Τι δείχνουν οι δείκτες καρκίνου του προστάτη;

<div class="articlebody">
<p style="text-align: justify;">Στις ανεπτυγμένες χώρες ο καρκίνος είναι η δεύτερη πιο συχνή αιτία θανάτου μετά τα καρδιαγγειακά νοσήματα. Η πιθανότητα εμφάνισης και ανάπτυξης του καρκίνου, αυξάνεται με την πάροδο της ηλικίας και επηρεάζεται από ένα πλήθος παραγόντων (διαιτητικών, περιβαλλοντικών, γενετικών, κ.α)</p>
<p style="text-align: justify;">Η νεοπλασματική μεταμόρφωση ενός φυσιολογικού κυττάρου μπορεί να οδηγήσει στην παραγωγή και έκκριση στην κυκλοφορία διαφόρων βιοχημικών ουσιών σε βιολογικά υγρά, που είναι γνωστές ως “Δείκτες Όγκων ή Καρκίνου” (Tumor markers).</p>
<p style="text-align: justify;">Η συνεισφορά των εργαστηρίων Κλινικής Χημείας στην ανίχνευση και στον προσδιορισμό των δεικτών καρκίνου (ΔΚ) έχει μια ιστορική διαδρομή 150 ετών.</p>
<p style="text-align: justify;">Οι δείκτες καρκίνου αποτελούν χρήσιμα κλινικά εργαλεία στα χέρια του γιατρού για την παρακολούθηση της θεραπείας των καρκινοπαθών, τόσο κατά την διάρκεια αλλά και μετά την θεραπευτική αγωγή.</p>
<p style="text-align: justify;">Παράλληλα χρησιμοποιούνται στον προληπτικό έλεγχο ανίχνευση (screening) κάθε τύπου καρκίνου αλλά και στη διάγνωση (επιβεβαίωση παρουσίας καρκίνου).</p>
<p style="text-align: justify;">Για να χρησιμοποιηθεί μια ουσία με επιτυχία σαν δείκτης όγκου πρέπει να πληρούνται ορισμένες προϋποθέσεις. Συγκεκριμένα πρέπει να είναι γνωστή η διαγνωστική ευαισθησία του δείκτη δηλαδή το % ποσοστό των αληθώς θετικών αποτελεσμάτων στο σύνολο των ατόμων που πάσχουν (προσδιορίζονται τα αληθώς θετικά δείγματα), όσο και η διαγνωστική ειδικότητα δηλαδή το % ποσοστό των αρνητικών αποτελεσμάτων σε υγιείς (προσδιορίζονται τα αληθώς αρνητικά δείγματα) Σε κάθε περίπτωση το επιθυμητό ποσοστό των δύο παραπάνω εννοιών είναι το 100%.</p>
<p style="text-align: justify;">Όμως ελάχιστοι δείκτες καλύπτουν αυτές τις προδιαγραφές ώστε να χρησιμοποιούνται στον μαζικό προληπτικό έλεγχο, όπως η ανθρώπινη χοριακή γοναδοτροπίνη (HCG) για το χοριοκαρκίνωμα και η καλσιτονίνη για το μυελοειδές καρκίνωμα του θυρεοειδούς.</p>
<p style="text-align: justify;">O καρκίνος του προστάτη αποτελεί επιδημιολογικά το δεύτερο σε συχνότητα εμφανιζόμενο καρκίνο ύστερα από τον καρκίνο του δέρματος στη Δύση.</p>
<p style="text-align: justify;">Αν και ο προσδιορισμός του Προστατικού Αντιγόνου (PSA) σε συνδυασμό με την δακτυλική εξέταση αποτελεί το κλινικό εργαλείο πρώτης γραμμής για τη διάγνωση του καρκίνου του προστάτη, εντούτοις η χρήση του PSA ως δείκτη μαζικού προληπτικού ελέγχου στη διάγνωση του καρκίνου είναι αμφιλεγόμενη κυρίως εξαιτίας της χαμηλής του ειδικότητας (59-69%).</p>
<p style="text-align: justify;">Εξαιτίας της χαμηλής ειδικότητας (δηλαδή του γεγονότος ότι η αυξημένη συγκέντρωση του PSA στον ορό δεν οφείλεται αποκλειστικά στα κακοήθη κύτταρα) γίνεται σαφές ότι είναι δύσκολη η διάκριση μεταξύ ασθενών με καλοήθη υπερπλασία του προστάτη και ασθενών με καρκίνο του προστάτη.</p>
<p style="text-align: justify;">Την τελευταία δεκαετία η ανώτερη φυσιολογική συγκέντρωση του ολικού PSA (tPSA) στον ορό (ULN-upper limit of normal) θεωρείται ότι είναι 4 ng/ml.</p>
<ul style="text-align: justify;">
<li>Τι σημαίνει όμως μια φυσιολογική τιμή PSA στον ορό;</li>
<li>Πότε είναι απαραίτητη η βιοψία του προστάτη;</li>
<li>Πότε πρέπει να χορηγηθεί αντι-ανδρογονική θεραπεία;</li>
</ul>
<p style="text-align: justify;">Δεν υπάρχουν καθαρές απαντήσεις σε όλα αυτά τα ερωτήματα. Μία τιμή μεγαλύτερη του 4 ng/ml φαίνεται να είναι το κατώφλι πάνω από το οποίο θα ζητηθεί να γίνει βιοψία αν και η ειδικότητα της εξέτασης είναι αρκετά χαμηλή για τιμές μικρότερες των 10 ng/ml.Το γεγονός ότι ένα ποσοστό 25%-40% ανδρών με τιμές PSA 4-10 ng/ml θα έχουν καρκίνο του προστάτη σημαίνει αυτόματα ότι το 60%-70% των ανδρών με τιμές PSA 4-10 ng/ml θα υποβληθούν σε βιοψία που δεν είναι απαραίτητη.</p>
