήση ψυχοδραστικών φαρμάκων χωρίς ιατρική συνταγή και τη χρήση οργανικών διαλυτών (εισπνεόμενων).</p>
<p style="text-align: justify;">-          13,4% εφήβων χρησιμοποίησε εισπνεόμενες ουσίες έστω μια φορά (περισσότερο διαδεδομένο στους έφηβους 15-16χρ) – το ποσοστό αυτό παραμένει σταθερό τα τελευταία χρόνια</p>
<p style="text-align: justify;"> </p>
<p style="text-align: justify;">-          3,9% έχει κάνει χρήση ηρεμιστικών/ υπνωτικών χαπιών χωρίς ιατρική συνταγή</p>
<p style="text-align: justify;"> </p>
<p style="text-align: justify;">-          Η χρήση ηρεμιστικών/υπνωτικών έχει καθοδική πορεία.</p>
<p style="text-align: justify;"><span style="text-decoration: underline;"> </span></p>
<p style="text-align: justify;"><span style="text-decoration: underline;">Μπροστά στο κίνδυνο των ναρκωτικών συχνά ακούω γονείς να λένε ότι δεν πειράζει να καπνίζουν τα παιδιά τους – όμως με αυτόν τον τρόπο παραγνωρίζουμε ότι το κάπνισμα είναι ισχυρή εξάρτηση και μια από τις σοβαρότερες επιδημίες του σύγχρονου πολιτισμού </span></p>
<p style="text-align: justify;"><span style="text-decoration: underline;"> </span></p>
<p style="text-align: justify;">-          1 στους 2 μαθητές (54%) 14-18 χρονών έχει καπνίσει έστω και μια φορά στη ζωή του (λίγο περισσότερο κορίτσια)</p>
<p style="text-align: justify;">-          1 στους 4 (24,6%) καπνίζει καθημερινά – περίπου οι μισοί από αυτούς καπνίζουν πάνω από 10 τσιγάρα την ημέρα (βαριοί καπνιστές)</p>
<p style="text-align: justify;">-          Μέση ηλικία συστηματικού καπνίσματος στα 15 χρ.</p>
<p style="text-align: justify;">-          Οι νέοι επηρεάζονται από το φιλικό τους περίγυρο – συχνά ξεκινούν να καπνίζουν γιατί και φίλοι τους καπνίζουν ή επιλέγουν παρέες καπνιστών και επίσης καπνίζουν πιο εύκολα όταν πιστεύουν ότι οι γονείς τους, τους το επιτρέπουν</p>
<p style="text-align: justify;">-          Δε μειώθηκε τα τελευταία χρόνια  ιδιαίτερα – όμως σημαντικά λιγότερο έφηβοι πιστεύουν ότι είναι ακίνδυνο το κάπνισμα.</p>
<p style="text-align: justify;"><span style="text-decoration: underline;">Αλκοόλ:</span></p>
<p style="text-align: justify;">Η χρήση οινοπνευματωδών είναι στη χώρα μας παραδοσιακά συνυφασμένη με διάφορες εκδηλώσεις της κοινωνικής μας ζωής όπως είναι οι γιορτές ή τα γεύματα.</p>
<p style="text-align: justify;">Άλλωστε η Ελλάδα είναι οινοπαραγωγός χώρα και επομένως οι τιμές των οινοπνευματωδών είναι προσιτές και η απόκτησή τους εύκολη, ανεξαρτήτως ηλικία.</p>
<p style="text-align: justify;">Όπως και στον κάπνισμα έτσι και στο αλκοόλ οι σοβαρές βλάβες που η κατάχρησή του προκαλεί στην υγεία είναι μακροπρόθεσμες (κίρρωση του ήπατος, εκφυλιστικό ψυχοσύνδρομο)</p>
