Παθήσεις Παγκρέατος: Τι τις προκαλεί και πώς θεραπεύονται

<div> </div>
<div>
<div>
<div>
<p><strong>Ανατομία</strong></p>
</div>
<p>Το πάγκρεας είναι ενδοκρινής αδένας, με κωνικό σχήμα μήκους 12-15εκ. και βάρους 85-100 γραμμαρίων. Ανατομικά βρίσκεται βαθιά στην άνω κοιλία μπροστά από την σπονδυλική στήλη, στον ονομαζόμενο οπισθοπεριτοναϊκό χώρο. Το πάγκρεας διακρίνεται ανατομικά σε κεφαλή, σώμα και ουρά. Η κεφαλή του παγκρέατος βρίσκεται μέσα στην αγκύλη του δωδεκαδακτύλου ενώ το σώμα και η ουρά περνούν μπροστά από την σπονδυλική στήλη και φτάνουν μέχρι την πύλη του σπλήνα. Κατά μήκος του παγκρέατος υπάρχει ένας σωλήνας που ξεκινάει από την ουρά και φτάνει μέχρι την κεφαλή του οργάνου και ονομάζεται κύριος παγκρεατικός πόρος ή πόρος του Wirsung. Ο κύριος παγκρεατικός πόρος εκβάλει στο δωδεκαδάκτυλο.</p>
<p><strong>Οξεία Παγκρεατίτιδα</strong></p>
<p>Είναι μια συνήθης μη βακτηριακή (άσηπτη) φλεγμονώδης πάθηση του παγκρέατος, που οφείλεται στη μαζική απελευθέρωση και ενεργοποίηση των παγκρεατικών ενζύμων, που έχουν σαν αποτέλεσμα την καταστροφή του παγκρέατος, από τα ίδια του τα ένζυμα. Η εξέλιξη της πάθησης δυνατό να συνοδεύεται από μόνιμες μορφολογικές ή λειτουργικές διαταραχές του αδένα.</p>
<p>Η κλινική διαίρεση της παγκρεατίτιδας χωρίζεται με βάση τον βαθμό λειτουργίας της εξωκρινούς μοίρας του παγκρέατος σε: οξεία, οξεία υποτροπιάζουσα και χρόνια.</p>
<p>Η οξεία παγκρεατίτιδα χαρακτηρίζεται από ξαφνικό έντονο πόνο στην άνω κοιλία, εμετούς και αύξηση των παγκρεατικών ενζύμων και ιδιαίτερα της αμυλάσης του ορού, ενώ κατά την κρίση και μετά από αυτή η εξωκρινής λειτουργία του παγκρέατος είναι φυσιολογική.</p>
<p>Η χρόνια παγκρεατίτιδα εμφανίζεται με χρόνιο πόνο, από αποτιτανώσεις του παγκρέατος στην ακτινογραφία κοιλίας και έκπτωση της εξωκρινούς μοίρας του παγκρέατος (στεατόρροια) ή σπανιότερα και της ενδοκρινούς (διαβήτης). Χαρακτηρίζεται από επεισόδια οξείας παγκρεατίτιδας που συμβαίνουν σε αρρώστους με πολύ χαμηλή εξωκρινή έκκριση του παγκρέατος.</p>
<p>Η οξεία υποτροπιάζουσα παγκρεατίτιδα χαρακτηρίζεται από πολλαπλά επεισόδια παγκρεατίτιδας χωρίς μόνιμες παγκρεατικές βλάβες και παρουσιάζεται συχνά στην χολολιθιασική παγκρεατίτιδα. Η εξωκρινής μοίρα του παγκρέατος από παροξυσμό σε παροξυσμό μειώνεται και στο τέλος καταλήγει στα επίπεδα της χρόνιας παγκρεατίτιδας.</p>
<p>Οι αιτιολογικοί παράγοντες της οξείας παγκρεατίτιδας φαίνονται είναι οι ακόλουθοι:</p>