<p style="text-align: justify;">Από την άλλη όμως, όταν συγκρίθηκαν άνδρες με τιμές PSA &lt;1ng/ml με άλλους που έχουν τιμές μεταξύ των 2-3 ng/ml, βρέθηκε ότι οι δεύτεροι έχουν περίπου 7 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να αναπτύξουν καρκίνο του προστάτη σε διάρκεια 10 ετών έναντι των πρώτων.</p>
<p style="text-align: justify;">Για το λόγο αυτό σε πολλές μελέτες προτείνεται το κατώφλι των 2,5-3ng/ml, ώστε να ζητηθεί βιοψία.</p>
<p style="text-align: justify;">Για να βελτιωθεί η ειδικότητα της εξέτασης, όταν οι τιμές βρίσκονται μεταξύ των 2-10 ng/ml,έχει προταθεί πλήθος παραμέτρων που σχετίζονται με το PSA, όπως το ελεύθερο PSA (fPSA), που είναι η ενζυμικά ενεργή μορφή(~30%) και το complex PSA (cPSA), που είναι το PSA το οποίο είναι συνδεδεμένο με την α<sub>1</sub>-αντιχυμοθρθψίνη(~70%).</p>
<p style="text-align: justify;">Επιπρόσθετα, σε πολλές μελέτες συνιστάται το πηλίκο Ελεύθερο προς Ολικό PSA ( fPSA / t PSA) ως ο πιο αξιόπιστος τρόπος βελτίωσης της ειδικότητας της εξέτασης του PSA σε περιοχές τιμών 2-10 ng/ml, δηλαδή ως ο πιο αξιόπιστος τρόπος διαχωρισμού περιστατικών καρκίνου του προστάτη από περιστατικά με καλοήθη υπερπλασία του προστάτη.</p>
<p style="text-align: justify;">Συγκεκριμένα ασθενείς με καλοήθη υπερπλασία του προστάτη εμφανίζουν στον ορό ψηλότερα επίπεδα ελεύθερου PSA (f PSA) σε σχέση με εκείνους που έχουν καρκίνο του προστάτη.</p>
<p style="text-align: justify;">Έτσι ο λόγος fPSA/tPSA παρουσιάζει χαμηλότερες τιμές στους ασθενείς με καρκίνο του προστάτη έναντι εκείνων που έχουν καλοήθη υπερπλασία του προστάτη.</p>
<p style="text-align: justify;">Στη βιβλιογραφία αναφέρεται ότι η πιθανότητα παρουσίας καρκίνου του προστάτη είναι 56% σε ασθενείς που έχουν λόγο fPSA/tPSA= 0-0.1 όταν οι τιμές ολικού PSA (tPSA) βρίσκονται μεταξύ των 4-10 ng/ml. Για την περιοχή 2-4 ng/ml απαιτείται μεγαλύτερη διερεύνηση ώστε να βελτιωθεί η διαγνωστική ικανότητα.</p>
<p style="text-align: justify;">Άλλες παράμετροι που σχετίζονται με το PSA είναι η ταχύτητα αύξησης της συγκέντρωσης PSA (PSA Velocity) και ο χρόνος διπλασιασμού PSA (PSA Doubling time).</p>
<p style="text-align: justify;">H ταχύτητα αύξησης της συγκέντρωσης του PSA, υπολογίζεται σε δείγματα του ίδιου ασθενούς που να απέχουν τουλάχιστον 12 μήνες. Αν παρατηρηθεί αύξηση μεγαλύτερη του 0.75 ng/ml/χρόνο συνιστάται βιοψία. Για την εκτίμηση του χρόνου διπλασιασμού του PSA παρατηρείται η σχέση που συνδέει τα επίπεδα του PSA με το μέγεθος του όγκου.</p>
<p style="text-align: justify;">Αύξηση 1cm<sup>3 </sup>ενός καλοήθους όγκου επιφέρει μικρότερη αύξηση στα επίπεδα του PSA στον ορό έναντι της αύξησης των επιπέδων που θα επιφέρει ιδίου μεγέθους αύξηση ενός κακοήθους όγκου.</p>
<p style="text-align: justify;">Τέλος θα πρέπει να σημειωθεί ότι ανεξάρτητα από την παράμετρο που χρησιμοποιείται για την εκτίμηση του PSA, η τιμή της πρέπει να αξιολογείται σε σχέση με την ηλικία.</p>
<p style="text-align: justify;">(έχει αποδειχθεί ότι ηλικιωμένοι έχουν υψηλότερες τιμές PSA) και τον πληθυσμό που ανήκει ο συγκεκριμένος ασθενής (έχει αποδειχθεί ότι οι Αφρικανοί – Αμερικάνοι έχουν χαμηλότερες τιμές PSA έναντι άλλων λαών).</p>
<p class="grey" style="text-align: justify;">Πηγές: Λόη Βασιλική, Χημικός, Τμήμα Ενδοκρινολογίας και Μεταβολισμού, ΓΝΑ ‘Κοργιαλένειο-Μπενάκειο ΕΕΣ’</p>
</div>
<div class="related" style="text-align: justify;"> </div>

Σχετικά άρθρα