<div class="Section1">
<p style="text-align: justify;"><strong>Ο Αντί-Ναρκισσιστής</strong></p>
<div style="text-align: justify;"><strong>Ο εγωκεντρισμός στους άνδρες είναι αυτό που φαινομενικά δείχνει (μόνο που στον εσωτε­ρικό κόσμο του άνδρα είναι το αντίθετο απ' αυτό που θα ήθελε να πι­στεύετε εσείς). Όμως αυτό το στερεότυπο δεν ισχύει για όλους τους άν­δρες – ο ναρκισσισμός κάποιων είναι πιο υποχθόνιος, και κάποιοι άλλοι τον καμουφλάρουν ολοκληρωτικά. Το τελευταίο βέβαια, είναι το πιο επι­κίνδυνο, επειδή η αντί-ναρκισσιστική παρουσίαση σάς κατευνάζει -και εκείνους- και νιώθετε ικανοποίηση. Αφήστε με να σας εξηγήσω.</strong></div>
<div style="text-align: justify;"> </div>
<div style="text-align: justify;"><strong>Από τον θεραπευτή και συγγραφέα Alon Gratch </strong></div>
<p style="text-align: justify;">Κάποια φορά είχα πέσει σε μια φοβερή κίνηση στο δρόμο καθώς πήγαινα στη δουλειά μου. Είχα μεγάλη αγωνία, αλλά δεν κατάφερα να προφτάσω τον πρώτο μου πελάτη που κατέληξε να χάσει τελείως τη συ­νεδρία του. Αυτό δεν είχε ξανασυμβεί, αλλά αυτό που το έκανε ιδιαίτερα αρνητικό ήταν ότι αυτό ήταν το δεύτερο ραντεβού μ’ έναν καινούργιο πε­λάτη. Έτσι, καθώς του τηλεφωνούσα αργότερα, εκείνη την ημέρα, πέρα­σαν απ' το μυαλό μου όλα τα πιθανά σενάρια. Περίμενε στην είσοδο της πολυκατοικίας επί σαράντα πέντε λεπτά; Τι έκανε όλη αυτή την ώρα; Τι σκεφτόταν; Είχε τσαντιστεί; Είχε αηδιάσει; Θα ξαναερχόταν; Τι άσχημος τρόπος για ν' αρχίσεις μια θεραπευτική σχέση (ή οποιαδήποτε σχέση)!</p>
<p style="text-align: justify;">Η φαντασία είναι θαυμάσια αλλά η πραγματικότητα μπορεί να είναι πιο απίθανη. Όταν απάντησε στο τηλέφωνο ο πελάτης μου ήταν απί­στευτα ευγενικός. «Ήμουν εντάξει», είπε, «Εκμεταλλεύτηκα το χρόνο για να κοιτάξω κάποιες σημειώσεις που χρειαζόμουν για τη δουλειά μου». Και σε απάντηση της απολογίας μου και των εξηγήσεων που του έδωσα, εκείνος πρόσθεσε, «Μου φαίνεται ότι ήταν πιο αγχωτικό για σένα παρά για μένα». «Έτσι μου φαίνεται κι εμένα», είπα. «Θα σε δω την επόμενη βδομάδα, την ίδια ώρα». Κλείσαμε το τηλέφωνο και εγώ ένιωθα χαρού­μενος, ανακουφισμένος και ευτυχισμένος. Μόνο μετά από μερικούς μή­νες, καθώς τον γνώρισα καλύτερα, συνειδητοποίησα ότι σ' αυτή τη σύ­ντομη τηλεφωνική συζήτηση προσπάθησε (και παρά τρίχα τα κατάφερε) να με καταστρέψει ως θεραπευτή του. Κοιτάξτε πώς έγινε.</p>
<p style="text-align: justify;">Πρώτον, η παντελής έλλειψη εκνευρισμού του που δεν εμφανίστη­κα στο ραντεβού μας, έδειξε ότι δεν προσδοκούσε συναισθηματικά τίπο­τα από μένα – δεν είχε ούτε καν προσδοκίες σχετικές με τη βασική υπευ­θυνότητα. (Μαντέψτε τι συνέβαινε – βγήκε στην επιφάνεια ότι οι γονείς του ήταν τελείως ανεύθυνοι όταν εκείνος ήταν παιδί). Έτσι, ενώ επιφα­νειακά "φρόντιζε" τις δικές μου ανάγκες καθησυχάζοντάς με, συγχρό­νως, με άλλον τρόπο, μου έλεγε ότι δεν μετράω καθόλου γι' αυτόν – ήταν, λοιπόν, καλό γι' αυτόν που δεν εμφανίστηκα σ' εκείνο το ραντε­βού. (Μαντέψτε πάλι τι έγινε – όταν ήταν έντεκα χρονών, και η μητέρα του "ξαφνικά" έστειλε αυτόν και τον αδελφό του να ζήσουν με τη μητέ­ρα της, αυτός ανακουφίστηκε).</p>
