<p style="text-align: justify;"><em>Κείμενο της ψυχοθεραπεύτριας και συγγραφέως ειδικής σε θέματα Παίδων, Ντέμπορα Στάιλερ </em></p>
<p style="text-align: justify;"><em>Απογαλακτισμός</em></p>
<p style="text-align: justify;"> Όλα τα προηγούμενα κενά διαστήματα χωρίς φαγητό, οι διακοπές και οι απουσίες γευμάτων είναι συμβάντα που οδηγούν στον απογαλακτισμό. Φυσικά, τα βρέφη αποκόβονται από το θηλασμό και αρχίζουν να παίρνουν το γάλα από το μπιμπερό ή, εγκαταλείποντας το μπιμπερό, μαθαίνουν να πίνουν από το φλιτζάνι, σε διαφορετικές χρονικές στιγμές. Συνήθως τα νήπια σέρνουν μαζί τους το μπιμπερό για αρκετό διάστημα. Στην ουσία, όλες αυτές οι διαφορετικές συμπεριφορές είναι μια συγκάλυψη του γεγονότος ότι γύρω στον όγδοο, ένατο ή δέκατο μήνα της ζωής του το βρέφος αποχαιρετά την εποχή του πιπιλίσματος και της αγκαλίτσας. Δε θα ξαναγίνει ποτέ πια ένα μωρουδάκι.</p>
<p style="text-align: justify;">Όταν, γύρω σ’ αυτή την ηλικία, το βρέφος σταματά να θη­λάζει από το στήθος της μητέρας, βλέπουμε συχνά ότι νιώθει διάφορα συναισθήματα γι’ αυτή την απώλεια. Μερικά βρέφη απογαλακτίζονται μόνα τους πολύ γρήγορα, διότι δεν μπο­ρούν να αντέξουν ένα μακρόσυρτο αποχαιρετισμό. Άλλα βρέ­φη απογαλακτίζονται δύσκολα (θα επανέλθουμε σ’ αυτό το θέμα). Ορισμένα βρέφη δαγκώνουν θυμωμένα το στήθος, άλ­λα είναι εμφανώς λυπημένα και στενοχωρημένα, ενώ άλλα υποφέρουν από πόνους στην κοιλιά ή από κρυολογήματα.</p>
<p style="text-align: justify;">Ο Τόμας ήταν ένα ομαλά αναπτυσσόμενο, χαρούμενο βρέ­φος, για το οποίο ο θηλασμός ήταν μια πολύ θετική εμπειρία. Όταν ήταν έξι μηνών, η μητέρα του άρχισε να εργάζεται με μειωμένο ωράριο. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό και με άλλα δεδομένα, τα οποία αποτελούσαν ένδειξη ότι ο Τόμας μεγά­λωνε φυσιολογικά (για παράδειγμα, απολάμβανε τα γεύματα στερεής τροφής), οδήγησαν στον απογαλακτισμό του όταν ήταν δέκα περίπου μηνών. Για μερικές εβδομάδες προτού απογαλακτιστεί τελείως, ο Τόμας ήταν μάλλον πολύ ήσυχος. Υπέφερε όμως από κρυολογήματα και μερικές φορές ήταν δύστροπος. Κάποιες φορές, επίσης, δεχόταν να πάρει το τε­λευταίο γεύμα της μέρας, άλλες το αρνιόταν.</p>
<p style="text-align: justify;">Μια οικογενειακή φίλη τον είδε μια μέρα να κάθεται στο πάτωμα, δίπλα στο πλυντήριο πιάτων, ενώ η μύτη του έτρεχε. Με ένα μελαγχολικό ύφος, έβγαζε από το πλυντήριο κουτάλια και πιρούνια και τα έβαζε στο στόμα του με νωθρό τρόπο. Φαινόταν σαν να έπαιζε ένα μικρό θεατρικό ρόλο, που σχετι­ζόταν με τα κρύα άδεια και δυσάρεστα πράγματα που έβαζε στο στόμα του. Σαν καλωσόρισμα, ο Τόμας της έδωσε ένα βρώμικο, βρεγμένο σφουγγαρόπανο, κοιτάζοντάς την. Η οικο­γενειακή φίλη διερωτήθηκε αν ο Τόμας ήθελε να επικοινωνή­σει μαζί της κάνοντάς την να καταλάβει το πώς ο ίδιος αισθα­νόταν — λες κι ένα βρεγμένο πέπλο γεμάτο μελαγχολία συν­νέφιαζε τη διάθεσή του. Μερικές εβδομάδες αργότερα, όταν η ίδια οικογενειακή φίλη ήρθε στο σπίτι, βρήκε και πάλι τον Τόμας να κάθεται στο πάτωμα της κουζίνας. Με χαρούμενες φωνούλες τής έδειξε ότι έπαιζε με ένα γυαλισμένο κατσαρόλι, το οποίο είχε μέσα λίγο νερό.</p>
<p style="text-align: justify;"> </p>
<p style="text-align: justify;">Πιτσίλισε λίγο το νερό γελώντας. Ο Τόμας είχε ξαναβρεί την καλή του διάθεση.</p>