<p style="text-align: justify;">Επιπροσθέτως, η κατάχρηση του αλκοόλ μπορεί να έχει και άμεσες συνέπειες στην υγεία, αφού υπό την επίδρασή του αυξάνονται οι συμπεριφορές κινδύνου, όπως για παράδειγμα τα σοβαρά ατυχήματα στην οδήγηση, που προκαλούν σωματικές αναπηρίες μέχρι και θάνατο, η ανεξέλεγκτη επιθετική συμπεριφορά,  η οποία συνεπάγεται διάφορους τραυματισμούς, οι σεξουαλικές σχέσεις χωρίς προφύλαξη, οι οποίες αυξάνουν τον κίνδυνο ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης και σεξουαλικά μεταδιδόμενες ασθένειες.</p>
<p style="text-align: justify;"> </p>
<p style="text-align: justify;">-          Το αλκοόλ είναι ευρύτατα διαδομένο στους έφηβους: 95,8% έχει πιει τουλ. μια φορά στη ζωή του αλκοόλ</p>
<p style="text-align: justify;">-          3 στους 10 μαθητές (28,2%) καταναλώνει συχνά αλκοόλ (τουλάχιστον μια – δύο φορές την εβδομάδα) και αρκετά συστηματικά (τουλ. 6 φορές τον τελευταίο μήνα)</p>
<p style="text-align: justify;">-          Στις προτιμήσεις των εφήβων πρώτα έρχονται τα «βαριά» ποτά, μετά η μπύρα και το κρασί</p>
<p style="text-align: justify;">-          Με την κατανάλωση αλκοόλ οι νέοι επιδιώκουν να γίνουν πιο κοινωνικοί και να χαλαρώσουν</p>
<p style="text-align: justify;">-          Παρόλο που η χώρα μας έχει χαμηλά ποσοστά κατάχρησης αλκοόλ σε σύγκριση με άλλες χώρες, χρειάζεται να μας θορυβήσει ότι η συστηματική χρήση αλκοόλ καθώς και η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ (πάνω από 5 ποτά στην καθισιά) έχει αυξητική τάση στη χώρα μας.</p>
<p style="text-align: justify;"> </p>
<p style="text-align: justify;">Συμπέρασμα:</p>
<p style="text-align: justify;">Η χρήση ναρκωτικών (νόμιμων και παράνομων ουσιών) στους νέους είναι ένα θέμα το οποίο χρειάζεται να απασχολήσει όχι όμως να μας τρομοκρατήσει.</p>
<p style="text-align: justify;">Είναι σημαντικό να έχουμε μια ρεαλιστική άποψη για το μέγεθος του προβλήματος. Οι υπερβολές του τύπου ότι οι περισσότεροι νέοι παίρνουν ναρκωτικά, δε βοηθούν ούτε στην επικοινωνία μας με τα παιδιά, και επιπλέον δημιουργούν την εντύπωση ότι πρόκειται για μια κοινωνικά αποδεκτή συμπεριφορά.</p>
<p style="text-align: justify;">Είναι εξαιρετικά επικίνδυνο για τους νέους να πιστεύουν ότι η πλειοψηφία των συνομηλίκων τους κάνει χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών. Εύλογα θα πουν: Αφού οι περισσότεροι νέοι παίρνουν ναρκωτικά, γιατί να μην πάρω και εγώ;</p>
<p style="text-align: justify;"> </p>
<p style="text-align: justify;">Το γεγονός ότι τα ποσοστά είναι σχετικά χαμηλά στη χώρα μας, μας δίνει τη δυνατότητα να στραφούμε στην πρόληψη της χρήσης ναρκωτικών και να μας απασχολήσει ως γονείς λιγότερο η αντιμετώπιση του προβλήματος.</p>
<p style="text-align: justify;"> </p>
<p style="text-align: justify;">Επίσης, το γεγονός ότι από το 1998 μέχρι σήμερα υπάρχει μια σαφή συγκράτηση του φαινόμενου στους μαθητές – όπου τα χρόνια αυτά αναπτύσσουν δράση και τα Κέντρα Πρόληψης – επιβεβαιώνει ότι η πρόληψη όχι μόνο είναι ουσιαστική, αλλά έχει και αποτελέσματα.</p>
<p style="text-align: justify;"> </p>