<p style="text-align: justify;">Δεύτερον, με το να είναι τόσο εναρμονισμένος με τη δική μου συναι­σθηματική κατάσταση, έβαλε τη δική μου ψυχολογία μπροστά, κι εκείνος αποσύρθηκε στα μετόπισθεν. Αυτή η τακτική πήρε διάφορες μορφές στην επαφή του μαζί μου: Έκανε σχόλια για τα έπιπλα και τους πίνακες στο γραφείο μου, πρότεινε να γυαλίζω τα παπούτσια μου πιο συχνά, ζητούσε να διαλέξω το θέμα της συζήτησης για την προκείμενη συνεδρία, και προ- σφερόταν από καθήκον να πληρώσει για τις ακυρωμένες συνεδρίες (έστω και αν του είχα πει απ' την αρχή ότι αυτός ήταν ο κανόνας μου για τις ακυ­ρώσεις). Αυτή η "μεταβίβαση" προς το θεραπευτή, όπως συνήθως συμ­βαίνει, ήταν σύμφωνη με τον τρόπο που ο πελάτης μου σχετιζόταν με άλ­λους ανθρώπους στη ζωή του. Σε οικονομικό επίπεδο φρόντιζε τη μητέρα του. Συναισθηματικά φρόντιζε τις φιλενάδες του. Και με τους δύο τρόπους φρόντιζε τους φίλους του, τους συνεργάτες, ακόμα και τους ξένους.</p>
<p style="text-align: justify;">Αυτή είναι η προσωπική ζωή ενός αντί-ναρκισσιστή, για να μην το μπερδέψουμε με τον όρο της γυναικείας "συν-εξάρτησης". Ενώ συμπί­πτουν εν μέρει αυτές οι δύο έννοιες, συγχρόνως διαφέρουν. Η κύρια ομοιότητα είναι ότι οι άνδρες και οι γυναίκες που παίρνουν μια θέση "ικανότητας", δίνοντας σ' όλους τους άλλους στη ζωή τους το ρόλο του σταρ πρωταγωνιστή, σε σφάζουν και οι δύο με το βαμβάκι. Δηλαδή, προσφέροντας τη ζωή τους στη φροντίδα των άλλων, αναπτύσσουν την "ηθική ανωτερότητα του μαζοχιστή", ή την ιδέα ότι όλοι οι άλλοι είναι απαίσιοι. Με λίγα λόγια, είναι επαγγελματίες μάρτυρες που η μυστική τους χαρά είναι να κάνουν τους άλλους να νιώθουν άσχημα, και γεμάτοι ενοχές και χρέος απέναντι τους. Έτσι, πίσω απ' αυτές τις απίστευτες πρά­ξεις ευγένειας βρίσκονται απίστευτα συναισθήματα οργής.</p>
<p style="text-align: justify;">Όμως η ανδρική εκδοχή γι' αυτό που αποκαλώ αντί-ναρκισσισμό, έχει τη δική της κρυφή, συχνά ασυνείδητη, και τελικά εγωκεντρική διά­ταξη. Στην περίπτωση πολλών ανδρών θεραπευόμενων, αυτή η διάταξη περιλαμβάνει μια μυστική σεξουαλική ζωή – κυριολεκτικά ή μεταφορικά. Αυτοί οι θεραπευόμενοι παραμένουν στο μυαλό μου για πολύ καιρό αφότου σταματάω να τους βλέπω: Είναι ασυνήθιστα ζεστοί, γοητευτικοί, δοτικοί και ταλαντούχοι. Είναι απίστευτα αφοσιωμένοι σ' ένα σύντροφο που με κάποιον τρόπο είναι γεμάτος αίγλη – σε εμφάνιση, σε επιτυχία, σε ικανότητα ή οτιδήποτε άλλο. Και η δυναμική της σχέσης τους είναι τέ­τοια που ο άνδρας νιώθει τελείως άνετα να παίζει τον υποστηρικτικό ρό­λο – μια επιτυχής μεταφορά, αν θα μπορούσα να το πω έτσι, επειδή -όπως οι ίδιοι το περιγράφουν στη θεραπεία- όταν εμφανίζονται στο κοι­νό υπάρχει πάντα η αίσθηση μιας καλά συντονισμένης παράστασης. Φαί­νονται ότι είναι καλά και ότι τα πάνε καλά μεταξύ τους – και σε κάποια σημεία αυτό είναι αλήθεια. Όμως όλα είναι ίσως πολύ τέλεια για να είναι αληθινά, ή τουλάχιστον τόσο αληθινά όσο φαίνονται.</p>
<p style="text-align: justify;">Σ' όλες αυτές τις περιπτώσεις, κάποια στιγμή κατά τη διάρκεια της σχέσης, κάτι θα πάει στραβά στη σύζυγο ή στη φίλη – μια άλλη σχέση, αλκοόλ, κατάθλιψη, μαριχουάνα, ή άλλες δυσκολίες που αναπόφευκτα διαλύουν τη σχέση και καταβάλλουν το θεραπευόμενο. Όμως ο θερα­πευόμενος θα παραμείνει πιστός, είτε με το ν' αρνείται συναισθηματικά το πρόβλημα, είτε με το να το αποδέχεται και ν' αναλαμβάνει τον υπο­στηρικτικό ρόλο. Και αυτή η κατάσταση πραγμάτων θα κρατήσει για χρό­νια, παρακινώντας πολλούς φίλους ν' αναρωτιούνται γιατί ή πώς ο άν­δρας «τα ανέχεται όλα αυτά».</p>