<ol>
<li>Λιθίαση χοληφόρων (συμπεριλαμβανομένης της χολικής λάσπης και της μικρολιθίασης)</li>
<li>Αλκοόλ</li>
<li>Φάρμακα</li>
<li>Υπερασβεστιαιμία</li>
<li>Οικογενής Υπερλιπιδαιμία (Ι, IV, V)</li>
<li>Απόφραξη του παγκρεατικού πόρου (νεοπλάσματα, pancreas divisum, ασκαρίδες)</li>
<li>Απόφραξη του δωδεκαδακτύλου</li>
<li>Τραύμα (εξωτερικός τραυματισμός, διεγχειρητικός τραυματισμός)</li>
<li>Ισχαιμία (υπόταση, καρδιοαναπνευστική παράκαμψη, αγγειίτιδα, εμβολή)</li>
<li>Λοιμώξεις (εντεροϊοί, ιός παρωτίτιδας κ.ά.*)</li>
<li>Δήγμα σκορπιού</li>
<li>Ιδιοπαθής</li>
<li>Κληρονομική</li>
<li>Αυτοάνοση</li>
<li>Υποθρεψία</li>
<li>Εγκυμοσύνη</li>
</ol>
<p><strong>Κλινικές εκδηλώσεις και συμπτώματα οξείας παγκρεατίτιδας</strong></p>
<p>Συνήθως μετά από ένα πλούσιο γεύμα αρχίζει η δραματική συμπτωματολογία της οξείας παγκρεατίτιδας.</p>
<ol>
<li>Πόνος: οξύτατος στο επιγάστριο και στο αριστερό υποχόνδριο με αντανάκλαση στον αριστερό ώμο. Στη συνέχεια εντοπίζεται και στην περιοχή της οσφύος (μέσης).</li>
<li>Εμετοί: τροφώδεις και στη συνέχεια χολώδεις.</li>
<li>Μετεωρισμός</li>
<li>Ειλεός παραλυτικός</li>
<li>Καταπληξία</li>
<li>Βαρύτατη γενική κατάσταση</li>
<li>Δύσπνοια</li>
<li>Μικρός και ταχύς σφυγμός</li>
</ol>
<p><strong>Επιπλοκές της οξείας παγκρεατίτιδας</strong></p>
<ul>
<li>Αιμορραγική νέκρωση</li>
<li>Δημιουργία ψευδοκύστεων του παγκρέατος</li>
<li>Δημιουργία αποστήματος στο πάγκρεας ή στα γύρω όργανα.</li>
</ul>
<p>Αρχικά η θεραπεία είναι συντηρητική, με ενυδάτωση του αρρώστου, ρύθμιση του ισοζυγίου νερού και των ηλεκτρολυτών και του επιπέδου του σακχάρου και ινσουλίνης σε συνδυασμό με φαρμακευτική αγωγή, υπεθερμιδική σίτιση και αν χρειαστεί εντατική υποστήριξη του αρρώστου σε Μονάδα Εντατικής Θεραπείας.</p>
<p><strong>Χρόνια Παγκρεατίτιδα</strong></p>
<p>Είναι η χρόνια φλεγμονή του παγκρέατος, που συχνά υποτροπιάζει και εμφανίζεται συνήθως με ανθεκτικό στα απλά παυσίπονα πόνο στο επιγάστριο και καταλήγει σε ίνωση του παγκρέατος και σε ελάττωση κατ΄ αρχήν της εξωκρινούς έκκρισης του και στη συνέχεια και της ενδοκρινούς, με συνέπεια τις διαταραχές της απορρόφησης, την στεατόρροια και τον διαβήτη.</p>
<p>Χρόνια παγκρεατίτιδα παρουσιάζουν το 10% των αλκοολικών. Επίσης το 5-10% των ασθενών με υπερασβεστιαιμία χωρίς θεραπεία, ενώ μετά από έγκαιρη θεραπεία της υπερασβεστιαιμίας το ποσοστό κατέρχεται στο 1-2%.</p>