<p style="text-align: justify;">Επίσης, σημαντικό είναι να αναγνωρίσουμε ότι τα παιδιά μας δεν κινδυνεύουν σήμερα τόσο από τις παράνομες ουσίες, αλλά από την κατάχρηση των νόμιμων ουσιών.</p>
<p style="text-align: justify;"><span style="text-decoration: underline;"> </span></p>
<p style="text-align: justify;"><strong>Πως γίνεται κανείς εξαρτημένος; Μπορεί το παιδί μου να εξαναγκαστεί στη χρήση χωρίς να το θέλει;</strong></p>
<p style="text-align: justify;"><strong> </strong></p>
<p style="text-align: justify;">Πολλοί γονείς ανησυχούν ότι το παιδί τους μπορεί κατά λάθος, χωρίς να το θέλει να εθιστεί σε μια ουσία, αν του δοθεί εν αγνοία του.</p>
<p style="text-align: justify;">Προφανώς το γεγονός ότι το εμπόριο των ναρκωτικών επιφέρει μεγάλα κέρδη αυξάνει τη διακίνηση των ναρκωτικών και ταυτόχρονα τις πιθανότητες να συναντούν τα παιδιά μας στο περιβάλλον τους ακόμα και παράνομες ουσίες.</p>
<p style="text-align: justify;">Όμως το να νοθεύσουν τα ποτά ή τσιγάρα των παιδιών μας είναι εξαιρετικό σπάνιο. Ακόμα και οι έμποροι ξέρουν ότι τα ναρκωτικά δεν προκαλούν εξάρτηση σε όποιον δεν το θέλει και δεν το επιδιώκει.</p>
<p style="text-align: justify;"> </p>
<p style="text-align: justify;">Επίσης, η δοκιμή μιας ουσίας δεν είναι αρκετή για εξαρτηθεί κανείς από αυτήν.</p>
<p style="text-align: justify;">Το πώς επιδρά μια ουσία δεν εξαρτάται μονάχα από τη χημική της σύσταση, αλλά σε μεγάλο βαθμό και από τις προσδοκίες που έχει το άτομο που τη λαμβάνει.</p>
<p style="text-align: justify;">Έτσι για παράδειγμα: αν κάποιος ρίξει ένα ναρκωτικό στο ποτό μας χωρίς να το ξέρουμε, τότε το πιθανότερο είναι να αισθανθούμε μόνο αδιαθεσία. Αν, όμως, περιμένουμε ότι η συγκεκριμένη ουσία θα μας κάνει να αισθανθούμε θαυμάσια η θα αυξήσει τις ικανότητές μας, τότε προφανώς θα επικεντρωθούμε  μόνο σε αυτά που περιμένουμε και θα αγνοήσουμε  την αδιαθεσία ή τα άσχημα συναισθήματα.</p>
<p style="text-align: justify;"> </p>
<p style="text-align: justify;">Η σχέση με μια ουσία ακολουθεί συνήθως μια εξελικτική πορεία:</p>
<p style="text-align: justify;">1 Δοκιμή από περιέργεια – επειδή προσφέρεται στο περιβάλλον του – ευχάριστο συναίσθημα που ίσως προκαλεί</p>
<p style="text-align: justify;">2. Δραστήρια αναζήτηση: άτομο σχετίζεται με χρήστες – φροντίζει δική του προμήθεια – δεν έχει σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία του ή στην εργασία του – (όμως έχει επιπτώσεις στις οποίες μπορούμε να δώσουμε έμφαση π.χ. μυρίζει αναπνοή – πολύ αλκοόλ φέρνει δυσκολίες στη μνήμη)</p>
<p style="text-align: justify;">3. Έντονη ενασχόληση: η χρήση αυξάνεται – το άτομο προμηθεύεται συστηματικά ουσίες- αρχίζει να έχει επιπτώσεις στην υγεία και στην εργασία του – ίσως προσπαθήσει να περιορίσει τη χρήση ή να την ελέγξει αλλά δεν τα καταφέρνει.</p>
<p style="text-align: justify;">4. Εξάρτηση:</p>