<p style="text-align: justify;">Για να γίνω μια φορά αντί-κυνικός, ο κύριος λόγος, σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, είναι η αγάπη και η αδιαπραγμάτευτη πίστη στην ιδέα της δέσμευσης. Όμως υπάρχει κι ένας πιο ασυνείδητος παράγοντας που δεν διατηρεί τη σχέση αλλά τη δυναμική που εμφανίζεται ως ανιδιοτελής ανδρική αφοσίωση. Σε μια τέτοια περίπτωση, ένας πελάτης ήρθε να με δει έχοντας βαθιά κατάθλιψη, αφού η γυναίκα του, που ήταν μαζί δεκαεννιά χρόνια, του αποκάλυψε ότι τα τελευταία πέντε χρόνια είχε σχέση μ' έναν άλλον άνδρα, και ότι πριν από αυτό εί­χε κι άλλη μια μακροχρόνια και σοβαρή σχέση. Συζητώντας το μαζί μου, ο πελάτης μου αναγνώρισε ότι στο πίσω μέρος του μυαλού του πάντα υποπτευόταν ότι "κάτι δεν πήγαινε καλά" – κάποια στιγμή ένας φίλος τού είχε πει ότι είδε τη γυναίκα του σε μια περίεργη περίπτυξη με το αφε­ντικό της. Αυτό που προβλημάτιζε τον πελάτη μου ήταν που δεν είχε αντιμετωπίσει τη γυναίκα του τόσα χρόνια πριν, ώστε, είτε να πάρουν κά­ποια βοήθεια, ή να τέλειωναν το γάμο τους τότε που «ήταν αρκετά νέος για να ξεκινήσει απ' την αρχή».</p>
<p style="text-align: justify;">Όπως είπα στον πελάτη μου, εν μέρει ήταν η κατάθλιψή του που μι­λούσε μ' αυτά τα λόγια. Στην πραγματικότητα δεν ήταν πολύ μεγάλος για να μην μπορεί να ξεκινήσει απ' την αρχή, όπως και τελικά έκανε μερικά χρόνια αργότερα. Όμως ήταν σημαντικό να εξερευνήσει για ποιό λόγο δεν είχε αντιμετωπίσει τη γυναίκα του όλα αυτά τα χρόνια. Όταν μπήκε σ' αυτή τη διαδικασία, αποκάλυψε ότι και ο ίδιος είχε κάποιες εφήμερες σχέσεις όλα αυτά τα χρόνια. Ενώ δήλωσε ξεκάθαρα ότι ήταν λάθος του, επέμεινε ότι αυτές οι σχέσεις ήταν διαφορετικές απ' αυτές της γυναίκας του – ήταν «καθαρά σεξουαλικές», «εφήμερες», και ποτέ δεν έβαλαν σε κίνδυνο τη δέσμευσή του στο γάμο τους. Καθώς τα συζητούσαμε αυτά όμως, έγινε εμφανής ο λόγος που δεν είχε αντιμετωπίσει τη γυναίκα του: Ένιωθε ότι δεν μπορούσε να το κάνει χωρίς να αποκαλύψει τις δικές του απιστίες, κάτι που δεν ήταν έτοιμος να ομολογήσει. Έτσι, λίγο πολύ σε συνειδητό επίπεδο, εκείνος επέλεξε να κλείσει τα μάτια του στο γεγονός ότι η γυναίκα του είχε στην ουσία μια διπλή ζωή.</p>
<p style="text-align: justify;">Σ' αυτή την περίπτωση, η ναρκισσιστική δυσκολία του πελάτη μου να συναισθανθεί τους άλλους ήταν φανερή στην ανικανότητά του να κα­τανοήσει την άποψη της γυναίκας του, μια και για εκείνη οι σχέσεις του μπορεί να θεωρούνταν τόσο καταστροφικές όσο και οι δικές της για εκεί­νον. Αλλά το λιγότερο εμφανές αντί-ναρκισσιστικό στοιχείο του εγωκε­ντρισμού του βρισκόταν στη δυναμική όπου τα «άνευ σημασίας» μυστι­κά του ενθάρρυναν ή συμπορεύονταν με τη συμπεριφορά της γυναίκας του. Μ' αυτόν τον τρόπο ο πελάτης μου ήταν ένας ενεργητικός παίκτης στη διαδικασία που κατέστρεφε το γάμο του και ίσως και τη ζωή του.</p>
<p style="text-align: justify;">Κάποιος άλλος άνδρας ήρθε να με συμβουλευτεί σχετικά με το πρό­βλημα που είχε η γυναίκα του με το ποτό. «Πιστεύω ότι έχει πρόβλημα», είπε. «Πίνει κάθε μέρα και αλλάζει η διάθεσή της. Δεν της λέω τίποτα, όμως ξέρω ότι από μόνη της δεν θα ζητήσει βοήθεια. Μην το πάρετε στραβά, γιατρέ μου, είναι υπέροχη γυναίκα και θα κάνω τα πάντα γι' αυ­τήν. Ίσως να μην έχει καν πρόβλημα. Ίσως να νιώθει πεσμένη και χρειά­ζεται τη στήριξη και την παρουσία μου».</p>