<p style="text-align: justify;">Η φίλη, παρατηρώντας τον, αισθάνθηκε ότι ο Τόμας είχε ξανανακαλύψει μέσα του μερικά από τα θετικά συναισθήμα­τα τα οποία είχε βιώσει όταν θήλαζε. Τα εχθρικά κουτάλια και το βρεγμένο σφουγγαρόπανο είχαν αντικατασταθεί από το καλογυαλισμένο κατσαρόλι και τη χαρά του παιχνιδιού με το νερό. Αντί να αισθάνεται στενοχωρημένο μωρό με κρύα συ­ναισθήματα μέσα του, ο Τόμας μπόρεσε ξανά να βρει ενδια­φέρον για το τι συνέβαινε γύρω του, να έχει στόχους και να νιώθει ολοκληρωμένος. Ανακάλυψε ότι μπορούσε να αισθά­</p>
<p style="text-align: justify;">νεται έτσι χωρίς τη βοήθεια της σχέσης που εξασφαλίζει ο θηλασμός. Οι καλές βρεφικές εμπειρίες ανήκαν πια γι’ αυτόν (ττο παρελθόν, αλλά νέες, ανάλογες εμπειρίες απλώνονταν μπροστά του.</p>
<p style="text-align: justify;"> </p>
<p style="text-align: justify;">Ο Τόμας έδειχνε μεγαλύτερος. Ο τρόπος που επικοινωνούσε δεν ήταν μόνο πιο ενεργητικός αλλά και περισσότερο ώριμος. Φαινόταν ότι θα μιλούσε πολύ σύντομα. Η ολοκλήρωση του απογαλακτισμού αποτελεί κίνητρο για εξέλιξη. Με αυτό εννοώ ότι κερδίζει κανείς πολλά όταν αποχαιρετήσει τα στά­δια της εξέλιξης που έχουν πλέον αντικειμενικά ξεπεραστεί</p>
<p style="text-align: justify;">.</p>
<p style="text-align: justify;"><em>Ο αγώνας για μεγάλωμα: η επιϋνμία για ό,τι δεν μπορείς να έχεις</em></p>
<p style="text-align: justify;">Όπως έχουμε ήδη πει, σε όλη μας τη ζωή συνεχώς αποχαιρε­τούμε τα στάδια της ανάπτυξης που εγκαταλείπουμε. Ο αποχαιρετισμός της βρεφικής ηλικίας είναι βέβαια ο πρώτος στη σειρά. Υπάρχουν πάντοτε μέσα μας αντικρουόμενα συναισθή­ματα σε σχέση με τις αλλαγές που μας συμβαίνουν, με την εξέλιξη και το προχώρημά μας. Τα βρέφη δεν αποτελούν εξαίρεση. Πιο απλά, αυτό που συμβαίνει είναι ότι μια πλευρά του χαρακτήρα του βρέφους επιθυμεί διακαώς να προχωρήσει προς νέες εμπειρίες. Ταυτόχρονα, μια αντίθετη παρόρμηση το ωθεί προς τα πίσω, δημιουργώντας του αγωνία για κάθε αλλαγή, φόβο ότι θα χάσει όσα αγάπησε τόσο πολύ και τα οποία του είναι πολύ γνώριμα, αποφεύγοντας έτσι να βιώσει τον πόνο που του δημιουργεί η απώλεια.</p>
<p style="text-align: justify;"> </p>
<p style="text-align: justify;">Το πιο σημαντικό είναι να υπάρχει ισορροπία. Αντίθετα με ό,τι ανέφερα πιο πάνω, υπάρχει και η περίπτωση του βρέφους το οποίο είναι έτοιμο να συμπεριφερθεί σαν να είναι τελείως ανεξάρτητο. Η Έλεν μπουσούλησε και περπάτησε πολύ νωρίς και μιμούνταν τη μεγαλύτερη αδερφή της σε όλα. Σκαρφάλω­νε παντού, πολλές φορές με επικίνδυνο τρόπο. Προσπαθού­σε να φάει μόνη της, κάτι που το κατόρθωσε από πολύ νωρίς, έμαθε να κρατά μόνη της το μπιμπερό και να πίνει το γάλα της. Οι γονείς της έδειχναν περήφανοι για τα κατορθώματά της. Φαίνεται, όμως, ότι η Έλεν το είχε παρακάνει με το να αισθάνεται παντοδύναμη, σαν να μπορούσε να κάνει σχεδόν τα πάντα. Έτσι, άρχισε κυριολεκτικά να σπάει τα μούτρα της. Άρχισε να πέφτει κάτω. Για ένα διάστημα περνούσε ταραγμένες νύχτες, οπότε ξυπνούσε και ήθελε να την παίρνουν οι γο­νείς της αγκαλιά, να τη χαϊδεύουν και να τη φροντίζουν. Εκείνοι, από ένστικτο, αντιλήφθηκαν ότι η Έλεν είχε ανάγκη να σταματήσει να συμπεριφέρεται σαν να ήταν δύο ή τριών χρόνων και ότι της ήταν απαραίτητο να αφήσει το πιο ευάλωτο κομμάτι του εαυτού της να δεχτεί τη φροντίδα τους.</p>