<p style="text-align: justify;">Η σχέση με την ουσία παρά τις επιπτώσεις που έχει στη ζωή του ατόμου γίνεται κεντρική και επισκιάζει όλα τα άλλα.</p>
<p style="text-align: justify;">Δεν πρόκειται για μια καταναγκαστική, μονόδρομη πορεία  και η δοκιμή δεν οδηγεί απαραίτητα στην εξάρτηση.</p>
<p style="text-align: justify;">Σε κάθε στάδιο ο άνθρωπος έχει ευθύνη των πράξεών του και επιλέγει τη θα κάνει – αυτό σημαίνει ότι μπορεί να επηρεαστεί από πολλούς παράγοντες.</p>
<p style="text-align: justify;"> </p>
<p style="text-align: justify;"><strong>Γιατί οι έφηβοι είναι πιο ευάλωτοι στη δοκιμή ψυχοδραστικών ουσιών:</strong></p>
<p style="text-align: justify;"> </p>
<p style="text-align: justify;">«Οι έφηβοι είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι στις ανεπιθύμητες επιδράσεις της χρήσης ουσιών, λόγω του μεταβατικού χαρακτήρα και της ρευστότητας των συναισθημάτων τους, του αμυντικού μηχανισμού τους, αλλά και της προσωπικότητάς τους στο σύνολό της στη συγκεκριμένη φάση της ζωής τους»</p>
<p style="text-align: justify;"><strong>Επίσης:</strong></p>
<ul style="text-align: justify;">
<li>Η θετική επίδραση πολλών ουσιών (που μετριάζουν το άγχος και προκαλούν ένα αίσθημα ευφορίας) ενδέχεται να ανακουφίζει προσωρινά τους εφήβους από το άγχος που συχνά βιώνουν</li>
<li>Οι έφηβοι αγωνίζονται να αποκτήσουν την ανεξαρτησία τους και συνήθως αγνοούν τις συμβουλές που τους δίνουν οι μεγαλύτεροι</li>
<li>Η επιδοκιμασία των συνομηλίκων γίνεται εξίσου σημαντική με την επιδοκιμασία των γονιών</li>
<li>Ο πειραματισμός και η περιέργεια είναι αναπόσπαστο τμήμα της ανάπτυξης του παιδιού<em></em></li>
<li>Οι έφηβοι δεν έχουν εμπειρία ζωής και δεν έχει ωριμάσει ακόμη η κρίση τους.</li>
<li>Οι έφηβοι είναι η πιο αγαπημένη ομάδα στόχος των διαφημιστών και το βασικότερο μήνυμα που τους περνάνε είναι «νιώσε έντονα συναισθήματα γρήγορα», «κατανάλωσε…και θα γίνεις μέλος της ομάδας/ θα αποκτήσεις ταυτότητα»<em>   </em></li>
</ul>
<p style="text-align: justify;"><strong> </strong></p>
<p style="text-align: justify;"><strong>Ποιοι είναι οι λόγοι που κάποιος θα εξαρτηθεί από τα ναρκωτικά</strong></p>
<p style="text-align: justify;">Οι λόγοι είναι σύνθετοι και μοναδικοί για την κάθε περίπτωση.</p>
<p style="text-align: justify;">Θα μπορούσαμε γενικά να πούμε ότι η εξάρτηση έρχεται ως αποτέλεσμα όταν ένας νέος άνθρωπος σε κρίση, σε ένα περιβάλλον σε ένα περιβάλλον που νοσεί συναντάται με την ουσία.</p>
<p style="text-align: justify;">Ο Κύκλος παραγόντων έχει ως σκοπό να παρουσιάσει πόσοι πολλοί παράγοντες συμμετέχουν στο φαινόμενο της τοξικοεξάρτησης.</p>
<p style="text-align: justify;">Γνωρίζουμε ότι υπάρχουν παράγοντες που θέτουν τους νέους σε κίνδυνο και αντίστοιχα παράγοντες που τους προστατεύουν.</p>