<p style="text-align: justify;">Σ' αυτή την περίπτωση, στο τέλος της πρώτης μας συνάντησης, υποπτεύθηκα ότι η γυναίκα του πελάτη μου υπέφερε για πολλά χρόνια από αλκοολισμό και κατάθλιψη.Ήταν ξεκάθαρο ότι ο πελάτης μου ήταν υπερ­βολικά αφοσιωμένος στην ιδέα ότι πρέπει να τη φροντίζει. Στο τέλος της δεύτερης συνεδρίας ήρθε στην επιφάνεια ότι 1) η φροντίδα του για την κατάθλιψη της γυναίκας του ανακούφιζε την ανησυχία του για τη σεξου- αλικότητά του – είχε περιστασιακά φαντασιώσεις για άλλους άνδρες, και 2) υπήρχε μια μη ρητή συμφωνία μεταξύ τους – αν δεν πεις τίποτα για τον αλκοολισμό μου, δεν θα χώσω τη μύτη μου στις σεξουαλικές σου φαντασιώσεις.</p>
<p style="text-align: justify;">Σε μια άλλη περίπτωση, ο άνδρας ήταν εντυπωσιακά υποστηρικτικός και αποδεχόταν τις σεξουαλικές δυσκολίες της γυναίκας του. Εκείνη, όταν ήταν παιδί είχε κακοποιηθεί σεξουαλικά απ' τον πατέρα της, και από τότε είχε φοβίες και συγκρούσεις σχετικές με τη διείσδυση. Ως αποτέλε­σμα, ο πελάτης μου και η γυναίκα του είχαν πολύ περιορισμένη σεξουα­λική ζωή – έκαναν έρωτα μια φορά το χρόνο. Και εδώ, η προθυμία του θεραπευόμενου ήταν εν μέρει ένας τρόπος για να κρύβει τα δικά του σε­ξουαλικά μυστικά, τα οποία δεν είχαν αναδυθεί ως τον τρίτο χρόνο της θεραπείας – ήταν ανίκανος να νιώσει διέγερση αν δεν φαντασιωνόταν ότι έδειχνε την κυριαρχία του σε πόρνες ή σε τέτοιου είδους "κοινές" γυ­ναίκες. Ο θεραπευόμενος ένιωθε αρκετά άσχημα που είχε τέτοιες φα­ντασιώσεις ενώ έκανε έρωτα στη γυναίκα του, και παρόλο που ήθελε να κάνει σεξ μαζί της, σ' ένα λιγότερο συνειδητό επίπεδο ένιωθε ανακούφι­ση που δεν χρειαζόταν να έρθει σ' επαφή με τις τύψεις που είχε γι' αυ­τές τις φαντασιώσεις.</p>
<p style="text-align: justify;">Ο κοινός παρονομαστής σ' αυτά τα σεξουαλικά μυστικά αυτών των τριών αντί-ναρκισσιστών ήταν ότι συναισθηματικά είχαν αποτραβήξει ή διαχωρίσει τον άνδρα απ' τη γυναίκα του. Τώρα, όπως θα δούμε στο τε­λευταίο κεφάλαιο, είναι συχνό για τους άνδρες να βιώνουν αυτά τα μη- σεξουαλικά συναισθήματα με σεξουαλικό τρόπο. Όμως, παρά τον τρόπο με τον οποίο εμφανίζεται (ή, στην πραγματικότητα, κρύβεται), ο εγωκε­ντρισμός του αντί-ναρκισσιστή είναι πάντα παρών, λειτουργώντας συγκα­λυμμένα για να εξουδετερώσει τη φαινομενική διάθεση του αντί-ναρκισ- σιστή για υπερβολική προθυμία και αβρότητα.</p>
<p style="text-align: justify;">Δεν είναι καθόλου σύμπτωση που σ' αυτό το κεφάλαιο έχω δανει­στεί πολλά απ' το χώρο του θεάτρου – ούτως ή άλλως ο ανδρικός εγω­κεντρισμός έχει να κάνει με την παράσταση. Συνεχίζοντας να χρησιμο­ποιώ αυτή τη μεταφορά, αν ο ναρκισσιστής είναι ένας ηθοποιός, ο αντί- ναρκισσιστής είναι το κοινό. Όμως, όπως το έθεσε πρώτος ο Αριστοτέ­λης, η απόλαυση του θεατή στο τραγικό δράμα, δηλαδή η κάθαρσή του, προέρχεται από την ταύτιση του με τα συναισθήματα που απεικονίζονται απ' τον ηθοποιό. Μ' άλλα λόγια, ο αντί-ναρκισσιστής είναι ένας κρυμμέ­νος ναρκισσιστής, ο οποίος κάτω απ' τις κατάλληλες συνθήκες, θα βγει απ' το κρησφύγετο και θα γίνει αυτός που θα ήθελε να είναι.</p>