<p style="text-align: justify;"> </p>
<p style="text-align: justify;">Υπάρχουν άλλα βρέφη που χρειάζονται περισσότερη σκέ­ψη και βοήθεια για να απαγκιστρωθούν από τους γνώριμους τρόπους συμπεριφοράς. Αυτό το βλέπουμε συχνά κατά τη διάρκεια του απογαλακτισμού. Φυσιολογικά, οι περισσότερες μητέρες αναλαμβάνουν οι ίδιες την ευθύνη για τη διαδικασία του απογαλακτισμού. Αποφασίζουν να κόψουν το τελευταίο γεύμα του βρέφους τους ή να εισάγουν σταδιακά στερεά τρο­φή στα γεύματα. Τα βρέφη ανταποκρίνονται σ’ αυτή την πρω­τοβουλία της μητέρας και συμβάλλουν στην πραγμάτωσή της με το να συνεργάζονται ή να της δίνουν —με το δικό τους τρόπο— να καταλάβει αν χρειάζονται περισσότερο ή λιγότε­ρο φαγητό. Στις περισσότερες περιπτώσεις αυτή η διαδικασία εξελίσσεται ομαλά και φτάνει στην ολοκλήρωσή της με ένα είδος συμφωνίας ανάμεσα στη δυάδα μητέρα-βρέφος. Ωστόσο, η μητέρα είναι εκείνη που παραμένει υπεύθυνη. Ορισμένα όμως βρέφη έχουν πολύ περισσότερες δυσκολίες στον απογαλακτισμό απ’ ό,τι άλλα.</p>
<p style="text-align: justify;"> </p>
<p style="text-align: justify;">Αν έχετε ένα βρέφος που παρουσιάζει δυσκολίες, τότε είναι απαραίτητο να του αφιερώσετε αρκετό χρόνο και σκέψη. Η ιδέα τού να θέλει κάποιος κάτι το οποίο δεν μπορεί να έχει ή να επιθυμεί να συμβεί κάτι το οποίο δεν είναι δυνατόν να συμβεί, είναι κάτι με το οποίο όλα τα βρέφη πρέπει να έρθουν αντιμέτωπα. Ουσιαστικά, στη ζωή μας ποτέ δεν παύουμε να παλεύουμε με αυτές τις ιδέες. Άπειρα μικρά γεγονότα δίνουν στο βρέφος τη δυνατότητα να εξασκηθεί στην τέχνη τού να λέει όχι στον εαυτό του. Κι αυτό δεν είναι και τόσο δύσκολο εγχείρημα. Είναι επίσης πολύ σημαντικό, διότι το βρέφος έχει την τάση να αισθάνεται ότι οι ελπίδες και οι επιθυμίες του κρύβουν μέσα τους μεγάλη δύναμη. Αισθάνεται, για παράδειγμα, ότι η επιθυμία του για φαγητό φέρνει το φαγητό με μαγικό τρόπο. Μέσα από τις δυσκολίες μαθαίνει ότι η ζωή είναι πιο περίπλοκη, ότι οι άλλοι άνθρωποι έχουν τη δική τους ζωή και σκέψη και ότι πολλές φορές η ζωή από μόνη της λέει όχι.</p>
<p style="text-align: justify;"> </p>
<p style="text-align: justify;">Η εποχή του απογαλακτισμού είναι σαν να διαμηνύει στο βρέφος, στη μητέρα και σε όλη την οικογένεια τα εξής: «Όχι, δεν μπορείς να συνεχίσεις να είσαι βρέφος για πάντα. Ακόμη κι αν συνεχίσεις να βυζαίνεις το στήθος ή να πίνεις το γάλα με το μπιμπερό, δε θα συνεχίσεις να είσαι βρέφος. Τίποτα δεν μπορεί να σταματήσει το πέρασμα του χρόνου και την πορεία προς την ανάπτυξη». Το βρέφος το οποίο δεν μπορεί να στα­ματήσει το θηλασμό έχει την ίδια αμφιθυμία γι’ αυτό που κά­νει με το βρέφος που απομακρύνεται από το στήθος μέσα από μια λογική διαδικασία. Απλώς, η πλευρά του χαρακτήρα του που αποζητά την προσκόλληση στο θηλασμό υπερισχύει προσωρινά. Συγχρόνως, υπάρχει και η άλλη πλευρά του χα­ρακτήρα του, η οποία επιθυμεί να μεγαλώσει, να αποκτήσει ανεξαρτησία, να αφήσει τη μητέρα να απομακρυνθεί, με ένα αίσθημα εμπιστοσύνης και γενναιοδωρίας. Αυτή η πλευρά του χαρακτήρα του βρέφους χρειάζεται υποστήριξη. Συχνά, σε περιπτώσεις όπου υπήρξαν παρατεταμένες διαπραγματεύ­σεις μεταξύ μητέρας-βρέφους για τον απογαλακτισμό, υπήρξε μια μεγάλη ανακούφιση από όλους στην οικογένεια όταν η διαδικασία ολοκληρώθηκε.</p>