<p>Διακρίνεται στην:</p>
<p>α) Λιθιασική (αποτελεί το 70%)</p>
<p>β) Αποφρακτική (30%)</p>
<p>Η χρόνια παγκρεατίτιδα προκύπτει είτε από απόφραξη του παγκρεατικού πόρου από παγκρεατικούς λίθους με αποτέλεσμα την δημιουργία φλεγμονών και στενώσεων και διευρύνσεων του παγκρεατικού πόρου κατά διαστήματα, είτε από φλεγμονές του πόρου χωρίς λιθίαση που προκαλούν ίνωση και στην συνέχεια στενώσεις αυτού. Η ίνωση προκαλεί κατ΄ αρχή καταστροφή της εξωκρινούς και στη συνέχεια και της ενδοκρινούς μοίρας του παγκρέατος.</p>
<p>Κλινικά εκδηλώνεται με πόνο στο επιγάστριο που επεκτείνεται στην αριστερή οσφυϊκή χώρα (95%) και είναι ανθεκτικός στα απλά παυσίπονα. Επίσης παρουσιάζεται διάρροια, διαταραχές της θρέψης, απώλεια βάρους, ναυτία, εμετοί. Ο ασθενής βρίσκεται συνήθως καθιστός κατά τον παροξυσμό με κάμψη του σώματος προς τα εμπρός. Στους ασθενείς με χρόνια παγκρεατίτιδα εμφανίζονται επεισόδια οξείας παγκρεατίτιδας, στεατόρροια, παγκρεατικός ασκίτης, διαβήτης, αιμορραγίες, θρομβώσεις σπληνικής ή πυλαίας φλέβας.</p>
<p>Η διάγνωση τίθεται από:</p>
<ul>
<li>το ιστορικό και την κλινική εικόνα του αρρώστου</li>
<li>το test σεκρετίνης – χολοκυστοκινίνης</li>
<li>τη χορήγηση προκαθορισμένου γεύματος και μέτρηση άπεπτων υπολειμμάτων στα κόπρανα</li>
<li>τον έλεγχο του παγκρέατος με υπέρηχο, CT scan, MRI, ενδοσκοπικό υπέρηχο και α/α κοιλίας όπου μπορεί να φανούν λίθοι κατά μήκος του παγκρέατος</li>
<li>την ERCP</li>
</ul>
<p>Οι επιπλοκές της χρόνιας παγκρεατίτιδας είναι: οι ψευδοκύστεις και τα αποστήματα του παγκρέατος, η θρόμβωση της σπληνικής, ή της πυλαίας φλέβας, πλευριτική συλλογή, ασκίτης, απόφραξη του 12/δακτύλου (1-2%).</p>
<p>Η θεραπεία είναι συντηρητική και αποσκοπεί κύρια στην αντιμετώπιση του πόνου και της δυσλειτουργίας του της εξωκρινούς μοίρας του παγκρέατος. Σε περίπτωση αποτυχίας προχωρούμε σε χειρουργική θεραπεία που σκοπό έχει την αντιμετώπιση του πόνου και όχι την θεραπεία της πάθησης.</p>
<p>Η συντηρητική θεραπεία αποτελείται:</p>
<ol>
<li>αντιμετώπιση του πόνου Χορηγούμε ισχυρά παυσίπονα όπως στην οξεία παγκρεατίτιδα. Συνιστούμε στον άρρωστο να τρώει πολλά και μικρά γεύματα χωρίς πολλά λίπη. Διακοπή του αλκοόλ</li>
<li>αντιμετώπιση της δυσλειτουργίας της εξωκρινούς μοίρας του παγκρέατος Δίαιτα με πολλά μικρά και συχνά γεύματα, χωρίς λίπος. Χορηγούμε σε κάθε γεύμα το Creon (περιέχει 8000 UI λιπάσης, 9000 UI αμυλάσης και 2100 UI πρωτεολυτικών ενζύμων) που βοηθά στην υποκατάσταση των ελλειπόντων παγκρεατικών ενζύμων.</li>