<p style="text-align: justify;">Ποιες είναι όμως οι κατάλληλες συνθήκες; Συνήθως, όταν ένας με­γαλύτερος ή πιο ικανός αντί-ναρκισσιστής τον σπρώξει προς τα έξω. Είναι σίγουρο ότι ο θεραπευτής είναι ο αρχέτυπος αντί-ναρκισσιστής. Εγώ του­λάχιστον ταυτίζομαι με τους θεραπευόμενούς μου. Συγκινούμαι, εμπνέο- μαι, εκπλήσσομαι, λυπάμαι και τρομοκρατούμαι απ' τις εμπειρίες τους. Λό­γω της δουλειάς μου σίγουρα ζω μέσω των άλλων. Όπως το έθεσε κάπο­τε κάποιος απ' τους πελάτες μου, «Έχεις το καλύτερο επάγγελμα – είναι σαν να παρακολουθείς μια σαπουνόπερα και περιμένεις να δεις τι θα συμ­βεί την επόμενη εβδομάδα». Απ' αυτό το σχόλιο μπορείτε να καταλάβετε ότι ο εγωκεντρισμός αυτού του ανθρώπου δεν είναι καθόλου κρυμμένος – θα του άρεσε να νιώθει ότι είναι ο Τζώρτζ Κλούνεϊ ή κάποιος άλλος ηθο­ποιός. Παρόλα αυτά, είχε δίκιο, με την έννοια ότι το δράμα της δικής του ζωής, όπως και άλλων πολλών πελατών μου είναι ένα συναισθηματικό κα­θαρτικό για μένα. Όμως έκανε λάθος σε μια σημαντική πτυχή: Βλέποντας την "Εντατική"<a title="" href="file:///D:/tetartii.doc#_ftn1"><strong>[*]</strong></a> δεν μπορείς να εισβάλλεις στην οθόνη και να δράσεις, ενώ δουλεύοντας με πελάτες για κάποια πολύ προσωπικά και ευαίσθητα θέματα, δοκιμάζεις συνεχώς την ικανότητά σου για οριοθέτηση. Αυτός εί­ναι και ο λόγος που κάποιοι θεραπευτές δεν μιλούν για τα προσωπικά τους στους πελάτες τους. Είναι ο πιο εύκολος τρόπος -αν και όχι πάντα ο καλύτερος- για να αποφύγει κανείς τον πειρασμό παραβίασης των θερα­πευτικών ορίων. Αυτός ο πειρασμός θα ήταν σκληρός για τον καθένα. Αλ­λά αν είναι αλήθεια ότι οι περισσότεροι θεραπευτές είναι ουσιαστικά αντί- ναρκισσιστές, η βαθύτερη ασυνείδητη επιθυμία τους θα είναι ακριβώς να παραβιάσουν αυτά τα όρια, ώστε ν' αντιστρέφουν το ρόλο του θεραπευτή- θεραπευόμενου και να πάρουν εκείνοι φροντίδα απ' τον θεραπευόμενο.</p>
<p style="text-align: justify;">Δυστυχώς, όταν ο θεραπευτής .δεν έχει συνείδηση της επιθυμίας του, μπορεί να την εκδραματίσει<a title="" href="file:///D:/tetartii.doc#_ftn2">[†]</a> κάνοντας σημαντική ζημιά στους θε- ραπευόμενούς του. Οι θεραπευτές που είναι γκουρού του είδους τους, οι θεραπευτές που κάνουν σχέση με τους θεραπευόμενους εκτός γρα­φείου, οι θεραπευτές που προσφέρουν τη ζωή τους ως μοντέλο για τους θεραπευόμενους, οι θεραπευτές που συνεργάζονται επαγγελματικά με τους θεραπευόμενους είναι τέτοια παραδείγματα. Όμως, ουσιαστικά, κα­νένας θεραπευτής δεν εξαιρείται απ' τον κίνδυνο τουλάχιστον κάποιων παραβιάσεων, έστω και μη σημαντικών – εκτός αν δεν μιλάει καθόλου ή δεν έχει προσωπικότητα.</p>
<p style="text-align: justify;">Στην προσωπική μου δουλειά, τέτοιου είδους παραβιάσεις συμβαί­νουν με θεραπευόμενους που είναι χαρισματικοί αντί-ναρκισσιστές και με πιάνουν στον ύπνο. Ένας τέτοιος πελάτης μου ήταν ένας Ευρωπαίος διπλωμάτης που χάρη στην εκπαίδευσή του και στη γοητευτική του προ­σωπικότητα, ήταν ιδιαίτερα επιδέξιος στο να κάνει τους ανθρώπους να μι­λούν. Αρκετά νωρίς, κατάλαβε ότι έχω παιδιά και άρχισε να με ρωτάει πε- ριστασιακά τι κάνουν τα παιδιά μου, οπότε κι εγώ απαντούσα με χαρά και συνέχιζα. (Ως θεραπευτής δεν είμαι τόσο άκαμπτος με τα όριά μου ώστε να αποκρύψω κάποιες πληροφορίες που θα μου ζητηθούν. Όπως όμως λέω και στους πελάτες μου, συνήθως δεν απαντώ σε ερωτήσεις ώσπου να συζητήσουμε τι κρύβεται πίσω απ' αυτές – έτσι θα πρέπει να είναι αρ­κετά επίμονοι για να μάθουν κάποια πράγματα για μένα).</p>