<p style="text-align: justify;">Έτσι για παράδειγμα γνωρίζουμε ότι αν τα παιδιά έχουν κοινωνικές και προσωπικές δεξιότητες, δηλαδή κριτική σκέψη, ξέρουν να επιλύνουν τα προβλήματα που συναντούν και να κάνουν τις κατάλληλες επιλογές, επικοινωνούν αποτελεσματικά και αναλαμβάνουν ευθύνη για τις πράξεις τους, οι πιθανότητες να καταφύγουν στις ουσίες και να εξαρτηθούν από αυτές, είναι σημαντικά μικρότερες.</p>
<p style="text-align: justify;">Γι’ αυτό και η πρόληψη προσπαθεί να ενισχύσει τους παράγοντες εκείνους που ευνοούν συνολικότερα την ψυχοκοινωνική υγεία των παιδιών.</p>
<p style="text-align: justify;">Και αυτό είναι έργο και των ειδικών, αλλά και του σχολείου και της οικογένειας, και της κοινωνίας στην οποία μεγαλώνουν τα παιδιά.</p>
<p style="text-align: justify;"><strong> </strong></p>
<p style="text-align: justify;"><strong>Πιστεύω ότι θα έπρεπε να συζητήσω με τα παιδιά μου για τα ναρκωτικά, αλλά δεν ξέρω τον τρόπο, φοβάμαι ότι δεν ξέρω τι να πω.</strong></p>
<p style="text-align: justify;">Φαίνεται ότι είναι καλό να μιλάμε με τα παιδιά ελεύθερα για τα ναρκωτικά, όπως μιλάμε και άλλα ζητήματα, χωρίς να υπερβάλλουμε.</p>
<p style="text-align: justify;">Όπως ήδη είπαμε, δεν είναι βοηθητικό όταν απευθυνόμαστε στα παιδιά με γενικότητες – τα ναρκωτικά σκοτώνουν- και υπερβολές – πρόσεχε μη σου ρίξουν τίποτε στο ποτό.</p>
<p style="text-align: justify;">Προφανώς δε χρειάζεται να γνωρίζουμε πάρα πολλές λεπτομέρειες για τις εξαρτησιογόνες ουσίες για να  μπορέσουμε να συζητήσουμε με τα παιδιά.</p>
<p style="text-align: justify;">Ούτε χρειάζεται να αναφερθούμε σε πρότυπα και εικόνες που είναι ξένες για τα παιδιά (π.χ. χρήστης ηρωίνης). Άλλωστε έχουμε αρκετές αφορμές στην καθημερινότητά μας, για να μιλήσουμε για την εξάρτηση και τα προβλήματα που αυτή δημιουργεί καθώς το τσιγάρο και το αλκοόλ είναι μέρος της ζωής μας.</p>
<p style="text-align: justify;">Ας προσπαθήσουμε να αποφύγουμε το κήρυγμα – συνήθως δε φέρνει αποτελέσματα.</p>
<p style="text-align: justify;">Τα ότι τα ναρκωτικά είναι κακό πράγμα και δεν πρέπει να τα χρησιμοποιούμε το ακούμε όλοι μικροί και μεγάλοι.</p>
<p style="text-align: justify;">Θα γίνουμε πιο αποτελεσματικοί στις συζητήσεις μας με τα παιδιά, αν έχουμε ξεκάθαρες απόψεις για τη χρήση ουσιών, βασισμένες σε αξιόπιστες πηγές και αν είμαστε πρόθυμοι να ακούσουμε τις αγωνίες και επιθυμίες των παιδιών μας.</p>
<p style="text-align: justify;">Επίσης, ας έχουμε υπόψη ότι από αντίστοιχες μελέτες προκύπτει ότι οι έφηβοι νιώθουν πιο άνετα να συζητήσουν με τους γονείς τους για θέματα σχετικά με τη χρήση ουσιών, όταν οι γονείς τους έχουν λάβει μέρος σε αντίστοιχα προγράμματα.</p>
<p style="text-align: justify;"><strong> </strong></p>
<p style="text-align: justify;"><strong>Με ποιους άλλους τρόπους προστατεύει η οικογένεια τα παιδιά;</strong></p>
<p style="text-align: justify;">Ήδη αναφερθήκαμε στη σχέση γονέων και παιδιών και στο πως η οικογένεια ενισχύει τη ψυχική υγεία των παιδιών της.</p>
<p style="text-align: justify;">Όσον αφορά το ρόλο της οικογένειας γνωρίζουμε ότι τα παιδιά κινδυνεύουν περισσότερο να εξαρτηθούν από τα ναρκωτικά όταν:</p>
