Τι είναι η ψύχωση; Μάθετε τα συμπτώματά της

03/12/2014
Ομάδα Σύνταξης
Ψυχιατρική

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΨΥΧΩΣΗ;
Η ψύχωση είναι μια διαταραχή στη φυσιολογική λειτουργία του εγκεφάλου. Σχιζοφρένεια είναι ο όρος που χρησιμοποιείται όταν τα ψυχωσικά επεισόδια διαρκούν για μακρό χρονικό διάστημα. Η ιατρική επιστήμη μπορεί να δώσει αρκετές απαντήσεις για την ψύχωση, δεν μπορεί όμως να τις δώσει όλες. Τα ακριβή αίτια είναι ακόμη άγνωστα. Δεν υπάρχει ένας και μόνο βασικός ατπολογικός παράγοντας. Η ψυχωσική διαταραχή φαίνεται να είναι το αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης μιας σειράς παραγόντων.
 
Ο εγκέφαλος παίζει κεντρικό ρόλο στην ανάπτυξη της ψύχωσης. Σε ασθενείς με ψύχωση έχουν καταγραφεί αλλοιώσεις στη δομή και τη λειτουργία του εγκεφάλου. Έχουν επίσης παρατηρηθεί αλλοιώσεις στη χημεία του. Αυτές οι οργανικές ανωμαλίες σχετίζονται με τις διαταραχές στο συναίσθημα και με το έλλειμμα στην πρόσληψη και προώθηση των πληροφοριών, που είναι τυπικές δυσλειτουργίες στην ψύχωση.
 
Οι πληροφορίες κυκλοφορούν στον εγκέφαλο με τη βοήθεια ορισμένων χημικών ουσιών που ονομάζονται νευροδιαβιβαστές (η ντοπαμίνη και η σεροτονίνη είναι οι δύο νευροδιαβιβαστές που παίζουν καθοριστικό ρόλο στην ψύχωση). Στους ασθενείς με ψύχωση, η χημική ισορροπία ανάμεσα στις δύο αυτές ουσίες είναι διαταραγμένη. Τα κατάλληλα φάρμακα μπορούν να επαναφέρουν τη φυσιολογική ισορροπία.
 
Οι ασθενείς με ψύχωση είναι υπερβολικά ευαίσθητοι στα ερεθίσματα ή στις αγχογόνες καταστάσεις που προέρχονται από το κοντινό τους περιβάλλον. Αυτή η προδιάθεση είναι ως ένα βαθμό κληρονομική. Αν κάποιος από τους στενούς σου συγγενείς έχει ψύχωση, διατρέχεις μεγαλύτερο κίνδυνο να παρουσιάσεις αυτή την προδιάθεση, σε σχέση με τους ανθρώπους που δεν έχουν στενούς συγγενείς με ψύχωση.
 
Το άμεσο περιβάλλον και κυρίως η οικογένεια παίζουν βασικό ρόλο στην εξέλιξη και την πορεία της ψύχωσης. Τα υψηλά επίπεδα έντασης μέσα στην οικογένεια ή η συναισθηματική υπερεμπλοκή μελών της οικογένειας μπορούν να πυροδοτήσουν μια υποτροπή.
 
Οι ψυχώσεις δεν είναι σπάνιες αρρώστιες. Έτσι, δεν πρέπει να νοιώθεις μόνος. Οι πιθανότητες που έχει κάποιος να εκδηλώσει ψύχωση σε κάποια στιγμή της ζωής του έχουν υπολογιστεί 1 προς 100. Σε μια δεδομένη χρονική στιγμή 2-4 άνθρωποι στους 1000 νοσούν από σχιζοφρένεια.
 