<p style="text-align: justify;">Κάποια μέρα, όταν αυτός ο διπλωμάτης με ρώτησε για τα παιδιά μου, χαμογέλασα. Ήταν μια πρωινή συνεδρία, και πριν φύγω απ' το σπί­τι η κόρη μου είχε πει κάτι φοβερά αστείο – αυτά τα καταπληκτικά πράγ­ματα που όλα τα παιδιά λένε που και που, και τα οποία επιβεβαιώνουν την υποψία των γονιών τους (δηλαδή τις "ναρκισσιστικές τους προβο­λές") ότι τα παιδιά τους είναι ιδιοφυίες. Έτσι κι εγώ είπα στον πελάτη μου για την έξοχη φράση της κόρης μου, κι εκείνος φάνηκε να την απολαμ­βάνει με ειλικρίνεια. Όμως σύντομα μετά τη συναλλαγή μας, άρχισα να νιώθω προβληματισμένος. Εκτός του ότι ήταν, εν μέρει, μια ναρκισσιστι­κή καυχησιά, ξέχασα εκείνη τη στιγμή ότι βασικά εγώ ήμουν ο θεραπευ­τής. Αυτό ίσως να μην φαίνεται τόσο κακό – και από μια άποψη δεν ήταν, γιατί ποιός θέλει ένα θεραπευτή που είναι τόσο συνειδητός στο ρόλο του, σε σημείο που δεν είναι πλέον άνθρωπος, οπότε όχι και τόσο καλός θεραπευτής;</p>
</div>
<div class="Section2" style="text-align: justify;">
<p>Όμως ήταν κάτι κακό, κάτι ανάλογο με το γονιό που κάποιες στιγμές ξεχνά ότι έχει ένα παιδί. Όχι ότι βλέπω τους πελάτες μου σαν παιδιά, αλ­λά η αναλογία έγκειται στο ότι οι γονείς ποτέ δεν σταματούν να νιώθουν γονείς, εκτός κι αν έχουν σοβαρές ναρκισσιστικές δυσκολίες. Έτσι, σε σχέση μ' αυτόν τον πελάτη μου, αναρωτιόμουν μέσα μου αν στην επό­μενη συνεδρία θα άκουγα την ηχώ της παραβίασής μου.</p>
<p>Ήταν αναμενόμενο που στην επόμενη συνεδρία ο διπλωμάτης ανέ­φερε μια σύντομη φαντασίωση που είχε το Σαββατοκύριακο ενώ ήταν στην παιδική χαρά με το γιο του. Σ' αυτή τη φαντασίωση, συνάντησε εμέ­να και το γιο μου σε μια παιδική χαρά, και τα παιδιά μας απομακρύνθη­καν και άρχισαν να παίζουν μαζί. Μερικά λεπτά αργότερα ο γιος μου γύ­ρισε κλαίγοντας και λέγοντας ότι ο γιος του τον έριξε κάτω στα χαλίκια. Στη συνέχεια, αυτός μάλωσε το γιο του και του είπε να ζητήσει συγγνώ­μη, όμως ένιωσε και μια ικανοποίηση που ο γιος του ήταν πιο δυνατός και πιο επιβλητικός απ' τον δικό μου.</p>
<p>Όπως το έθεσε ο ίδιος, «Δεν χρειάζομαι ένα θεραπευτή για να μου πει ότι αυτή η φαντασίωση δείχνει ότι δεν νιώθω ισότιμα δυνατός με σέ­να, και σ' αυτή τη φαντασίωση δίνω περισσότερη δύναμη στον εαυτό μου μέσω του γιου μου». Όμως, παρά τη σημαντική λογική και συναι­σθηματική του αυτογνωσία σ' αυτό το θέμα, ο διπλωμάτης χρειαζόταν ένα θεραπευτή για να κάνει τη φανερή σύνδεση με την προηγούμενη συνεδρία. Ήταν ξεκάθαρα θυμωμένος με τον εγωκεντρισμό μου και ήθε­λε να με βάλει στη θέση μου.</p>
<p>Σ' αυτή την περίπτωση, το να έχω αναγνωρίσει τον εγωκεντρισμό μου, μου επέτρεψε όχι μόνο να κατανοήσω γιατί ο θεραπευόμενος ήταν θυμωμένος και έτσι να επικυρώσω το συναίσθημά του, αλλά και να με­λετήσω το μηχανισμό που χρησιμοποιεί για να βάλει τους ανθρώπους στο κέντρο της σκηνής. «Με έβαλες στη θέση της γυναίκας σου», του εί­πα – και αμέσως κατάλαβε. Η γυναίκα του ήταν διακοσμήτρια εσωτερι­κών χώρων και έγινε προσωπικότητα της τηλεόρασης. Αρχικά ο θερα­πευόμενος την ενθάρρυνε ν' ακολουθήσει τα γεμάτα αίγλη ενδιαφέρο- ντά της, αλλά αργότερα άρχισε να θυμώνει γιατί η δέσμευσή της προς το κοινό της τον είχε σπρώξει στο περιθώριο. Έτσι, σαν ειρωνεία της τύχης, ο εγωκεντρισμός μου (διαμορφωμένος και ρυθμισμένος) βοήθησε το θε­ραπευόμενο μου να δει πώς ο ίδιος παίζει ενεργό ρόλο στη δημιουργία της δυναμικής που ο ίδιος θέλει ν' αλλάξει.</p>