<p style="text-align: justify;">Δεν υπάρχει αμοιβαίος συναισθηματικός δεσμός μεταξύ γονέων και παιδιών</p>
<p style="text-align: justify;">Όταν δεν υπάρχει φροντίδα προς τα παιδιά</p>
<p style="text-align: justify;">Όταν οι γονείς ευνοούν με τη στάση τους τη χρήση ουσιών και την αντικοινωνική συμπεριφορά (π.χ. ανέχεται την αρνητική συμπεριφορά στο σχολείο, επιτρέπει το ξενύχτι κλπ.)</p>
<p style="text-align: justify;">Αν μεγαλώνουν σε ένα χαοτικό οικογενειακό περιβάλλον</p>
<p style="text-align: justify;">Αν δεν υπάρχει σημαντική σχέση με ενήλικα που να τους φροντίζει</p>
<p style="text-align: justify;">Όταν ο ενήλικας που τους φροντίζει (γονιός) είναι τοξικοεξαρτημένος ή έχει εγκληματική συμπεριφορά</p>
<p style="text-align: justify;">Από την άλλη η οικογένεια μπορεί να μειώσει τις πιθανότητες εμπλοκής των παιδιών με τις ουσίες, όταν:</p>
<p style="text-align: justify;">Υπάρχει στενός συναισθηματικός δεσμός μεταξύ των παιδιών και των οικογενειών τους</p>
<p style="text-align: justify;">Οι γονείς συμμετέχουν στη ζωή των παιδιών τους</p>
<p style="text-align: justify;">Οι γονείς είναι υποστηρικτικοί ως προς τις συναισθηματικές, γνωστικές και κοινωνικές ανάγκες των παιδιών</p>
<p style="text-align: justify;">Όταν υπάρχουν σαφείς κανόνες και όρια στην οικογένεια.</p>
<p style="text-align: justify;">Και επειδή αυτά ακούγονται πιο εύκολα στη θεωρία και είναι πιο δύσκολα στην πράξη – εμείς έχουμε δει και επιβεβαιώσει και μέσα από έρευνες ότι οι γονείς που συμμετέχουν στις ομάδες γονέων που διοργανώνουμε αποκτούν μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση και σιγουριά στο πώς να διαπαιδαγωγήσουν τα παιδιά τους και να βάζουν όρια. Επίσης, οι γονείς δηλώνουν ότι η συμμετοχή τους στις ομάδες τους βοηθά ώστε να είναι πιο κοντά στα παιδιά τους.</p>
<p style="text-align: justify;"><strong>Πολλές φορές οι γονείς με παιδιά στην εφηβεία υποτιμούν την επιρροή που συνεχίζουν να έχουν στα παιδιά τους πιστεύοντας ότι η επιρροή της παρέας των παιδιών γίνεται καθοριστική στη συμπεριφορά του παιδιού τους.</strong></p>
<p style="text-align: justify;">Είναι αλήθεια ότι οι συνομίληκοι είναι ιδιαίτερα σημαντικοί για τους έφηβους, αλλά αυτό σε καμία περίπτωση δε σημαίνει ότι οι γονείς δεν είναι εξίσου σημαντικοί για τα παιδιά όταν αυτά μπαίνουν στην εφηβεία.</p>
<p style="text-align: justify;">Ας μη ξεχνάμε άλλωστε ότι οι φιλίες με τους συνομίληκους αλλάζουν πολύ συχνά σε αντίθεση με τις γονεϊκές φιγούρες που σαφώς είναι σταθερές παρουσίες στη ζωή ενός παιδιού.</p>
<p style="text-align: justify;">Εμπειρικές μελέτες εξάλλου έδειξαν ότι όταν σε μια οικογένεια υπάρχει στενή συναισθηματική σχέση μεταξύ γονέων και παιδιών, τότε το πιο πιθανό είναι τα παιδιά να επιλέξουν παρέες, που οι αξίες τους δε διαφοροποιούνται σημαντικά από τις αξίες της οικογένειάς τους.</p>