<li>αντιμετώπιση επιπλοκών Η χειρουργική θεραπεία γίνεται σε αποτυχία της συντηρητικής και σκοπό έχει την ανακούφιση του ασθενούς από τον πόνο.</li>
</ol>
<p><strong>Κακοήθεις παθήσεις παγκρέατος</strong></p>
<p><em>Αδενοκαρκίνωμα του παγκρέατος</em></p>
<p>Το πιο συχνό είδος καρκίνου του παγκρέατος είναι το αδενοκαρκίνωμα του παγκρέατος. Το 85% όλων των καρκινικών όγκων του παγκρέατος είναι αδενοκαρκινώματα. Το παγκρεατικό αδενοκαρκίνωμα είναι η 4η κύρια αιτία των θανάτων από καρκίνο στους άνδρες και γυναίκες στις ΗΠΑ.</p>
<p>Ένα ποσοστό που αντιστοιχεί στο 20-40% των ασθενών με καρκίνο στο πάγκρεας, έχουν καρκίνο μόνο μέσα στο πάγκρεας κατά την στιγμή της διάγνωσης, με τα διαγνωστικά μέσα που έχουμε σήμερα στην διάθεσή μας. Η χειρουργική αφαίρεση του όγκου συστήνεται σε αυτήν την ομάδα ασθενών μια και είναι η καλύτερη επιλογή για καλή απώτερη επιβίωση. Η χειρουργική επέμβαση για παγκρεατικό καρκίνωμα είναι μια ιδιαίτερα εξειδικευμένη επέμβαση.</p>
<p>Περίπου 60-80% των ασθενών έχουν την στιγμή της διάγνωσης προχωρημένο καρκίνο επειδή εισβάλλει στους περιβάλλοντες ιστούς έξω από το πάγκρεας (τοπικά προχωρημένος), ή έχει δώσει μεταστάσεις έξω από το πάγκρεας (μεταστατικός).</p>
<p>Η 5-ετής επιβίωση για τους ασθενείς που υποβάλλονται στη χειρουργική εξαίρεση του αδενοκαρκινώματος του παγκρέατος είναι περίπου 20%, ενώ μπορεί να φθάσει μέχρι και το 40% για τα περιληκυθικά νεοπλάσματα. Τα αποτελέσματα της χειρουργικής επέμβασης έχουν βελτιωθεί εντυπωσιακά στις τελευταίες δύο δεκαετίες έτσι ώστε σήμερα το ποσοστό θνησιμότητας από τη χειρουργική επέμβαση είναι λιγότερο από 3-4% στα τριτοβάθμια κέντρα χειρουργικής.</p>
<p><em>Παράγοντες κινδύνου για τον καρκίνο του παγκρέατος</em></p>
<p>Μερικοί από τους παράγοντες κινδύνου για τον παγκρεατικό καρκίνο είναι το κάπνισμα, η δίαιτα πλούσια σε κόκκινο κρέας και λιπαρά, ο σακχαρώδης διαβήτης, η χρονία παγκρεατίτιδα και το οικογενειακό ιστορικό. Το κάπνισμα είναι ο πιο σπουδαίος παράγων κινδύνου και η δίαιτα πλούσια σε κρέας και λιπαρά είναι ο δεύτερος σε σπουδαιότητα παράγων κινδύνου. Φαίνεται ότι η μεσογειακή δίαιτα (πλούσια σε φρούτα και λαχανικά) έχει προστατευτικό ρόλο. Ενώ δεν έχει αποσαφηνιστεί εάν αποτελεί παράγοντα κινδύνου,συχνά οι ασθενείς αναπτύσσουν διαβήτη λίγους μήνες έως 2-3 έτη πριν από την εκδήλωση του