<p>Υπάρχει ένας άλλος πιο Φροϊδικός τρόπος για να κατανοήσουμε το ναρκισσιστικό εγωισμό. Στην παραπάνω περιγραφή, σχεδόν υπονοείται ότι ο αντί-ναρκισσιστής έχει θηλυκά στοιχεία με την έννοια ότι φροντίζει και διευκολύνει κάποιου άλλου την παράσταση, όπως η παραδοσιακή σύζυγος. Όμως οι καθαροί Φροϊδικοί αναλυτές θα πουν ότι μπερδεύω τη φροντίδα με την ηδονοβλεψία, και αυτή σχετίζεται με τον ανδρισμό, όπως η επιθετικότητα και ο σαδισμός. Και πραγματικά ο Φρόιντ μίλησε για το πώς τα ενεργά ή «αρσενικά» ένστικτα μπορούν ν' αντιστραφούν και να γίνουν παθητικά ή «θηλυκά» – έτσι και ο σαδισμός μπορεί να γί­νει μαζοχισμός, και πιο συγκεκριμένα, ο αντί-ναρκισσιστής είναι ένας ηδονοβλεψίας που μπορεί ξαφνικά να γίνει και επιδειξιομανής.</p>
<p>Έχοντας όλη αυτή την εμπειρία ως θεραπευτής, είναι δύσκολο να μην παραδεχθώ ότι υπάρχει μια τάση ηδονοβλεψίας στο ενδιαφέρον μου για το υλικό που μου φέρνουν οι θεραπευόμενοι μου.Έτσι μπορώ να κα­τανοήσω ότι το να συζητώ με τον πελάτη μου για την κόρη μου, είναι μια αντιστροφή προς την επιδειξιομανία. Βέβαια, όσο περισσότερο ηδονο­βλεψίας είναι κάποιος, τόσο περισσότερο νιώθει τελικά την ανάγκη να εκθέσει τον εαυτό του – για να επιβεβαιώσει στον εαυτό του ότι υπάρχει. Σε θεωρητική βάση όμως, η Φροϊδική διάκριση μεταξύ των ενεργών και των παθητικών ενστίκτων, και η συσχέτιση των πρώτων με τον ανδρισμό και των δεύτερων με τη θηλυκότητα είναι προβληματική. Είναι γεγονός ότι αυτή η θεωρία έχει επικριθεί ιδιαίτερα απ' τις γυναίκες αναλύτριες. Σχετικά με τη συζήτησή μας, για παράδειγμα, ενώ ο Φρόιντ θεωρούσε την επιδειξιομανία παθητική και θηλυκή, σε πρακτικό επίπεδο συνήθως οι άνδρες είναι σεξουαλικά επιδειξιομανείς. Ενώ αυτή τη στιγμή δεν θέ­λω αλλά ίσως και να μη μπορώ να επιλύσω αυτό το θέμα, το αναφέρω για να μας θυμίζει όχι δεν μπορούμε να υπεραπλουστεύουμε όταν εξερευ­νούμε τις διαφορές μεταξύ των δύο φύλων.</p>
<p>Υποθέτω ότι οι περισσότεροι θεραπευόμενοι θ' απέφευγαν έναν υπερβολικά εγωκεντρικό, χωρίς όρια και επιδειξιομανή θεραπευτή. Όμως, ξεκάθαρα, θα πρέπει να προσέχουν τον οριοθετημένο και ανιδιο­τελή παρατηρητή που μέσα στην εσωτερική του ματαίωση μπορεί να γί­νει ακριβώς το αντίθετο. Παρόμοια, οι θεραπευτές -οι περισσότεροι απ' αυτούς που πλανώνται στα όρια της αυτο-άρνησης- θα πρέπει να προ­σέχουν να μη γίνουν μια επίπεδη καρικατούρα ενός αντικειμενικού, απρόσωπου και χωρίς καμία επιθυμία αναλυτή. Ένας απ' τους πελάτες μου, που τότε έκανε το διδακτορικό του στην κλινική ψυχολογία, εξέ- φρασε αμφιβολίες για την ικανότητά του να γίνει ψυχολόγος. «Αντίθετα με σένα, δεν νομίζω ότι είμαι φτιαγμένος για κάτι τέτοιο», είπε. «Δεν νιώθω ότι νοιάζομαι πολύ για τους θεραπευόμενούς μου. Ίσως να είμαι πολύ εγωιστής για να κάθομαι ν' ακούω τους άλλους όλη μέρα». «Λοι­πόν», απάντησα, «ίσως θα πρέπει να προσπαθήσεις να είσαι ακόμα πιο εγωιστής με τους θεραπευόμενους – δεν μπορώ να φανταστώ κάποιον να κάνει αυτή τη δουλειά για το συμφέρον κάποιου άλλου».</p>