Η σχιζοφρένεια εμφανίζεται σε όλες τις χώρες του κόσμου, σε όλους τους πολιτισμούς και σε όλες τις κοινωνικές τάξεις. Συνήθως εμφανίζεται σε σχετικά νεαρή ηλικία, κάπου ανάμεσα στα 18 και τα 30, με την ηλικία έναρξης να είναι ελαφρώς μικρότερη στους άνδρες απ' ό,τι στις γυναίκες.
ΔΙΑΓΝΩΣΗ
ΠΩΣ ΜΠΟΡΕΙΣ ΝΑ ΚΑΤΑΛΑΒΕΙΣ ΤΙ ΣΟΥ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ; ΠΩΣ ΓΙΝΕΤΑΙ Η ΔΙΑΓΝΩΣΗ; ΕΝΑ ΠΑΖΛ
Ο κάθε άνθρωπος έχει τη δική του προσωπικότητα και τα συμπτώματα της ψύχωσης επηρεάζονται από την προσωπικότητα του ατόμου. Για το λόγο αυτό, η σωστή διάγνωση ισοδυναμεί με τη «συναρμολόγηση» ενός δύσκολου παζλ. Τα κομμάτια του παζλ είναι οι διάφοροι πιθανοί συνδυασμοί των συμπτωμάτων, η προσωπικότητα, η ηλικία και το ιστορικό του ατόμου, οι παράγοντες που μπορεί να πυροδοτούν τα συμπτώματα (εκλυκτικοί) αλλά και η διάρκεια των συμπτωμάτων. Το παζλ παίρνει μορφή σιγά – σιγά. Έτσι, όσο η εικόνα γίνεται πιο ξεκάθαρη, οι γιατροί μπορούν να αναπροσαρμόζουν και να εξειδικεύουν τη διάγνωση.
Η διάγνωση περιγράφει την κατηγορία της ψύχωσης που έχεις, αλλά και το πλαίσιο από το οποίο έχει προέλθει. Με αυτά τα στοιχεία σχεδιάζεται ένα αρχικό θεραπευτικό σχέδιο. Αυτό το σχέδιο βασίζεται, κυρίως, στα ακόλουθα κριτήρια: στα συμπτώματα που παρουσιάζεις, τη διάρκειά τους, τον τρόπο με τον οποίο η ψύχωση επηρεάζει τη συμπεριφορά σου, το βαθμό που σε εμποδίζει να κάνεις πράγματα που συνήθιζες, τις σωματικές ενοχλήσεις που μπορεί να έχεις και στο αν ακολουθείς ήδη κάποια φαρμακευτική αγωγή.
<a name="bookmark1"></a> Η ΑΡΧΗ
Η διάγνωση μπορεί αρχικά να γίνει σε εξωνοσοκομειακή βάση, χωρίς να απαιτηθεί η εισαγωγή σου σε νοσοκομείο. Ωστόσο, πολλές είναι οι περιπτώσεις που η διάγνωση γίνεται έπειτα από εισαγωγή στο νοσοκομείο. Συνήθως όταν τα συμπτώματα είναι σοβαρά και η αντιμετώπισή τους απαιτεί εξειδικευμένη βοήθεια από έμπειρους ειδικούς, η νοσηλεία είναι απαραίτητη. Συχνά, το πρώτο ψυχωσικό επεισόδιο παίρνει τη μορφή μιας πραγματικής κρίσης.
Η εισαγωγή στο νοσοκομείο προσφέρει αρκετά πλεονεκτήματα. Για παράδειγμα: αυξάνονται οι πιθανότητες μιας σωστής και ακριβούς διάγνωσης, η θεραπεία μπορεί να ξεκινήσει άμεσα και ταυτόχρονα, τόσο εσύ ο ίδιος όσο και η οικογένειά σου, μπορείτε να συμμετέχετε στο σχεδιασμό του θεραπευτικού πλάνου.
<a name="bookmark2"></a> ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΨΥΧΩΣΕΩΝ
Στην ψυχιατρική χρησιμοποιείται ένα διεθνώς αναγνωρισμένο σύστημα το οποίο παρέχει κριτήρια για τη διεθνή ταξινόμηση των ψυχικών διαταραχών, στις οποίες συμπεριλαμβάνονται και οι ψυχώσεις. Η οξεία ψύχωση διαρκεί συνήθως μόνο μερικές μέρες. Η σχιζοφρενικόμορφη ψύχωση διαρκεί μερικές εβδομάδες. Όταν η ψύχωση διαρκεί για μήνες, τότε κάνουμε λόγο για σχιζοφρένεια. Η σχιζοσυναισθηματική διαταραχή περιλαμβάνει ένα συνδυασμό ψυχωσικών και συναισθηματικών συμπτωμάτων (κατάθλιψη ή υπερθυμία).
Συχνά περνάει ένα χρονικό διάστημα – συνήθως αρκετά μεγάλο – μέχρι τα άτομα με ψύχωση αναζητήσουν ή βρουν βοήθεια και ξεκινήσουν θεραπεία. Πολλοί είναι οι λόγοι που ευθύνονται για αυτή την καθυστέρηση.