καρκίνου τους. Η εκδήλωση διαβήτη σε έναν ηλικιωμένο ασθενή πρέπει να προκαλεί ανησυχία για το τι συμβαίνει στο πάγκρεας, και να οδηγεί σε απεικονιστικές εξετάσεις του παγκρέατος. Είναι επίσης γνωστό ότι η χρονία παγκρεατίτιδα συνυπάρχει ή προδιαθέτει για καρκίνο του παγκρέατος. Το οικογενειακό ιστορικό είναι ισχυρός παράγων κινδύνου μια και 5-10% όλων των περιπτώσεων παγκρεατικού καρκίνου έχουν οικογενειακό ιστορικό. Μερικές γενετικές εξετάσεις μπορεί να το αναδείξουν όπως πχ. σε ασθενείς με BRCA θετικό.</p>
<p><em>Σταδιοποίηση και θεραπεία του παγκρεατικού καρκίνου</em></p>
<p>Χειρουργικά εξαιρέσιμος καρκίνος του παγκρέατος σύμφωνα με τις προεγχειρητικές εξετάσεις.</p>
<ol>
<li>Ο τύπος της χειρουργικής επέμβασης εξαρτάται από τη θέση του όγκου. Για τους όγκους που βρίσκονται στην κεφαλή η επέμβαση Whipple είναι απαραίτητη.</li>
<li>Για τους ασθενείς των οποίων όγκοι βρίσκονται στο σώμα και την ουρά του παγκρέατος, η περιφερική παγκρεατεκτομή μαζί με την αφαίρεση του σπληνός είναι η είναι η προτιμημένη μορφή χειρουργικής θεραπείας.</li>
<li>Όλοι οι ασθενείς που υποβάλλονται σε αυτές τις μορφές χειρουργικής θεραπείας, θα απαιτηθεί να υποβληθούν σε χημειοθεραπεία ή/και ακτινοβολία μετά από τη χειρουργική επέμβαση.</li>
</ol>
<p>•Τοπικά προχωρημένος καρκίνος του παγκρέατος (που πιθανόν να είναι χειρουργικά εξαιρέσιμος) αλλά δεν έχει εμφανή επέκταση σε άλλα όργανα.</p>
<ol>
<li>Σε αυτή την περίπτωση, ο καρκίνος έχει επεκταθεί έξω από το πάγκρεας και μπορεί να περιβάλλει τα αιμοφόρα αγγεία που γειτνιάζουν με το πάγκρεας όπως η άνω μεσεντέριος φλέβα και η άνω μεσεντέριος αρτηρία. Η εισβολή του καρκίνου σε αυτά τα αιμοφόρα αγγεία καθιστά τον όγκο μη εγχειρήσιμο.</li>
<li>Στους ασθενείς που αποφασίζεται ότι έχουν μη εξαιρέσιμο καρκίνο του παγκρέατος , μπορεί να συστηθεί αγωγή με χημειοθεραπεία ή/και ακτινοβολία δεδομένου ότι αυτή η θεραπευτική διαδικασία έχει αποδειχθεί σε κλινικές μελέτες να παρέχει βελτιωμένη επιβίωση.</li>
<li>Μερικοί ασθενείς με τοπικά προχωρημένο καρκίνο του παγκρέατος μπορεί να έχουν καλή απάντηση στη χημειοθεραπεία ή/και την ακτινοβολία και ο όγκος να συρρικνωθεί και έτσι να επιτραπεί σε έναν πεπειραμένο παγκρεατικό χειρουργό να αφαιρέσει τον όγκο μετά το πέρας της χημειοακτινοθεραπείας.</li>
</ol>
<p>•Μεταστατικός καρκίνος του παγκρέατος (μη χειρουργικά εξαιρέσιμος καρκίνος του παγκρέατος.</p>
<ol>