<p>Δουλεύοντας με αντί-ναρκισσιστές θεραπευόμενους είναι συχνά δύσκολο να τους δείξεις ότι στην πραγματικότητα είναι κρυφοί ναρκισσι- στές. Ο τρόπος που βιώνουν συνειδητά τον κόσμο γύρω τους, είναι ότι ελέγχονται απ' τις ιδιοτροπίες, τις ανάγκες και τα προγράμματα των άλ­λων. Εδώ έρχεται η ανάλυση των ονείρων. Γ ια παράδειγμα, ένας πελάτης μου, ο ανταποκριτής της εφημερίδας Γουέστ Κόστ στη Νέα Υόρκη, μίλη­σε για ένα όνειρό του, όπου του έκαναν πεντικιούρ και έπαθε ζημιά στο μεγάλο νύχι του ποδιού του. Ανάφερε αυτό το όνειρο στα γρήγορα, λέ­γοντας ότι ήταν ένα απ' τα συνηθισμένα, τα άνευ σημασίας. Όμως, όταν τον πίεσα να κάνει συσχετίσεις, κάτι παράξενο άρχισε να βγαίνει στην επιφάνεια. Μερικές μέρες πριν το όνειρο, είπε, ενώ δούλευε για μια ιστο­ρία της Νέας Υόρκης σχετική με τους Κορεάτες μετανάστες, έπαιρνε συ­νέντευξη σε μια μανικιουρίστα, η οποία προσφέρθηκε και του έκανε μα­νικιούρ, όπου και του τραυμάτισε το νύχι του χεριού του.</p>
<p>Ο πελάτης μου είπε ότι είχε ενοχληθεί απ' αυτό και επίσης είχε ενο­χληθεί απ' την ιεττορία που του ανέθεσε να γράψει ο εκδότης ίου. «Δεν ήταν και τόσο ενδιαφέρουσα η ιστορία αυτή», είπε. «Όσο για το νύχι του πο­διού», είπε συνεχίζοντας να ψάχνει για συσχετίσεις, «το μόνο που μου έρ­χεται στο μυαλό είναι ότι πριν μερικά χρόνια, η εφημερίδα με έστειλε να κα- λύψω ένα Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ στο Νταβός της Ελβετίας. Είχα ένα ελεύθερο πρωινό, πήγα για σκι και έπεσα και χτύπησα το δάχτυλο του ποδιού μου. Βέβαια υπήρχε ένα νοσοκομείο εκτάκτου ανάγκης, ειδικό για τους ηγέτες του κόσμου και οι γιατροί δεν είχαν πολύ δουλειά.Έτσι κατέλη­ξα να χειρουργηθώ απ' τον προεδρικό χειρούργο! Ήταν συναρπαστικό».</p>
<p>Λοιπόν το όνειρο έκανε το εξής: αντικαθιστώντας την ενόχληση για το δάχτυλο του χεριού -την ασημαντότητα ενός δημοσιογράφου που κα­ταγράφει την ζωή των άλλων ανθρώπων- με την ανάμνηση του δαχτύλου του ποδιού -όπου ο πελάτης μου το έπαιξε πρόεδρος- μας έδειξε ότι ο πελάτης μου ήθελε να βγει απ' την αντί-ναρκισσιστική του κρυψώνα. Ήθελε να γίνει μέρος της δράσης, κι όχι απλώς να την καλύψει. Γ ια να κατανοήσουμε σωστά αυτή την ερμηνεία, ο ασήμαντος δημοσιογράφος είχε κάποια άλλη σκέψη για το δάχτυλο του ποδιού του. «Είναι σίγουρα πιο φαλλικό απ' το δάχτυλο του χεριού». Και χαμογέλασε.</p>
<p>Όπως είναι ολοφάνερο σ' αυτή την περίπτωση, σχεδόν εξ' ορισμού, ο εγωκεντρισμός έχει μια σωματική διάσταση. Αφού η κοινωνία μας τον εγκρίνει και τον εκτιμά περισσότερο στις γυναίκες, γίνεται πιο φανερός στην ανησυχία τους και την απορρόφησή τους με την εμφάνιση. Όμως, αν και είναι περισσότερο υπόγειος στους άνδρες, ο εγωκεντρισμός τους δεν υφίσταται χωρίς αυτή τη διάσταση – συμβολικά, αν όχι κυριολεκτικά. Ο λόγος είναι απλός: Η αδυναμία ενσυναίσθησης που προωθεί τον εγω­κεντρισμό (και στα δύο φύλα) συμβαίνει πολύ νωρίς στη ζωή, αρχίζοντας όταν η αίσθηση της ευημερίας μας βιώνεται πρωταρχικά μέσω της ικανο­ποίησης των σωματικών μας αναγκών. Όταν αυτές οι ανάγκες δεν έχουν ικανοποιηθεί αρκετά, το σώμα μας παραγίνεται σημαντικό για μας, και αρχίζει να στέλνει παντού το μήνυμα ότι έχουμε υπερβολική ανάγκη για υπεραναπλήρωση.</p>
</div>
<p style="text-align: justify;"> </p>
<div style="text-align: justify;">Ευχαριστούμε τις εκδόσεις Θυμάρι για την ευγενική παραχώρηση του υλικού. </div>