Η έναρξη της ψύχωσης μπορεί να γίνεται σταδιακά και τα συμπτώματά της να είναι ασαφή & δύσκολο να τα ξεχωρίσει κανείς από πράγματα και καταστάσεις που οι περισσότεροι από εμάς έχουμε ζήσει. Άλλωστε, υπάρχει κανείς που να μην έχει νιώσει περιστασιακά τουλάχιστον μπερδεμένος, νευρικός ή αγχωμένος; Στην αρχή, οι περισσότεροι έχουμε την τάση να υποβαθμίζουμε το πρόβλημά μας. «Δεν είναι πια και τόσο φοβερό», σκεφτόμαστε. Συχνά επίσης, θελούμε να πιστεύουμε ότι τα πράγματα θα πάνε καλύτερα από μόνα τους. Ή τουλάχιστον έτσι ελπίζουμε.
Μπορεί επίσης να ελπίζουμε ότι θα βρούμε λύση στο πρόβλημα που μας απασχολεί με τη βοήθεια του συντρόφου μας ή της οικογένειάς μας.
Ένα χαρακτηριστικό σύμπτωμα της ψύχωσης είναι ότι το άτομο δεν είναι ικανό να αξιολογήσει τον τρόπο με τον οποίο η ψύχωση επηρεάζει την προσωπικότητά του, γεγονός που αδιαμφισβήτητα το εμποδίζει να κάνει κάτι για να αντιμετωπίσει το πρόβλημά του. Ένας ακόμη λόγος για τον οποίο οι άνθρωποι διστάζουν να πάνε στον ψυχίατρο είναι γιατί υπάρχουν πολλές προκαταλήψεις γύρω από την ψυχιατρική και την ψυχική αρρώστια. Ίσως βέβαια ο πιο σημαντικός λόγος είναι ότι ο καθένας μας φοβάται να μην τον χαρακτηρίσουν οι άλλοι «τρελό» ή «ψυχοπαθή». Ελάχιστοι άνθρωποι είναι στην πραγματικότητα εξοικειωμένοι με τις υπηρεσίες ψυχικής υγείας έτσι για τους περισσότερους είναι δύσκολο να γνωρίζουν που πρέπει να απευθυνθούν για να ζητήσουν βοήθεια.
Όλοι αυτοί οι παράγοντες έχουν σαν αποτέλεσμα τα άτομα με ψύχωση να παίρνουν την κατάλληλη θεραπεία όταν πια έχουν φθάσει σε ένα αρκετά προχωρημένο στάδιο της αρρώστιας. Σε ορισμένες περιπτώσεις, μέχρι να αποταθούν στον ειδικό, το πρόβλημα έχει επιδεινωθεί και ξεφύγει σε τέτοιο βαθμό που αναγκαστικά παρεμβαίνουν τρίτοι και επιβάλλουν στο άτομο αναγκαστική νοσηλεία.
Αυτό είναι πραγματικά οδυνηρό.
Σήμερα γνωρίζουμε ότι όσο πιο πολύ καιρό τα άτομα με ψύχωση μένουν χωρίς θεραπεία, τόσο πιο δύσκολο γίνεται να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά η αρρώστια. Όσο πιο πολύ καιρό μένεις χωρίς θεραπεία, τόσο περισσότερο αποκόβεσαι από τον κόσμο γύρω σου και τα πράγματα γίνονται πιο δύσκολα.
Επιπλέον, όταν τα ψυχωσικά επεισόδια έχουν μεγάλη διάρκεια, τότε η πιθανότητα για πλήρη ανάρρωση γίνεται μικρότερη. Όσο πιο πολύ καιρό «είσαι στον κόσμο σου», τόσο πιο δύσκολο είναι να βρεις το δρόμο της επιστροφής και να ξεκινήσεις να επανασυνδέεσαι με τους ανθρώπους. Όσο πιο έγκαιρα αναζητήσεις και λάβεις βοήθεια από κάποιον ειδικό για το πρόβλημά σου, τόσο το καλύτερο για σένα, την οικογένειά σου, για όλους.Ο ΔΡΟΜΟΣ 
ΠΡΟΣ ΤΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ
Στην αντιμετώπιση της ψύχωσης ο δρόμος προς την ανάρρωση δεν είναι εύκολος. Υπάρχουν όμως αρκετοί τρόποι που θα σε βοηθήσουν να πας καλύτερα. Κανείς από αυτούς δε λειτουργεί αποτελεσματικά στο 100% των περιπτώσεων. Ωστόσο, οι πιθανότητες για επιτυχή θεραπευτική αντιμετώπιση αυξάνουν όταν ακολουθείς ταυτόχρονα όλες τις κατάλληλες θεραπευτικές προσεγγίσεις. Επιπρόσθετα, όσο πιο έγκαιρα πάρεις θεραπεία, χωρίς καθυστέρηση, τόσο αυξάνονται οι πιθανότητες για καλύτερα και σταθερότερα αποτελέσματα.
ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ
Ένας από τους ακρογωνιαίους λίθους της θεραπείας είναι η φαρμακευτική αγωγή. Τα φάρμακα μπορούν να ελέγχουν τα συμπτώματα. Μπορούν να σε επαναφέρουν στην κοινή για όλους τους υπόλοιπους ανθρώπους πραγματικότητα. Οδηγούν στην υποχώρηση των παραληρητικών ιδεών και των ψευδαισθήσεων και σε βοηθούν να ξαναπάρεις τη ζωή στα χέρια σου.Όπως καταλαβαίνεις, είναι σημαντικό να παίρνεις τα φάρμακά σου και αυτό είναι πραγματικά δική σου ευθύνη.
ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ
Όταν είσαι εγκλωβισμένος στις σκέψεις σου, είναι αδύνατον να τις ελέγξεις και να τις κατανοήσεις. Για αυτό το λόγο, η συζήτηση με έναν ειδικό είναι ένας καλός τρόπος που θα σε βοηθήσει να βγεις από τη σύγχυση. Μπορείς να ελέγχεις το λόγο σου, αλλά όχι τις σκέψεις σου. Με τη συζήτηση όμως, μαθαίνεις πως θα ξαναπάρεις στα χέρια σου τον έλεγχο της ζωής σου.
Η συζήτηση βοηθά. Κάποιος που σε ακούει πραγματικά, μπορεί να σε βοηθήσει να ξαναβρείς την αυτοπεποίθησή σου και να δεις τον εαυτό σου πιο καθαρά. Όμως, το πιο σημαντικό από όλα είναι το συναίσθημα ασφάλειας που θα νιώθεις. Η καλή σχέση με το θεραπευτή σου, η οποία θα βασίζεται στην αμοιβαία εμπιστοσύνη, είναι κάτι παραπάνω από ουσιαστική και απαραίτητη.
ΑΤΟΜΙΚΗ, ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ, ΟΜΑΔΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ
Υπάρχουν πολλοί τύποι ψυχοθεραπείας. Ορισμένοι βασίζονται στην προσωπική σχέση που αναπτύσσεις με το θεραπευτή. Κάποιοι άλλοι έχουν ομαδική μορφή, όπου συμμετέχουν και άλλοι ασθενείς ή μέλη της δικής σου οικογένειας.
Η οικογενειακή θεραπεία που απευθύνεται σε σένα και στους συγγενείς σου είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική. Η οικογένεια είναι το βασικό φυσικό – υποστηρικτικό πλαίσιο για όλους μας. Δε θα πρέπει, όμως, να ξεχνάς ότι η ψύχωση έχει δραματικές επιπτώσεις και για την οικογένειά σου. Άρα και οι συγγενείς σου χρειάζονται φροντίδα και υποστήριξη. Αν μπορέσουν να κατανοήσουν την ασθένεια και τους τρόπους αντιμετώπισής της, θα βοηθηθούν και οι ίδιοι αλλά και εσύ, γιατί θα μπορέσουν να σε βοηθήσουν πιο αποτελεσματικά.
Μια άλλη θεραπευτική προσέγγιση, στην οποία σου δίνεται η ευκαιρία να βελτιώσεις τις κοινωνικές σου δεξιότητες, είναι η ομαδική. Όταν είσαι υπό την επήρρεια ενός ψυχωσικού επεισοδίου είναι συχνά δύσκολο να δημιουργήσεις σχέσεις με άλλους ανθρώπους. Σε βρίσκουν επιθετικό, αβέβαιο για τον εαυτό σου, ντροπαλό, αγενή ή ανίκανο να εκφράσεις τα συναισθήματά σου με τον κατάλληλο τρόπο. Σε μια ομάδα όμως, μπορεί να μοιραστείς με τους άλλους τις καταστάσεις που σε ενοχλούν και αυτές που σε ευχαριστούν.
Είναι βοηθητικό να συζητήσεις με το γιατρό σου για το είδος της θεραπείας που είναι πιο κατάλληλο και αποτελεσματικό για τη δική σου περίπτωση.
Πληροφορίες από το Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο για την Ψυχική Υγεία