<li>Σε ασθενείς με μεταστατικό καρκίνο παγκρέατος, ο όγκος έχει επεκταθεί έξω από το πάγκρεας, σε άλλα όργανα. Οι πιο συχνές περιοχές για τη επέκταση του όγκου είναι το ήπαρ και το περιτόναιο. Γενικά η πρόγνωση είναι πτωχή όταν ο παγκρεατικός καρκίνος έχει τέτοιες μεταστάσεις και η θεραπεία κατευθύνεται προς την ανακούφιση των συμπτωμάτων για να παρέχει μια καλή ποιότητα ζωής. Σε μερικούς ασθενείς η χημειοθεραπεία μπορεί να παρέχει κάποια βελτίωση στα συμπτώματά τους.</li>
</ol>
<p><em>Άλλοι όγκοι του παγκρέατος</em></p>
<p>Το 15% των όγκων που αναπτύσσονται στο πάγκρεας δεν είναι αδενοκαρκινώματα και έχουν συχνά πολύ καλύτερη πρόγνωση. Δεδομένου ότι πολλοί ασθενείς με αυτούς τους όγκους θεραπεύονται συχνά μετά από τη χειρουργική επέμβαση, ο προσδιορισμός και η επιθετική θεραπεία αυτών των όγκων είναι σημαντικοί. Οι τύποι όγκων που βρίσκονται σε αυτήν την ομάδα είναι:</p>
<ul>
<li>Οι κυστικοί όγκοι ή νεοπλάσματα όπως το βλεννώδες κυσταδένωμα και το ορώδες κυσταδένωμα</li>
<li>οι νευροενδοκρινικοί όγκοι του παγκρέατος (pNETs)</li>
<li>τα θηλώδη κυστικά νεοπλάσματα (IPMNs)</li>
<li>το λέμφωμα του παγκρέατος</li>
<li>οι κυψελιδικοί όγκοι του παγκρέατος (acinar cell tumors)</li>
<li>οι μεταστατικοί όγκοι στο πάγκρεας κ.ά.</li>
</ul>
<p>Η πλειοψηφία αυτών των όγκων είναι καλοήθεις, εντούτοις ακόμη και οι κακοήθεις όγκοι έχουν 5ετή ποσοστά επιβίωσης της τάξεως του 40-80% ανάλογα με τον τύπο του όγκου. Λαμβάνοντας υπόψη την άριστη έκβαση, η επιθετική χειρουργική θεραπεία είναι η υποδεδειγμένη για αυτούς τους όγκους.</p>
<p><em>Συνήθεις χειρουργικές επεμβάσεις</em></p>
<div>Η έγκαιρη διάγνωση του παγκρεατικού καρκίνου είναι σημαντική, επειδή τα ποσοστά επιβίωσης είναι υψηλότερα για τους ασθενείς των οποίων οι όγκοι είναι πολύ μικροί (λιγότερο από 3 cm). Η επέμβαση Whipple, προσφέρει μια από τις αποτελεσματικότερες θεραπείες για τον χειρουργήσιμο καρκίνο του παγκρέατος. Μελέτες έδειξαν ότι η θνητότητα της επέμβασης είναι μικρότερη από 4% και σε κέντρα μεγάλου όγκου και αυξημένης εμπειρίας είναι λιγότερο από 1% (0,7%). Η προβλεπόμενη επιβίωση στο 1-έτος, στα 3- και 3-έτη είναι 57%, 26% και 21% αντίστοιχα, με ένα διάμεσο διάστημα επιβίωσης 15,5 μηνών, δυστυχώς όμως η πραγματική 5-ετής επιβίωση είναι περίπου 10%. </div>
<div> </div>
<div>Πηγή: <span>Ελληνικό Ίδρυμα Γαστρεντερολογίας &amp; Διατροφής</span></div>
<div><span><br /></span></div>
</div>
</div>

Σχετικά άρθρα